Και ξαφνικά ένα σκάνδαλο...ρύπων: VW όπως Siemens;

Σε mega σκάνδαλο, παγκοσμίων διαστάσεων, εξελίσσεται η απάτη του γερμανικού κολοσσού της αυτοκινητοβιομηχανίας Volkswagen, η οποία παραδέχτηκε ότι σε τουλάχιστον 11 εκατομμύρια αυτοκίνητά της με κινητήρες ντίζελ ανά τον κόσμο υπάρχει λογισμικό παραποίησης των μετρήσεων ρύπων έτσι ώστε να μπορούν να «υπερσκελίζουν» τους σχετικούς ελέγχους.  Κάτι απαραίτητο προκειμένου να μπορούν να διεμβολίζουν ακόμη μεγαλύτερες αγορές και να επιτυγχάνονται μεγαλύτερες πωλήσεις.

Το θέμα έφερε στην επιφάνεια η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Περιβάλλοντος (ΕΡΑ) στις Η.Π.Α., αφού πρώτα είχε σχετικώς ενημερώσει τη διοίκηση της εταιρείας στη χώρα εδώ και αρκετούς μήνες, περιμένοντας τη σχετική συμμόρφωση ως προς τα 500.000 αυτοκίνητα της Volkswagen που κινούνται στις ΗΠΑ, εις μάτην. Την ώρα που η μετοχή της εταιρείας κατακρημνίζεται στα διεθνή χρηματιστήρια, στην Ευρωπαϊκή Ένωση πληθαίνουν οι πιέσεις να κινηθούν διαδικασίες από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε βάρος της VW και η γερμανική ηγεσία προσπαθεί να δείξει ότι κινητοποιείται, ορίζοντας διερευνητική επιτροπή και ζητώντας κατηγορηματικά δια της Μέρκελ «διαφάνεια».

Έχει πολύ ενδιαφέρον να αναλογιστεί κανείς ότι και στο δεύτερο μεγαλύτερο εταιρικό σκάνδαλο που αποκαλύπτεται στις ΗΠΑ, τα τελευταία χρόνια, εμπλέκεται μια μεγάλη γερμανική εταιρεία. Τυχαίο;

Η VW, εκτός από τις απώλειες της μετοχής της, βρίσκεται πλέον αντιμέτωπη και με τα πρόστιμα και τις αποζημιώσεις που θα κληθεί να πληρώσει. Γι αυτό και ήδη, με βάση πληροφορίες, προσθέτει  περί τα 6,5 δις ευρώ στα έξοδά της για το τρίτο τρίμηνο του τρέχοντος οικονομικού έτους.

Χρήσιμο background

Μόλις στις αρχές Αυγούστου είχε γίνει γνωστό ότι ο όμιλος VW, στο οποίο ανήκουν και οι Audi, Skoda, Seat και Porsche, κατάφερε να ξεπεράσει σε πωλήσεις τον ιαπωνικό όμιλο Toyota κατά το πρώτο εξάμηνο της χρονιάς αποκτώντας το προβάδισμα για το Νο1 της παγκόσμιας κατάταξης πωλήσεων για το 2015.

Σε απόλυτα μεγέθη, αυτό σημαίνει ότι ο όμιλος VW διέθεσε 5,04 εκατομμύρια οχήματα κατά το πρώτο μισό της χρονιάς έναντι 5,02 εκατομμυρίων που διέθεσε η Toyota. Και για τους δύο ομίλους ωστόσο, οι συνολικές πωλήσεις τους υποχώρησαν σε σχέση με το πρώτο εξάμηνο του 2014 με αυτές του γερμανικού ομίλου να υποχωρούν κατά 0,5% και αυτές του ιαπωνικού κατά 1,5%.

Τρίτος στην κατάταξη αυτή έρχεται ο αμερικανικός όμιλος General Motors, οι πωλήσεις του οποίου διαμορφώθηκαν σε 4,86 εκατομμύρια αυτοκίνητα καταγράφοντας μείωση 1,2% σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2014.

Τυπικώς αυτό σημαίνει ότι ο όμιλος VW όδευε προς κυριαρχία στην παγκόσμια αυτοκινητιστική αγορά για το 2015.  Χωρίς να μειώνει σε τίποτε το ίδιο το γεγονός της απάτης της VW, έχει τη σημασία του να δει κανείς το πλαίσιο στο οποίο ξεσπά το νέο σκάνδαλο με επίκεντρο έναν γερμανικό κολοσσό γιατί στον «αγγελικά πλασμένο» κόσμο του καπιταλισμού, πίσω από αυτό που φαίνεται, υπάρχει και αυτό που είναι.

Μια πρόσφατη διδακτική ιστορία: SIEMENS vs. GENERAL ELECTRIC

Παρά τις πολύ μεγάλες διαφορές που σίγουρα υπάρχουν στις δύο υποθέσεις, δεν μπορεί κανείς να μην θυμηθεί ότι και η Siemens βρισκόταν σε ανάλογη προνομιακή θέση εντός και εκτός της αμερικανικής αγοράς όταν ήρθε ο «κεραυνός» του τεράστιου σκανδάλου των «μαύρων ταμείων» της, του οποίου ο μίτος επίσης ξετυλίχθηκε σε παγκόσμιο επίπεδο. Γιατί ως γνωστόν οι ανταγωνισμοί μεταξύ επιχειρηματικών κολοσσών ουδέποτε βαδίζουν σε ροδοπέταλα αγνότητας.

«Το μεγαλύτερο σκάνδαλο διαφθοράς στην ιστορία των χρηματαγορών» είχε χαρακτηρίσει την υπόθεση με τα μαύρα ταμεία της Siemens, η επιτροπή Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ, όταν την αποκάλυψε δημοσίως το 2006 μετά από καταγγελία της αμερικανικής εταιρείας General Electric για αθέμιτο ανταγωνισμό (γιατί ως γνωστόν στον καπιταλισμό δεν είναι κριτήριο μόνο τα κέρδη αλλά οι κανόνες).

Η Siemens, εισηγμένη απ’ το 2001 στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της ίδιας, είχε το 2006 ανεβάσει τον κύκλο εργασιών της στις ΗΠΑ σε σημείο που αντιπροσώπευε το 20% του συνολικού τζίρου του ομίλου διεθνώς. Με πωλήσεις το 2006 της τάξης των 21,4 δις δολαρίων, πελατολόγιο 12.000 επιχειρήσεων και εξαγωγές  στα 3,4 δις δολάρια, η Siemens μετατρεπόταν σε κυρίαρχη δύναμη στην αμερικανική αγορά.  Η αντίδραση του αμερικανικού κολοσσού της General Electric ήταν θέμα χρόνου. Και δεν χρειαζόταν να ψάξει πολύ για αφορμή. Ο τρόπος με τον οποίο οι γερμανικές εταιρείες «ανοίγουν αγορές» είναι γνωστός και απαράλλακτος παγκοσμίως.

Η πρώτη δικαστική παραπομπή κατά της Siemens έγινε απ’ το Γενικό Εισαγγελέα των ΗΠΑ στις 20 Ιανουαρίου του 2006 και αφορούσε σε δωροδοκίες και άλλες παραβάσεις του ποινικού κώδικα για την εξασφάλιση ενός έργου 49 εκατομμυρίων δολαρίων στον τομέα των ιατρικών τεχνολογιών στο Σικάγο το 2000, ένα χρόνο δηλαδή πριν η μετοχή της γερμανικής πολυεθνικής εισαχθεί στη Wall Street. Οι έρευνες αυτές έγιναν από πράκτορες του FBI και οδήγησαν σε ποινές φυλάκισης ως και 10 χρόνια τα εμπλεκόμενα φυσικά πρόσωπα και στην επιβολή των υψηλότερων προστίμων που προβλέπει η αμερικανική νομοθεσία.

Έτσι άρχισε το γαϊτανάκι των διώξεων σε βάρος της Siemens που συνεχίστηκε με έρευνα από το αμερικανικό υπουργείο Δικαιοσύνης για δωροδοκίες προκειμένου να εξασφαλιστούν συμβόλαια. Στα τέλη του 2006, μετά από αμερικανικές πιέσεις, δράση αναλαμβάνει και η γερμανική δικαιοσύνη και γίνονται οι πρώτες συλλήψεις στελεχών της εταιρείας εντός Γερμανίας.  Στα μέσα του 2007 ξεκινά και η διεθνής έρευνα για τα «μαύρα ταμεία» της Siemens.

Ενάμισι χρόνο μετά, στα τέλη του 2008 η Siemens, αφού έφτασε να απειληθεί απ’ τις αμερικανικές αρχές με κυρώσεις που περιλάμβαναν αποκλεισμό από δημόσιους διαγωνισμούς μέχρι και αφαίρεση της άδειας διαπραγμάτευσης των μετοχών της στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης, συμβιβάστηκε με το αμερικανικό δημόσιο να πληρώσει πρόστιμο 800 εκατομμυρίων δολαρίων για παράβαση των όρων συμμετοχής της στη Wall Street. Τα 350 εκατομμύρια για τις κατηγορίες της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ και τα 450 εκ δολάρια στο Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ. Επιπλέον θα έπρεπε να καταβάλλει στην Εισαγγελία του Μονάχου (έδρα του ομίλου Siemens) άλλα 569 εκατομμύρια δολάρια για παράβαση του γερμανικού νόμου, που απ’ το 1998 είχε αλλάξει και έκτοτε απαγόρευε τη δωροδοκία στις διεθνείς εμπορικές σχέσεις! (Μέχρι τότε δηλαδή θεωρούνταν θεμιτός τρόπος ανταγωνισμού).

Η παγκόσμια διάσταση και του σκανδάλου Siemens…

Η Επιτροπή Ελέγχου της Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ υπολόγισε σε 1,4 δισεκατομμύρια δολάρια τις μίζες που η Siemens κατέβαλε σε 20 διαφορετικές  χώρες για να προωθήσει τα συμφέροντά της. Η «βεντάλια» είναι εντυπωσιακή: από σταθμούς παραγωγής ενέργειας και διυλιστήρια στο Ισραήλ και προγράμματα υποδομών του Ιράκ επί Σαντάμ Χουσεΐν, μέχρι σταθερά και κινητά δίκτυα στο Μπαγκλαντές, ψηφιακά προγράμματα έκδοσης δελτίων αστυνομικής ταυτότητας στην Αργεντινή, ενεργειακή τεχνολογία στην Ιταλία και έφταναν σε ιατρικά μηχανήματα στο Βιετνάμ, την Κίνα και τη Ρωσία. Μέσα σε όλα αυτά εντάσσεται και η δράση της στην Ελλάδα. Η αμερικανική Επιτροπή υποστηρίζει ότι σε όλο αυτό το δίκτυο εμπλέκονται, φυσικά, και κυβερνητικοί παράγοντες επισυνάπτοντας και σχετικό κατάλογο ονομάτων!

Σ’ αυτό τον ατέλειωτο, με χώρες και αξιωματούχους, κατάλογο θα βρει κανείς το γιο του πρωθυπουργού του Μπαγκλαντές και τον υπουργό Ταχυδρομείων της χώρας, τον υπουργό εξηλεκτρισμού του Ιράκ, τον τότε πρόεδρο της Αργεντινής Κάρλος Μένεμ και το υπουργείο εσωτερικών της χώρας του. Ο κατάλογος επεκτείνεται σε χώρες της Αφρικής στις οποίες φιγουράρει το όνομα του Νιγηριανού Δικτάτορα Αμπάσα και της κλίκας του που φέρονται να έχουν γίνει αποδέκτες μαύρου χρήματος, ύψους 20 εκατομμυρίων δολαρίων. Είναι, δε, μνημειώδης η φράση «ο Ζάηντελ (σ.σ. επικεφαλής της Siemens στη Νιγηρία) ήταν ο μόνος άνθρωπος που είχε πάει στο μπουρδέλο με το σύνολο του Υπουργικού Συμβουλίου…», και αποδίδεται στο τότε σημαίνον στέλεχος της εταιρείας  Φόλκερ Γιούνγκ, που διετέλεσε και πρόεδρος της Siemens Hellas μεταξύ 1999 – 2003.

..και νομότυπο «ξέπλυμα»

Τα υπέρογκα πρόστιμα που κλήθηκε να καταβάλλει η Siemens για να κλείσει την υπόθεση, την οδήγησαν να στραφεί με αγωγές εναντίον των στελεχών της για να εισπράξει μέρος των χρημάτων, αλλά κυρίως για να αποποιηθεί ως εταιρεία την πρακτική των μαύρων ταμείων και να φορτώσει την ευθύνη σε πρωτοβουλίες των στελεχών της. Με τον τρόπο αυτό, «ξέπλενε» το Κεντρικό Διοικητικό Συμβούλιο του Ομίλου των Επιχειρήσεων ανά τον κόσμο ως «έχοντες άγνοια», και επέρριπτε όλες τις ευθύνες στα κατά τόπους στελέχη της. Έτσι θα στερούσε κάθε νομική βάση για να αποκλειστεί, σύμφωνα με τους κανόνες του ΟΟΣΑ, από διεθνείς διαγωνισμούς και θα συνέχιζε τη δραστηριότητά της. Και έτσι έγινε.

Ο εμπορικός και βιομηχανικός πόλεμος μεταξύ Siemens και General Electric κράτησε στις αίθουσες των δικαστικών, εισαγγελικών και εποπτικών, για τις αγορές, αρχών σχεδόν 3 χρόνια. Ολοκληρώθηκε με μια ήττα που κόστισε περίπου 2 δις ευρώ, σε πρόστιμα και αποζημιώσεις, στη γερμανική πολυεθνική και μεγάλες απώλειες σε μερίδια αγοράς έναντι των ανταγωνιστών της. Παρά τους κλυδωνισμούς που υπέστη, η Siemens  παραμένει ένας κολοσσός με ετήσιο τζίρο περίπου 80 δις ευρώ και κέρδη περίπου 7,5 δις ενώ οι δραστηριότητές της εκτείνονται σε 190 χώρες.

Το ίδιο έργο από τα παλιά;

Ήδη, τα γερμανικά ΜΜΕ προεξοφλούν ότι ο επικεφαλής της VW στις ΗΠΑ Μίκαελ Χορν θα πρέπει να θεωρείται «τελειωμένος». Έντονα τρίζει και η καρέκλα του Διευθύνοντος Συμβούλου της εταιρείας Μάρτιν Βίντερκον, παρά τη συγνώμη που ζήτησε. Ο Βίντερκορν είναι επικεφαλής της εταιρείας από το 2007, δηλαδή επί δικής του προεδρίας έγιναν οι παραβιάσεις στους κανόνες εκπομπών ρύπων από τα μοντέλα της εταιρείας. 

Η Άνγκελα Μέρκελ “τροφοδοτεί” ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο VW, παρουσία του Μάρτιν Βίντερκορν και κινέζων αντιπροσώπων με τους οποίους μόλις είχαν υπογράψει συμφωνία για κατασκευή κι άλλου εργοστασίου στην Κίνα. Απρίλιος 2012, εργοστάσιο VW στο Wolfsburg της Γερμανίας. Sean Gallup/Getty Images Europe

Δεν θα πρέπει διόλου ν’ αποκλειστεί το ενδεχόμενο και η VW ν’ ακολουθήσει τη συνταγή Siemens. Δηλαδή να «ρίξει την ευθύνη» στα στελέχη της, να τους επιβάλλει σειρά «σκληρών προστίμων», να καταβάλει υπέρογκα πρόστιμα και αποζημιώσεις και να επιδιώξει να την «βγάλει καθαρή» στρίβοντας δια του αρραβώνος. Εδώ το κατάφερε η Siemens, στης οποίας το σκάνδαλο εμπλέκονταν ακόμη και κυβερνητικοί παράγοντες στον κόσμο ολόκληρο εκ των οποίων κάποιοι …διέφυγαν στο εξωτερικό, κάποιοι διέφυγαν στην αγκαλιά της γερμανικής τους υπηκοότητας (βλ. Χριστοφοράκος). 

Όποιος περιμένει «δικαίωση» από τις διαδικασίες που δρομολογούνται θα πρέπει μάλλον να κρατά «μικρό καλάθι». Το ότι «τραβιέται η κουρτίνα» του τι σημαίνει πραγματικά ανταγωνισμός για το μοίρασμα των αγορών μεταξύ μονοπωλιακών κολοσσών (στο βωμό του οποίου θυσιάζονται μέτρα ασφαλείας, το περιβάλλον, η ανθρώπινη ζωή τα πάντα σε μια ευρεία γκάμα μορφών που περιλαμβάνει και τις ανοιχτές πολεμικές συρράξεις), λόγω της κορύφωσης της, μεταξύ τους, σύγκρουσης, δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση και αλλαγή του εδάφους στο οποίο αναπτύσσεται. Και αυτό το έδαφος έχει όνομα: λέγεται καπιταλισμός. Όλα τα άλλα είναι για ποπ κορν και χαλαρή παρακολούθηση σαν χιλιοπαιγμένο σήριαλ.