Στον ορίζοντα της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας

#Το Περιοδικό αποφάσισε να ξεκινήσει ένα γύρο συναντήσεων και συζητήσεων με εγχειρήματα που λαμβάνουν χώρα, σε διαφορετικούς μεν τομείς της παραγωγής και της οικονομίας, έχουν δε ένα κοινό, σημαντικό χαρακτηριστικό. Αφορούν -όχι πιθανόν με τον ίδιο εντελώς τρόπο- συνεταιριστικά εγχειρήματα, διαδικασίες της λεγόμενης «αλληλέγγυας οικονομίας», που υφίστανται χωρίς την ύπαρξη της διάκρισης ιδιοκτητών-αφεντικών-επενδυτών από τη μία και εργαζομένων από την άλλη. Η προηγούμενη συνάντηση μας ήταν με το “Συν Άλλοις”. Αυτή τη φορά πήγαμε στις “Εκδόσεις των Συναδέλφων”.

Ξεκίνησε το 2009 ως μια εκδοτική πρωτοβουλία, στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του Συλλόγου Υπαλλήλων Βιβλίου-Χάρτου Αττικής και σταδιακά αυτονομούμενο και διευρυνόμενο μετεξελίχθηκε σε μια αυτοδιαχειριζόμενη κοινότητα για την προώθηση ενός διαφορετικού πολιτισμού και μιας άλλης σχέσης με το βιβλίο. «Στον ορίζοντα της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας;», αναρωτιέται κάπως διστακτικά, κοιτώντας την προηγούμενη συζήτηση μας στο «Συν. Άλλοις», ο Γιάννης, μέλος της κολεκτίβας των «εκδόσεων των συναδέλφων».

Μεγάλη και αντιφατική συζήτηση, αποκρινόμαστε για να ξεκινήσουμε τη συζήτηση.

 Πολύ μεγάλη όντως και κανείς δεν το έχει λύσει. Εμείς προτιμούμε τον όρο «αυτοδιαχείρηση». Όχι από κάποιο φετίχ, αλλά επειδή αφενός ο όρος κοινωνική οικονομία έχει τεθεί από τους κυρίαρχους, από τους «πάνω», ως συμπλήρωμα της κυρίαρχης οικονομίας και αφετέρου γιατί ο όρος «κοινωνική» είναι αντιφατικός ως προς την «οικονομία». Σε όλη την Ευρώπη, η κοινωνική οικονομία νοείται συμπληρωματικά και όχι αντιθετικά προς το ισχύον σύστημα. Εμείς από την άλλη, επιχειρούμε να είμαστε κοινωνικό εγχείρημα κι όχι επιχείρηση κοινωνικής οικονομίας. Μόνο για νομιμοποίηση χρησιμοποιούμε τον όρο. Δεν θέλουμε να είμαστε επιχείρηση «φιλανθρωπίας» και διαφοροποιούμαστε πλήρως από τα σχετικά επιχειρηματικά εγχειρήματα. Η λογική μας είναι σαφής: η προσπάθειά μας θέλουμε να λειτουργεί αντιθετικά προς το ισχύον σύστημα.

                                                                                  Άρα, πως αυτοπροσδιορίζεστε;

Καταρχήν είμαστε μια αντί-ιεραρχική κολεκτίβα. Αυτό αντανακλάται στη δομή και τη λειτουργία μας. Λειτουργούμε μέσω μιας συναινετικής-συνθετικής διαδικασίας στη συνέλευσή μας, η οποία μόνο όταν υπάρξει κάποια πολύ σοβαρή διαφωνία, που δεν μπορεί να συντεθεί, παίρνει τη μορφή την πλειοψηφίας, για να αποφασιστεί κάτι, πλειοψηφία που πρέπει να είναι ευρύτατη. Επίσης συμμετέχουμε πολύ ενεργά στη Δικτύωση Συνεργατικών Εγχειρημάτων Αθήνας (http://www.kolektives.org). Σε όλα τα εγχειρήματα που συμμετέχουν στη Δικτύωση  υπάρχουν ορισμένες προϋποθέσεις λειτουργίας, που υποδηλώνουν και τη συλλογική μας βούληση για το πώς βλέπουμε αυτήν τη διαδικασία. Πρώτον, δεν υπάρχει ιδιοκτησία, συνεπώς τα μέλη δεν έχουν κανένα δικαίωμα επί του εγχειρήματος, μερίσματα, κεφάλαιο κλπ. Εξάλλου, εμείς εδώ ξεκινήσαμε χωρίς κεφάλαιο: κεφαλαιοποιήσαμε την εργασία μας. Δεύτερον, η αμοιβή είναι ίδια για όλους σύμφωνα με τις ώρες εργασίας. Εμείς εδώ αμειβόμαστε διαμοιράζοντας τα έσοδα ισόποσα, με βάση την εργασία που κάνουμε σε ωριαία βάση. Κατά το δυνατόν, καθώς ασχολούμαστε με διαφορετικά αντικείμενα στα πλαίσια των εκδόσεων (για παράδειγμα, πολύ διαφορετικό χαρακτήρα έχουν η διανομή απ’ ότι για παράδειγμα η μετάφραση). Τρίτον, η λήψη όλων των αποφάσεων (στρατηγικές, τακτικές, διαχειριστικές) γίνεται μέσα από συνέλευση. Και τέλος, επιχειρούμε να κατακτούμε την αυτονομία μας ως εγχειρήματα συνεχώς. Δεν μπορούμε φυσικά να αποφύγουμε πλήρως τη γραφειοκρατία, εφορίες, χαρτιά κλπ. αλλά στο μέτρο του δυνατού επιδιώκουμε να  είμαστε ανεξάρτητοι από το κράτος. Εμείς εδώ για παράδειγμα επιχειρούμε να προβάλλουμε εναλλακτικούς τρόπους στην παραγωγή, αλλά και διακίνηση του βιβλίου. Διαθέτουμε τα βιβλία μας σε πολιτικά και πολιτιστικά φεστιβάλ, σε συλλογικότητες και κοινωνικά εγχειρήματα (με καλύτερη έκπτωση φυσικά). Μόνο εξ’ ανάγκης βρισκόμαστε εντός του επιχειρηματικού κόσμου. Η βάση μας είναι η συν-εργασία μεταξύ συναδέλφων, με την έννοια του όρου: κάνουμε μαζί μια εργασία. Ξεκινάμε από την προσπάθειά μας να απαντήσουμε στο βιοπορισμό μας και ταυτόχρονα να συμμετέχουμε και να παρεμβαίνουμε στον κοινωνικό ανταγωνισμό, αν και δεν είμαστε, και δε θέλουμε να είμαστε πολιτική ομάδα (συνεπώς δεν έχουμε πολιτική θέση για κάθε τι, εξάλλου τα μέλη μας συμμετέχουν σε ένα μεγάλο πολιτικό φάσμα αυτού που ορίζουμε ως ριζοσπαστικό χώρο). Επιχειρούμε να βρούμε τη δημιουργική πλευρά στην εργασία μας κι αυτό αντανακλάται και στη λογική και στη λειτουργία μας.

Και πώς επιλέγετε τι θα εκδώσετε ή τι θα διακινήσετε;

Βασικά εκδίδουμε ότι μας αρέσει. Έρχονται προτάσεις στη συνέλευση, πάρα πολλές, και εκεί αποφασίζουμε για το εκδοτικό πρόγραμμα, τα βιβλία που θα παραχθούν και θα διακινηθούν. Δεν ασκούμε λογοκρισία στη διάθεση ή στην εκδοτική παραγωγή. Είμαστε εκδοτικός οίκος και ό,τι μας ζητήσετε θα το φέρουμε. Επιλέγουμε φυσικά, ποια βιβλία θα έχουμε στα ράφια μας. Πάντως δεν κρίνουμε το βιβλίο από το αν διαφωνούμε, εκτός, προφανώς αν έχει περιεχόμενο φασιστικό, ρατσιστικό, φαλλοκρατικό.  Υπάρχουν και όρια. Έπειτα, επιλέγουμε μια έκδοση, αν νομίζουμε ότι καλύπτει μια ανάγκη του αναγνωστικού κοινού. Τέλος, υπάρχουν φυσικά και οικονομικά εμπόδια, δεν μπορούμε να βγάλουμε όλα όσα θέλουμε. Για το 2015 για παράδειγμα έχουμε ήδη κλείσει το εκδοτικό μας πρόγραμμα, με βάση τα διαθέσιμα χρήματα. Εκδίδουμε πολιτικά δοκίμια, κοντινά σε αυτά που πρεσβεύουμε πολιτικά (αποανάπτυξη, κοινωνική οικονομία, αυτοδιαχείριση). Στην ελληνική λογοτεχνία, επιδιώκουμε να προβάλλουμε νέους ανθρώπους, αν και μας τιμούν και αναγνωρισμένοι συγγραφείς. Εκδίδουμε ακόμη ξένη λογοτεχνία, και ποίηση – αν και στην Ελλάδα δυστυχώς δεν αγοράζουμε πολύ ποίηση…

Θέλεις να μας μιλήσεις λίγο πιο συγκεκριμένα για τη λειτουργία σας και για ενδεχόμενα εμπόδια που συναντάτε στη λογική σας;

Λειτουργούμε στη βάση της τακτικής εβδομαδιαίας μας συνέλευσης (και εμβόλιμες αν παραστεί ανάγκη), στην οποία τίθενται όλα τα ζητήματα, ακόμη και οι μεταξύ μας σχέσεις καθώς εκεί, στην πράξη, κρίνονται όλα. Και όλα είναι προς κατάκτηση. Το στοίχημα είναι να μάθουμε να δουλεύουμε μαζί. Υπάρχουν τριβές, αλίμονο, αλλά όλη αυτή είναι μια διαδικασία, όπου εκπαιδεύουμε καταρχήν τους εαυτούς μας. Γιατί πολύ το έχουμε πιπιλήσει ιδεολογικά, αλλά στην πράξη τι κάνουμε; Προφανώς λοιπόν υπάρχουν εμπόδια, μας απαντά ευθέως.  Κοιτάξτε, εμείς θεωρούμε πως όλα τελικά καταρρέουν εκ των έσω. Οι άνθρωποι κουβαλάνε το παλιό μέσα τους, τις σχέσεις εξουσίας, και αυτό προσπαθούμε να πολεμάμε, ακόμη και μεταξύ μας. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει όμως τέτοια πείρα, ούτε κουλτούρα. Κι εμείς μαθαίνουμε. Αντιλαμβανόμαστε και σεβόμαστε λοιπόν την -καλόπιστη- κριτική, περί ενσωμάτωσης για παράδειγμα, και είναι και δικός μας προβληματισμός. Προσπαθούμε πάντως να είμαστε όσο το δυνατόν αυτόνομοι, και να κατακτούμε την αυτονομία μας στην πράξη. Φυσικά όλα αυτά στο μέτρο του δυνατού. Για παράδειγμα, δεν έχουμε τυπογραφείο, λόγω των οικονομικών περιορισμών, πράγμα που μας δυσχεραίνει. Αυτό που επιδιώκουμε στην πράξη, είναι μια μορφή έμπρακτης προπαγάνδας και παρέμβασης. Προτείνεις το παράδειγμά σου, τη λογική και τη λειτουργία σου στην κοινωνία. Ευχής έργον θα ήταν, να ξυπνήσουμε μια μέρα, και όλες οι σφαίρες επιρροής του κράτους να έχουν καταληφθεί από το κίνημα. Όμως αυτό είναι ουτοπικό, δεν γίνεται. Εμείς λοιπόν είμαστε ένα παράδειγμα, με αμφιβολίες και αντιφάσεις. Είναι απολύτως αναγκαία και η αλληλεπίδραση συνολικά με το κίνημα και τα διάφορα επίπεδα της κοινωνίας και της πολιτικής.

Ποια είναι η σχέση σας λοιπόν με το κοινωνικό και το εργατικό κίνημα;

Είμαστε ξεκάθαρα μέρος του κινήματος. Όπως είπαμε πριν, είμαστε μια κολεκτίβα και θεωρούμε πως αυτή η μορφή είναι κατάκτηση του εργατικού κινήματος. Οι μεταξύ μας σχέσεις με τις μορφές του εργατικού κινήματος είναι σχέσεις συνεργασίας. Συμμετέχουμε στην καμπάνια ενάντια στην κυριακάτικη εργασία, και στο Συντονισμό που έχει δημιουργηθεί, δεν δουλεύουμε φυσικά ποτέ Κυριακή. Δεν βλέπουμε τον εαυτό μας ξεκομμένα, ως νησίδα στην “λασποκαπιταλιστική οικονομία”! Θεωρούμε ότι οτιδήποτε κατακτιέται σε επίπεδο εργατικού κινήματος βοηθάει εμάς, και μια μικρή δική μας κατάκτηση βοηθάει το εργατικό κίνημα. Έχουμε σχέσεις με τα σωματεία, ορισμένοι από εμάς είναι μέλη του Σωματείου Υπαλλήλων Βιβλίου-Χάρτου, προσπαθούμε από το υστέρημά μας να ενισχύουμε κοινωνικά εγχειρήματα. Σήμερα δυστυχώς δεν έχουμε κατακτήσει ούτε τη μνημονιακή αμοιβή, καθώς πιεζόμαστε αρκετά οικονομικά, ωστόσο προσπαθούμε ως πολιτική στάση να στηρίζουμε άλλα εγχειρήματα. Και όλα αυτά φυσικά δημόσια: μπορείτε στο site μας να δείτε έναν κατάλογο των συλλογικοτήτων τις οποίες έχουμε στηρίξει κατά καιρούς (στην ετικέτα Αλληλεγγύη-Αλληλοβοήθεια).

Θέλεις τέλος να μας πεις δυο λόγια για τις νομοθετικές παρεμβάσεις στο χώρο του βιβλίου και τη δική σας στάση σε σχέση με τα πνευματικά δικαιώματα;

Καταρχήν, η κατάργηση της Ενιαίας Τιμής του βιβλίου συνιστά ξεκάθαρα καταστροφή για τα μικρά, περιφερειακά, επαρχιακά βιβλιοπωλεία. Ο νόμος είναι εντελώς ασαφής, με αποτέλεσμα τα μεγάλα βιβλιοπωλεία να τον αξιοποιούν κατά το δοκούν. Για παράδειγμα, εντάσσουν ένα πολύ μικρό φάσμα βιβλίων στη λογοτεχνία, που υπάγεται στην ενιαία τιμή, και θεωρούν ότι όλα τα υπόλοιπα, πχ. το πολιτικό δοκίμιο, μπορούν να διατίθενται με απελευθερωμένη τιμή. Τα μικρά βιβλιοπωλεία δεν μπορούν να επιβιώσουν. Τώρα, για τα πνευματικά δικαιώματα. Εμείς αποδίδουμε φυσικά κανονικά στους συγγραφείς. Επιτρέπουμε όμως ξεκάθαρα την αναπαραγωγή των βιβλίων μας για κοινωνικούς, δηλαδή μη εμπορικούς σκοπούς. Όπως μπορείτε να δείτε, το γράφουμε στην αρχή κάθε έκδοσης. Πρόκειται για μια πολιτική στάση, καθώς θεωρούμε σημαντικό να κυκλοφορεί και να αναπαράγεται ένα έργο που θεωρούμε ότι έχει κάτι να προσφέρει. Εξάλλου, κάποια βιβλία τα έχουμε εξαρχής ελεύθερα στο διαδίκτυο, ή και έντυπα.

Περισσότερες πληροφορίες εδώ.