Κως: Παραλία και μνημεία - «τσιφλίκι» των επενδυτών

Πριν ακόμα στεγνώσει το «μελάνι» του νέου νόμου που ολοκληρώνει το έγκλημα της παράδοσης του αιγιαλού στα μονοπώλια του τουρισμού, στην Κω ξεκίνησε ήδη το «πάρτι» με την ολοκλήρωση  ανακαίνισης του εκτεταμένου, πυκνοδομημένου και υπερπολυτελούς ξενοδοχειακού συγκροτήματος στην περιοχή του Αγίου Στεφάνου, στο μοναδικό παραλιακό τοπίο του νησιού, όπου το φυσικό κάλλος αγκαλιάζει το σύμπλεγμα δύο τρίκλιτων παλαιοχριστιανικών βασιλικών (469-554 μ.Χ), στολισμένων με πλούσιο γλυπτό διάκοσμο και ψηφιδωτά δάπεδα.

Εκτός του ότι ο νόμος κάνει πιο «ευέλικτο» τον όρο «παραλία» – έτσι ώστε να διευκολυνθεί η νέα «επέλαση» των αφεντικών του τουρισμού στις ακρογιαλιές – ορίζει, επίσης, ότι δεν θίγονται οι υφιστάμενες κατασκευές, αν έχουν άδεια, και διατηρούνται, θεωρούμενες νόμιμες. Φυσικά, ως γνωστόν, η «νομιμότητα» των κατασκευών πάνω στο κύμα σε νομοθετικό πλαίσιο που ορίζεται από το αστικό κράτος αποτελεί ένα, όχι ιδιαίτερα αστείο, «σύντομο ανέκδοτο».

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η υπόθεση του Αγίου Στεφάνου της Κω. ‘Οπου, τo προϋπάρχον ξενοδοχειακό συγκρότημα του γαλλικού μονοπωλίου Club Med, χτίστηκε κυρίως τα χρόνια της χούντας, με ό,τι αυτό σημαίνει για το πώς χορηγήθηκαν οι άδειες, τις οποίες νομιμοποιεί ο νέος νόμος, και παρέμεινε σε λειτουργία έως το 2007.

Στη συνέχεια αγοράστηκε από ένα κονσέρν ελληνικών και ξένων τουριστικών μονοπωλίων – μεταξύ αυτών και της εταιρείας διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων της Goldman Sachs (Goldman Sachs Asset Management) – το οποίο προχώρησε σε μια ριζική και πολυτελής ανακαίνιση, η οποία, για να είναι σύννομη με την παλαιά άδεια, διατήρησε τον σκελετό όλων των παλιών οικοδομημάτων.

Οι ίδιες έγκυρες πηγές αναφέρουν, ότι, στο πλαίσιο των εργασιών, «διευθετήθηκαν» τα ρέματα της περιοχής, ώστε να να εξαπλωθεί το έργο στην περιοχή, το οποίο πλέον κυριαρχεί στο μαγευτικό τοπίο του Άγιου Στέφανου.

Αλλά δεν σταμάτησαν εκεί. Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, το ξενοδοχειακό συγκρότημα προσπαθεί να εγκλωβίσει το μνημειακό σύνολο που έδωσε και το όνομά του στη θέση αυτή του νησιού. Ειδικότερα, οι πηγές επισημαίνουν, ότι οι όγκοι του συγκροτήματος σήμερα, παρόλο που δεν έχουν προστεθεί νέα κτίρια, επισκιάζουν και αλλοιώνουν την ομορφιά και τη γαλήνη του τοπίου, καθώς έχουν κοπεί πολλά από τα δέντρα που υπήρχαν παλαιότερα και κάλυπταν τα τσιμεντένια κτίρια των καιρών της χούντας.

Ακόμη κι έτσι όμως, η παραλιακή ζώνη παραμένει μοναδικά όμορφη… αν μπορέσει κανείς αγνοήσει το τσιμέντο πίσω του.

Για πόσο ακόμα, όμως;

Διότι, ο αιγιαλός έχει καταληφθεί από ομπρέλες και ξαπλώστρες – «κρεβάτια» και τη γνωστή πολυτελή επίπλωση παραλίας για την ελίτ, στερώντας προφανώς το δημόσιο αγαθό της απόλαυσης της φυσικής και πολιτιστικής ομορφιάς από τους κατοίκους και τους επισκέπτες του νησιού δεν ανήκουν στην «υψηλή» πελατεία του ξενοδοχείου.

Σπουδαίος πολιτιστικός πλούτος

Αυτή την γοητευτική εικόνα, που ίσως να μην μπορεί πλέον να απολαμβάνει ο «κοινός θνητός», συμπληρώνει στο βάθος, απέναντι από τις βασιλικές, το νησάκι του Αγίου Νικολάου (Καστρί), το οποίο φαίνεται ότι ήταν οχυρωμένο στην αρχαιότητα, όπως μαρτυρούν και οι τρεις δεξαμενές με ασβεστοκονίαμα που σώζονται έως σήμερα.

Εκτός από τις βασιλικές, στην παραλία απλώνονται οι τοίχοι του μεγάλου παλαιοχριστιανικού οικισμού, που εκτεινόταν και στην πλαγιά όπου σήμερα υψώνεται το ξενοδοχειακό συγκρότημα. Αυτό αποδεικνύουν άλλωστε και οι ανασκαφές που είναι ακόμη σε εξέλιξη, εν μέσω των πυρετωδών προετοιμασιών για το άνοιγμα του μεγάλου ξενοδοχειακού συγκροτήματος. Τα παλαιοχριστιανικά κτήρια των ανασκαφών σωζόμενα σε μεγάλο ύψος με τα κινητά ευρήματα στη θέση τους, ζωντανεύουν την παλαιοχριστιανική εποχή και φανερώνουν τις ασχολίες των κατοίκων που έκτισαν και τις εμβληματικές παραθαλάσσιες βασιλικές.

Η εκτεταμένη χρήση του χώρου διαπιστώνεται και με την παρουσία άλλων δύο βασιλικών, τις βασιλικές της Καμήλας και Λαζαρίδη, 400 μ. και 200 μ. ανατολικά των βασιλικών του Αγίου Στεφάνου αντίστοιχα. Μία ακόμη μονόκλιτη παλαιοχριστιανική βασιλική, προφανώς κοιμητηριακή, βρίσκεται σε μικρή απόσταση προς τα δυτικά, ενώ σε χαμηλό λόφο στο δυτικό τμήμα της παραλίας της Κεφάλου υπάρχει μία ακόμη τρίκλιτη παλαιοχριστιανική βασιλική, γνωστή ως βασιλική του Καμαρίου.

Ο παλαιοχριστιανικός οικισμός της Κεφάλου ανασκάπτεται ήδη από το 1935-1943 και είναι γνωστός στη διεθνή βιβλιογραφία. Άκμασε ανάμεσα σε δύο τρομακτικούς σεισμούς του 469 και του 554 μ.Χ. Τα εντυπωσιακά του κτήρια, πολλά διώροφα, εντάσσονται σε οικοδομικές νησίδες,με άψογο ρυμοτομικό σχεδιασμό,αποχετευτικά και υδρευτικά συστήματα φανερώνοντας ότι πρόκειται για μια πλούσια πόλη, που την εποχή της ακμής της, τον 6ο αι. μ.Χ., ήταν από τους σημαντικότερους στη Μεσόγειο.

Από όλα αυτά τα μνημεία σήμερα το μόνο επισκέψιμο αλλά περισσότερο γνωστό είναι το συγκρότημα των δύο βασιλικών του Αγίου Στεφάνου. Για την ελεύθερη πρόσβαση του κοινού στο μνημείο, που είναι και παραμένει δημόσιο, υπήρχε από παλιά θεσμοθετημένη δίοδος ελεύθερης πρόσβασης (δουλεία διόδου), που δυστυχώς, σύμφωνα με μαρτυρίες επισκεπτών, πριν ανοίξει το ξενοδοχείο, μοιάζει, μαζί με τον δημόσιο χώρο του περιβάλλοντος το μνημείο αιγιαλού, να ελέγχεται από τη διεύθυνση του ξενοδοχείου.

Οι ίδιες πηγές διαβεβαιώνουν, ότι δεν είναι λίγοι οι επισκέπτες του μνημείου αλλά και της παραλίας γύρω από το μνημείο που δεν μπόρεσαν το τελευταίο διάστημα να επισκεφθούν τον χώρο εμποδιζόμενοι από τους υπεύθυνους του εργοταξίου, γεγονός που προμηνύει για τα εμπόδια που θα ακολουθήσουν, όταν σε λίγες ημέρες θα ανοίξει το ξενοδοχειακό συγκρότημα.

Πρόκειται για μία ακόμη επένδυση που στο όνομα της καπιταλιστικής κερδοφορίας επιδιώκει να στερήσει ένα ακόμη δημόσιο αγαθό, την επίσκεψη του κοινού σε ένα από τα πιο διάσημα παλαιοχριστιανικά μνημεία της Μεσογείου αλλά και την πρόσβαση στον αιγιαλό με το μικρό εναπομείναν δάσος των κέδρων που το περιβάλλει και ίσως ακόμη το προστατεύει.

Τα ερωτήματα

Η κυβέρνηση είχε γνωστοποιήσει εδώ και ένα χρόνο τις προθέσεις της για το νέο νομοθετικό πλαίσιο και το επενδυτικό «ξεσάλωμα» που προετοίμαζε. Δεν προκαλεί λοιπόν εντύπωση η ταχύτητα της κατασκευής.

Ωστόσο, αν και αυτού του είδους οι αποφάσεις έχουν πολιτικό – ιδεολογικό και όχι νομικό πρόσημο, παραμένουν ανοιχτά προς απάντηση μερικά ερωτήματα. ‘Οπως, για παράδειγμα, πώς χορηγήθηκε άδεια τοποθέτησης πυκνών ομπρελοκαθισμάτων κατά μήκος όλης της ζώνης του αιγιαλού, όπου υπάρχουν ορατές αρχαιότητες, οι οποίες μάλιστα δεν έχουν ερευνηθεί στο σύνολό τους;

Κατά πόσο τηρήθηκε το άρθρο 10 του Ν. 3028 – που αφορά ενέργειες σε ακίνητα μνημεία και στο περιβάλλον τους – αφού όλες αυτές οι εργασίες διεξάγονται εντός κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου και πλησίον ή ακόμη και επί μνημείων;

Ποιος θα διαχειρίζεται το επισκέψιμο μνημείο, αφού η ελεύθερη πρόσβαση σε αυτό, από παλιά θεσμοθετημένη εξασφάλιζε την ελεύθερη πρόσβαση σε αυτό και την παραλία, ενώ τώρα ελέγχεται από τους αρμόδιους του εργοταξίου;

Mε ποιο δικαίωμα απαγορεύουν την είσοδο στο κοινό οι αρμόδιοι του ξενοδοχείου έχοντας μάλιστα στήσει και φυλάκια ελέγχου στην δίοδο;

Ο κόσμος στην περιοχή αρχίζει να νιώθει ότι το μνημείο δεν τους ανήκει πλέον και ότι θα αποτελέσει μία ακόμη ατραξιόν για το πολυτελές ξενοδοχείο, ένα διακοσμητικό στοιχείο ανεκτίμητης αξίας που αυτή την φορά δεν χρειάστηκε να αγοράσουν αλλά τους δόθηκε ως δώρο μαζί με την επένδυση.
Η μάχη τώρα πρέπει να δοθεί στην απαίτηση από το κράτος να εξασφαλίσει το αυτονόητο, δηλαδή την ελεύθερη πρόσβαση στο μνημείο και στον αιγιαλό, σύμφωνα, όχι μόνο με τον Αρχαιολογικό Νόμο και τη νομοθεσία που διέπει την προστασία του περιβάλλοντος, αλλά με τον υπέρτατο Νόμο ότι η γη, η θάλασσα και ο πολιτιστικός πλούτος ανήκουν δικαιωματικά στο λαό.

Είναι ένας αγώνας, παρόμοιος με την περίπτωση του ναού του Απόλλωνα Ζωστήρα στην Βουλιαγμένη, τον οποίο προσπάθησαν να εγκλωβίσουν οι ιδιοκτήτες του Αστέρα στο ξενοδοχείο τους. Ένας ακόμη δηλαδή αγώνας για το αυτονόητο: Τη διεκδίκηση του δημόσιου αγαθού από τα αρπακτικά χέρια του αχόρταγου κεφαλαίου.

Η πανέμορφη παραλία του Αγίου Στεφάνου με το εντυπωσιακό παλαιοχριστιανικό μνημειακό συγκρότημα στην Κέφαλο της Κω δεν πρέπει να παραμείνει εγκλωβισμένη στο νέο ξενοδοχείο. Ανήκει στους κατοίκους του νησιού και τους επισκέπτες του.