«Λύκος ανάμεσα σε λύκους», τους Χανς Φάλαντα

Ο ανθρωπάκος που έγινε λύκος περνώντας μέσα από τον παραμορφωτικό καθρέφτη! Ναι, γίνεται αυτό. Ο φιλήσυχος, αμέτοχος, πολίτης δεν μπορεί να αποφεύγει συνέχεια τους λύκους και τους καθρέφτες. Το αλύχτισμα γίνεται αναπνοή στον σβέρκο και το καθρέφτισμα κάψιμο. Το μούδιασμα μένει, επιμένει, γίνεται συνήθεια και το κάψιμο πόνος-σύντροφος. Οι ώμοι γέρνουν, η πλάτη λυγίζει, τα πόδια τρέμουν και η ήττα σε απειλεί με εξαφάνιση. Ποια ήττα όμως; Αυτή που δεν είναι οριστική, αυτή σε διαλύει κάθε μέρα, κάθε ώρα, κάθε λεπτό. Και χειρότερη ήττα από την καταπίεση δεν υπάρχει. Καταπίεση για τον εργαζόμενο λαό προφανώς, για τον ανθρωπάκο… Στον καπιταλισμό αυτό είναι νόμος και όσο πιο μεγάλη είναι η κρίση που προκαλεί, οι συγκρούσεις που προκαλεί, τόσο πιο μεγάλη η καταπίεση. Στις αρχές του 20^ου αιώνα οι μεγάλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις της εποχής αποφασίζουν να προχωρήσουν σε αναδιάταξη του κόσμου. Τα αντικρουόμενα οικονομικά, πολιτικά, στρατιωτικά, συμφέροντα τους οδηγούν στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Γερμανία βρίσκεται στη θέση του ηττημένου. Υπογράφει τη Συνθήκη των Βερσαλλιών και η κατάρρευση της οικονομίας ξεκινά, μαζί και η καταπίεση. Οι Γάλλοι καταλαμβάνουν τη Ρουρ –καρδιά της βαριάς βιομηχανίας της χώρας- και ο λαός της Γερμανίας συνθλίβεται. Οι λύκοι ετοιμάζονται να κατασπαράξουν τον γερμανό ανθρωπάκο. Οι καθρέφτες πολλαπλασιάζονται και ο ανθρωπάκος καταλαβαίνει ότι μόνο αν γίνει λύκος έχει ελπίδες να επιβιώσει, να γίνει «Λύκος ανάμεσα σε λύκους» (Εκδόσεις Gutenberg).

Το δίτομο μυθιστόρημα του Φάλαντα σαρώνει τη Γερμανία και το έτος 1923. Ο Φάλαντα καταλαβαίνει τι ήταν αυτό που διαμόρφωσε το διάτρητο σκηνικό της Βαϊμάρης και οδήγησε στο τέρας του ναζισμού. Μία λέξη, ένα οικονομικό φαινόμενο: υπερπληθωρισμός. Το υψηλό και επιταχυνόμενο επίπεδο πληθωρισμού, η καθημερινή αλλαγή ισοτιμίας μάρκου-δολαρίου διαλύει τη γερμανική οικονομία. Στις συνθήκες φτώχειας, ανέχειας που δημιουργούνται, ο λαός βυθίζεται σε τέλμα. Απόγνωση, απελπισία, παραβατικότητα, εξαπάτηση, πορνεία, αλκοολισμός, επαιτεία, τζόγος, γίνονται οι σταθερές του προσωπικού, κοινωνικού βίου. Η οικονομική καταπίεση αφαιρεί καθετί ανθρώπινο και μόνο η κουτοπονηριά, η προκατάληψη, η αναζήτηση εχθρών κρατούν ζωντανή την ανθρώπινη συνείδηση. Ο ατομισμός γίνεται κανιβαλισμός και η αξιοπρέπεια ακολουθεί τους παράλογους και άδικους νόμους της αγοράς. Ο Φάλαντα ξεκινά να γράφει το βιβλίο το 1936 και το εκδίδει δυο χρόνια αργότερα. Η μνήμη του όμως και τα στοιχεία που είχε στην κατοχή του, του δίνουν την αληθινή εικόνα της Γερμανίας του ’20. Όπως σημειώνει και η μεταφράστρια του έργου Ιωάννα Αβραμίδου στην εισαγωγή της: «… εισάγοντας τον αναγνώστη απευθείας στην καθημερινότητα και στην ατμόσφαιρα που επικρατεί από τη δεκαετία του ’20 και μετά στο Βερολίνο και στην επαρχία…».

Οι ήρωες του Φάλαντα βιώνουν μια ατελείωτη απώλεια. Οσο και να προσπαθούν δεν απομακρύνονται από το χείλος του γκρεμού. Ο υπερπληθωρισμός ακυρώνει κάθε προσπάθεια. Η δουλειά, η αποταμίευση, οι σχέσεις, όλα χάνονται με το παραμικρό φύσημα του ανέμου. Ο Βόλφγκανγκ Πάγκελ, αξιωματικός στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, είναι άνεργος και ζει με τη μνηστή του Πέτρα Λέντιχ. Γι’ αυτόν η ελπίδα βρίσκεται στη ρουλέτα. Για την κοπέλα η ελπίδα βρίσκεται σε αυτόν. Τέτοια δίπολα υπάρχουν πολλά στις σελίδες του Φάλαντα. Ο ίλαρχος Γιόαχιμ Φον Πράκβιτς δουλεύει τα κτήματα του πεθερού του. Ελπίζει στην καλή συγκομιδή για να έχει ικανοποιητικό εισόδημα. Η γυναίκα του Εύα φον Πράκβιτς ποντάρει σε αυτόν. Ο πεθερός του Πράκβιτς, ο μυστικοσύμβουλος φον Τέσοβ περιμένει από τον γαμπρό και η γυναίκα του απ’ αυτόν. Και είναι κι άλλα… Όλα μένουν σταθερά και όλα ανατρέπονται από τον υπερπληθωρισμό. Όπως το πραξικόπημα που προσπάθησε να οργανώσει ακροδεξιά ομάδα. Ο Φάλαντα δοκιμάζει τους ήρωες του, τους φέρνει στα όρια τους, τους δείχνει τι είναι πέρα από τις δυνάμεις τους. Η ευμάρεια και η επαγγελματική αποκατάσταση αποκλείονται. Μόνη σταθερά η ανιδιοτελής αγάπη και ο έρωτας. Αυτά κρατούν όρθιους τους ανθρώπους και στο τέλος τους σώζουν. Όχι όλους…

Η αφήγηση του Φάλαντα είναι εκπληκτική. Με χειρουργική ακρίβεια εστιάζει στα μικρά, τα καθημερινά και στο πώς αυτά γίνονται ο καταλύτης της δοκιμασίας του ανθρώπινου ψυχισμού. Με γλώσσα απλή και ξεκάθαρη πλοκή αναδεικνύει το μεγαλείο και την ποταπότητα των ηρώων του. Δεν υπάρχει ο ήρωας εδώ, υπάρχουν οι κοινοί, απλοί άνθρωποι που καλούνται να υπερβούν τα αμείλικτα νούμερα, τα πολιτικά τέρατα, τις σάπιες νοοτροπίες και μια εποχή που τους απειλεί σαν λύκος πεινασμένος. Ο Φάλαντα αποκαλύπτει τον λύκο που όλοι κρύβουμε σπάζοντας τους παραμορφωτικούς καθρέφτες της εξουσίας. Αυτούς που μας δείχνουν όλους ίσους και άξιους, αυτούς πους μας καθησυχάζουν και μας χειραγωγούν. Το «Λύκος ανάμεσα σε λύκους» είναι τοιχογραφία μιας εποχής, είναι η εικόνα των τεράτων και της αντίστασης σε αυτά. Πέρα από την εισαγωγή, η Ιωάννα Αβραμίδου υπογράφει και τη μετάφραση. Πρόκειται για άθλο και της αξίζουν συγχαρητήρια για την κρυστάλλινη μετάφραση, η οποία μας προσφέρει τον τόσο οικείο και δυνατό λόγο του Χανς Φάλαντα.