«Μάρτυς!», του Κάβε Ακμπάρ

Το σκοτάδι πρώτα και μετά το φως. Υστερα το σώμα και η ψυχή. Η ανηφόρα ακολουθεί, εξωτερικά. Η αναζήτηση έπεται, εσωτερικά. Και όταν το σκοτάδι επιβληθεί ξανά, πέρα από την προσευχή και το «Αμήν!», τι θα έχεις κρατήσει; Η ερώτηση ποτέ δεν ακούγεται. Σιωπηλά απευθύνεται σε σένα αναγνώστη, στον άνθρωπο που πασχίζει να δικαιώσει και να σώσει την ποιητική του υπόσταση. Το αναπάντεχο καθορίζει την πορεία μας και είναι η αντανάκλαση του ξαφνιάσματος που επιστρέφει σε μας. Το βλέμμα που αυτονομείται. Το χάδι που έρχεται ασυλλόγιστα. Το γέλιο που ρυτιδώνει τον πυκνό αέρα. Το δάκρυ που δροσίζει. Το φιλί που σε σώζει και σε γεννά ξανά. Το παιδί που δεν ρωτά για τα μαργαριτάρια του κόσμου τούτου. Αυτά είναι μερικά από τα σημάδια φωτοδότες, αυτά είναι τα κομμάτια του συμπαντικού τετραδίου και πρέπει να τα σημειώσεις. Όχι με μελάνι, μα με νοσταλγία και όρκο σιωπής. Και όταν ο χρόνος συρρικνωθεί και ο χώρος γίνει μια ρωγμή, τότε θα μπορείς να πεις «έζησα και είδα αυτά». Μάρτυρες είμαστε, αυτός είναι ο ρόλος μας. Σμιλεύουμε χρόνο, γλυκό αεράκι, εικόνες-λέξεις της φύσης και το μέταλλο της τυχαίας ταυτότητάς μας λιώνουμε και πίνουμε. Το «Μάρτυς!» (Εκδόσεις Ικαρος) είναι για όλους εμάς.

Ο γεννημένος στο Ιράν συγγραφέας, κάνει εντυπωσιακό ντεμπούτο στον χώρο του μυθιστορήματος. Ζητάει την κορυφή και την αγγίζει! Αμέσως. Τα λογοτεχνικά του βήματα τον πάνε πέρα από κοινωνικούς, πολιτικούς, γλωσσικούς τόπους. Ο Ακμπάρ εστιάζει στο θέμα της ταυτότητας και φτάνει στο πυρήνα αυτού. Φτάνει στο ανθρώπινο αποτύπωμα και στο πώς αυτό δημιουργείται. Η αφαιρετική σκέψη γίνεται το νυστέρι που προσεκτικά αφαιρεί τα πέπλα της καθημερινότητας και με ασύλληπτη πνευματική συγκέντρωση φτάνει στο σημείο μηδέν, στη λέξη που συμπυκνώνει τον προβληματισμό, τη φιλοδοξία και την πρόθεση: Μάρτυς! Το «έζησα και είδα αυτά» γίνεται «βίωσα και σημάδεψα το κορμί μου με αυτά». Η απροσδιοριστία έχει να κάνει με τις μικρές, απρόκλητες, εμπειρίες που σαν το νερό περνούν και χάνονται. Στο ενδιάμεσο ζωής-θανάτου, ο Ακμπάρ προτάσσει την αυτοθυσία και την τεντωμένη χορδή του μοναδικού προσωπικού νοήματος. Το «Μάρτυς!» θα μπορούσε να είναι ταρκοφσκικός ήρωας που στους δρόμους της πόλης ψάχνει την έρημο της σωτηρίας. Ο πρωταγωνιστής είναι ένας περιηγητής των σκέψεων, των ψυχών, των στίχων και όταν φτάνει στον προορισμό του είναι όλες οι σιωπές και οι αναστεναγμοί του κόσμου τούτου.

Ο ορφανός Σάιρους Σαμς, γιος ιρανών μεταναστών που απεξαρτήθηκε πρόσφατα από τα ναρκωτικά και το αλκοόλ, καθοδηγούμενος από φωνές καλλιτεχνών, νεκρών ποιητών και βασιλιάδων, αναζητά το νόημα της ζωής και, κυρίως, του θανάτου. Πάνω σε αυτή τη λεπτή, υπαρξιακή, γραμμή κινείται η πλοκή. Το αφηγηματικό ύφος ενώνει την εσχατολογική προσέγγιση, τη λυρική διάθεση, τον ρεαλισμό, την ελεγχόμενη ονειρική απόδραση, τη γλυκόπικρη ειρωνεία και την αθωότητα του λαϊκού μύθου. Ο ήρωας του Ακμπάρ είναι ένας μελαγχολικός, πικραμένος, Δον Κιχώτης. Η εμμονή του με τους μάρτυρες και την ιδέα της αυτοθυσίας τον οδηγεί στα ίχνη της σκοτωμένης μητέρας του, ενός θείου που διέσχιζε ως άγγελος τα πεδία μάχης του Ιράν, αλλά και σε μια καλλιτέχνιδα που ζει τις τελευταίες μέρες της στο μουσείο του Μπρούκλιν. Ο Σάιρους Σαμς δεν κυνηγά ανεμόμυλους, δεν είναι παραδομένος στους μύθους των ιπποτών, είναι ταγμένος στο κυνήγι της ουσίας της απώλειας, στην αναζήτηση του ανεξίτηλου σημαδιού που αφήνουμε πίσω μας. Η ομορφιά της ποίησης, η εκμετάλλευση της ανατροπής και του μεγαλείου της αποκάλυψης, συνοδεύουν την πρόζα και το προκλητικό πνεύμα της ιστορίας. Το «Μάρτυς!» είναι μια ασταμάτητη έκπληξη, μια διαρκής υπενθύμιση του τι είναι ο άνθρωπος: οι απώλειες του. Η καλή μετάφραση ανήκει στην Μυρσίνη Γκανά.