«Μέρα απελευθέρωσης», του Τζορτζ Σόντερς

Να μια «περίεργη» σκέψη: γιατί ο ουρανός να μην είναι το απελευθερωμένο έδαφος; Ένα κομμάτι που πασχίζει να αποδράσει. Αυτά, όμως, είτε τα γράφεις είτε δεν τα σκέφτεσαι καθόλου. Επιλέγεις το πρώτο και ξέρεις ότι τίποτα δεν θα είναι όπως παλιά. Ναι, θα υπάρχει η γραμμή του παρελθόντος, αυτή που τοποθετεί τις λέξεις, τις εικόνες, σε σειρά. Και εσύ τι θα κάνεις; Θα αφήσεις την αρχέγονη ροή να πάρει τον δρόμο της και θα αλλάξεις το σχήμα, το ύφος και την κίνηση του περιεχομένου. Τότε θα έχεις επιτύχει κάτι μοναδικό: το ρήγμα στο λευκό χαρτί θα κάνει τον λογοτεχνικό ουρανό έδαφος και μια νέα πραγματικότητα θα αναδυθεί. Θα είσαι αυτός που θα δώσει νόημα και σάρκα στη φράση «λοξή ματιά» και το αληθινά νέο θα βρει τη θέση του στη γραμμή του παρελθόντος-μέλλοντος. Η προσπάθεια αυτή, που είναι μεταμορφωτική διαδικασία, θα βρει άλλη μια δίοδο στον ανθρώπινο ψυχισμό, στην ανθρώπινη ιστορία, στην ανθρώπινη εμπειρία. Η τόλμη του πειραματισμού διαλύει τα χιλιοειπωμένα, τα ξανά και ξανά γραμμένα και μας προσφέρει τη φαντασία σχεδόν ακατέργαστη. Στην ουσία δημιουργείται νέα γλώσσα που τίποτα δεν τη σταματά. Η «Μέρα απελευθέρωσης» (Εκδόσεις Ικαρος) είναι κάτι τέτοιο, κάτι ασύγκριτο, κάτι που μας ξαφνιάζει αληθινά.

Ο Τζορτζ Σόντερς δεν είναι άλλος ένα διηγηματογράφος. Είναι αυτός που, ενώ κινείται στα όρια του είδους, την ίδια στιγμή αλλάζει τη φυσιογνωμία του! Ο Σόντερς δεν λέει την ιστορία του, ούτε μια ιστορία. Όχι. Ο βραβευμένος συγγραφέας πλησιάζει όσο κανείς την πηγή των ερεθισμάτων και δεν απομακρύνεται απ’ αυτήν. Και μετά τι κάνει; Παίρνει τις πρώτες λέξεις, τις ασύνδετες φράσεις, προθέσεις, τις μπερδεμένες σχέσεις των γραμμάτων και πάνω εκεί διαμορφώνει το δικό του ύφος και τον ανόθευτο τρόπο έκφρασης. Παράδειγμα [σ. 19]: Σήμερα το πρωί μπαίνει ο κύριος Α. “Έχουμε Παρέα απόψε”, λέει. “Θα κάνουμε Πόλη”. Άρα: μια παρατεταμένη, αγχώδης μέρα. Θα θέλαμε στ’ αλήθεια να κάναμε Πρόβα. Άλλα ο κύριος Α. πρέπει να πάει στην Εργασία. Ίδού τι κάνω για να προετοιμαστώ: σκέφτομαι περί Πόλης, όλη μέρα. Άπαξ και αρχίσαμε, κυρίως είναι δική μας υπόθεση. Το Ομιλείν μας είναι υπερφορτισμένο και γίνεται πιο συγκροτημένο μέσω του Παλμού, ναι, διαμορφωμένο, φυσικά, από τις Ρυθμίσεις, αλλά πάλι, τελικά, είναι, κυρίως, δική μας υπόθεση.

Ο Σόντερς πέφτει ξανά στην άβυσσο του αμερικανικού ψυχισμού. Το είχε κάνει με το «Λήθη και Λίνκολν» (Εκδόσεις Ικαρος). Το κάνει και τώρα με εννιά ιστορίες. Ιστορίες ανθρώπων. Κόρες, μητέρες, εγγόνια, έφηβοι, υπερήλικες. Το μυστικό είναι αυτό των ανθρώπων.  Στην αναμέτρηση με τους φθόγγους, το επίμονο ακατάληπτο, τη μάχη που δίνει το παιδί μέσα μας, σε αυτό το πλαίσιο έδωσε το πρωτοποριακό του στιλ, την αβάν γκαρντ προσέγγιση. Ο συνδυασμός άμεσου-ξαφνικού λόγου, ο έλεγχος των εντάσεων των λέξεων και το άνετο παρακολούθημα της κλασικής ροής, καθιστούν τη «Μέρα απελευθέρωσης» ξεχωριστό δείγμα συλλογής διηγημάτων. Εξουσία, ηθική, δικαιοσύνη, ανθρώπινη συνύπαρξη, βρίσκουν τη θέση τους στην πρωτοποριακή ματιά του Σόντερς και ζεσταίνονται από το νοιάξιμο, τη συμπόνια του. Η δύσκολη μετάφραση αυτού του ξεχωριστού βιβλίου ανήκει στον Γιώργο Ικαρο Μπαμπασάκη. Τελικά, όλος ο κόσμος μας μπορεί να χωρέσει σε λίγες λέξεις.