Μαρία Κίτσου: «Να αποκατασταθεί η φήμη της Ελένης Παπαδάκη»
Ενας θεατρικός μονόλογος αναβιώνει στην σκηνή μια εν πολλοίς άγνωστη τραγωδία των Δεκεμβριανών
Η Μαρία Κίτσου ερμηνεύει την ηθοποιό Ελένη Παπαδάκη στην παράσταση του Μάνου Καρατζογιάννη «Για την Ελένη». Το έργο ανέβηκε στο πλαίσιο της πλατφόρμας νέων δημιουργών της Πειραματικής Σκηνής του Εθνικού με θέμα τον Εμφύλιο. Η Παπαδάκη υπήρξε θύμα των Δεκεμβριανών και η τραγική ιστορία της παρουσιάζεται για πρώτη φορά στη σκηνή. Φέτος στο «Tempus Verum-Εν Αθήναις» μέχρι τις 5 Ιανουαρίου.
Η παράσταση ανέβηκε πέρυσι στην πειραματική σκηνή του Εθνικού στο πλαίσιο της πλατφόρμας νέων δημιουργών με θέμα τον Εμφύλιο. Τι σήμαινε αυτή η πρωτοβουλία εκ μέρους του Εθνικού Θεάτρου;
Νομίζω ότι όλοι χαιρετίσαμε αυτήν την πρωτοβουλία των διευθυντών της Πειραματικής Σκηνής, Πρόδρομου Τσινικόρη και Ανέστη Αζά. Είναι πολύ σημαντικό στις μέρες που ζούμε να παίρνονται τέτοιες πρωτοβουλίες και ειδικά με τέτοια θέματα όπως ο Εμφύλιος που είναι ίσως η πιο μαύρη σελίδα της ιστορίας μας και ακόμα μια ανοιχτή πληγή που όλοι θέλουν να ξεχάσουν και δεν τολμούν να θίξουν. Η πρωτοβουλία αυτή ήταν γενναία. Μια πολιτική θέση στα πράγματα, και ανήσυχη καλλιτεχνικά, όπως αρμόζει στην Πειραματική Σκηνή του πρώτου θεάτρου της χώρας μας.
Τι σε προσέλκυσε στην Ελένη Παπαδάκη;
Η Ελένη Παπαδάκη ήταν ένας θρύλος για μένα. Ένας μύθος που σημάδεψε την εποχή της, την εποχή του Μεσοπολέμου, καλλιτεχνικά και δυστυχώς πολιτικά, όπως έδειξε η ιστορία της. Δεν ήξερα σε βάθος τη ζωή της και το έργο της ώσπου ασχολήθηκα με αυτό. Και με συγκλόνισε. Είναι τεράστια τιμή αλλά συνάμα και ευθύνη να την υποδύομαι στη σκηνή. Ήταν ένας άνθρωπος πάνω απ΄ όλα με Α κεφαλαίο. Μια σκηνική ιδιοφυΐα, μια γυναίκα με βαθιά μόρφωση και τεράστιο ήθος, μια γυναίκα πολύ μπροστά από την εποχή της και γι΄ αυτό γέννησε μεγάλα πάθη, θετικά και αρνητικά και πλήρωσε το τίμημα της διαφορετικότητας και της ετερότητάς της. Ένας πραγματικά ελεύθερος άνθρωπος που την χαρακτήριζε η ευγένεια, η φιλανθρωπία, η τιμή και πολλά άλλα. Μια γυναίκα μοντέρνα, ένας εργάτης του θεάτρου που το προχώρησε μέσα από τη δουλειά της. Μια γυναίκα που λοιδορήθηκε και συκοφαντήθηκε όσο καμιά και δυστυχώς ένα εξιλαστήριο θύμα της παραφροσύνης του λαού μας. Τη θαυμάζω απεριόριστα και θα έπρεπε να αποτελεί πρότυπο για κάθε ηθοποιό.
Πώς θες να δει ο κόσμος την Ελένη Παπαδάκη; Το πολιτικό και ιστορικό βάρος του προσώπου μπορεί να προκαταβάλει τον θεατή;
Η μεγαλύτερη μου φιλοδοξία και στόχος είναι να αποκατασταθεί η φήμη της Ελένης Παπαδάκη, να δικαιωθεί έστω και μετά θάνατον. Να γνωρίσει ο κόσμος την ιστορία της, το έργο της, γιατί πολλοί δεν έχουν ιδέα. Η παράστασή μας δίνει αφορμή για περισσότερη έρευνα πάνω στο πρόσωπό της καθώς και τροφή για σκέψη. Ίσως κάποιοι έρθουν προκατειλημμένοι, γιατί ακόμα αποτελεί ένα αμφιλεγόμενο πρόσωπο.
Η Ελένη Παπαδάκη κατηγορήθηκε ως δωσίλογη στην εποχή, από τους συναδέλφους της που την υπονόμευαν από την αρχή της καριέρας της, κατηγορήθηκε για προδοσία και στιγματίστηκε ως προδότρια και συνεργάτης των Γερμανών λόγω της φιλίας της με τον κατοχικό πρωθυπουργό Ι. Ράλλη. Η πραγματικότητα όμως είναι άλλη. Η Ελένη Παπαδάκη έσωσε ένα σωρό κόσμο από το εκτελεστικό απόσπασμα, όμως κανείς δεν την υπερασπίστηκε όταν ήρθε η ώρα. Εκείνη, γενναία, δεν κρύφτηκε, δεν το έσκασε για να σωθεί με το τέλος της Κατοχής και όταν έβραζε η αρχή του Εμφυλίου. Αντίθετα, όρθωσε το ανάστημά της και είπε: ας με πάνε σε δίκη – αφού ήδη την είχε διαγράψει το ΣΕΗ – έχω ένα σωρό αποδείξεις για τους ανθρώπους που έσωσα. Είχε ήσυχη τη συνείδηση της· αν ίσχυαν οι κατηγορίες, δεν θα προσπαθούσε να σώσει τον εαυτό της; Συνελήφθη και εκτελέστηκε χωρίς δίκη το ίδιο βράδυ από πλιατσικολόγους του ΕΑΜ. Οι φυσικοί αυτουργοί της δολοφονίας της εκτελέστηκαν μετά από τέσσερις ημέρες και οι ηθικοί αυτουργοί ύστερα από τέσσερα χρόνια. Ο ίδιος ο Ζαχαριάδης, ο παντοδύναμος ηγέτης της Αριστεράς, ανέλαβε την ευθύνη, λέγοντας ότι η δολοφονία της Παπαδάκη ήταν “κάτι περισσότερο από έγκλημα, ήταν σφάλμα”, αποκαθιστώντας έτσι τη μνήμη της. Το πτώμα της βρέθηκε ύστερα απο ένα μήνα σε ομαδικό τάφο σε φρικτή κατάσταση.
Η παράστασή μας έρχεται να ενώσει και όχι να διχάσει, όπως ο Εμφύλιος. Φιλοδοξεί να αποτελέσει μια αλληγορία ώστε να νιώσουμε τη θηριωδία του Εμφυλίου που δυστυχώς ως λαός τον έχουμε στο αίμα μας. Θέλουμε να προκαλέσουμε το αυτονόητο, τον σεβασμό στην ετερότητα του άλλου που είναι θεμέλιος λίθος της δημοκρατίας.
Ποια ήταν τα σχόλια που ακούστηκαν μετά από την πρώτη παρουσίαση της παράστασης; Τι σας έκανε να πάρετε την απόφαση για το δεύτερο ανέβασμά της;
Τα σχόλια ήταν πάρα πολύ θετικά και η ανταπόκριση του κόσμου τρομερά συγκινητική και αναπάντεχη. Κάποιοι ήξεραν ένα μέρος της ιστορίας της, κάποιοι καθόλου, άλλα όλοι θέλησαν ύστερα να ψάξουν να μάθουν και να γνωρίσουν αυτόν τον σπουδαίο άνθρωπο και καλλιτέχνη. Τη μεγαλύτερη ηθοποιό της γενιάς της. Αυτό μας ώθησε στο να επαναλάβουμε την παράσταση και να γνωρίσουμε στον περισσότερο κόσμο αυτήν την μεγάλη καλλιτέχνιδα. Γιατί η ιστορία της έχει πάρα πολλά να διδάξει.
Μπορεί το θέατρο να δώσει απαντήσεις, απαντήσεις λυτρωτικές και αποσαφηνιστικές στα τεράστια ιστορικά, κοινωνικά και πολιτικά ερωτήματα;
Πιστεύω και θέλω να πιστεύω πως μπορεί. Μπορεί να δώσει άλλοτε απαντήσεις, άλλοτε να θέσει ερωτήσεις ή να αποτελέσει τροφή για σκέψη, για αμφισβήτηση, αφορμή για έρευνα, για ενδοσκόπηση, για συζήτηση, για αυτοκριτική. Μπορεί και πρέπει να διευρύνει τους ορίζοντες των θεατών και να τους κάνει καλύτερους πολίτες και ανθρώπους.
Θεωρείς ότι ο/η ηθοποιός (πρέπει να) παίρνει θέση απέναντι στα πράγματα;
Θεωρώ ότι οι άνθρωποι πρέπει να παίρνουμε θέση απέναντι στα πράγματα, ανεξαρτήτως επαγγέλματος, ειδικά στους καιρούς που ζούμε… Πόσο μάλλον οι καλλιτέχνες που είναι και πρέπει να είναι ανήσυχα πνεύματα. Μόνο παίρνοντας θέση υπερασπίζουμε τη Δημοκρατία, μόνο εάν ενωθούμε θα αλλάξει κάτι. Ο καθένας από εμάς έχει ευθύνη για το τι συμβαίνει τώρα. Ο καθένας από εμάς θα έπρεπε να θέλει να αλλάξει τον κόσμο, να τον κάνει πιο δίκαιο, πιο όμορφο, πιο ουσιαστικό και αληθινό. Πρέπει επιτέλους να λειτουργήσουμε συλλογικά και ενωμένοι χωρίς ασπίδες, παρωπίδες και προσωπικά συμφέροντα. Αυτή είναι η ευχή μου και το όνειρο μου. Μπορεί να είμαι ρομαντική, δεν ξέρω… αλλά ακόμη πιστεύω στους ανθρώπους, στο “ένας για όλους και όλοι για έναν”. Και κλείνω με μια φράση από την παράσταση μας: ”Οι υποχρεώσεις του ατόμου προς το σύνολο είναι θρησκεία”.
Infο
«Για την Ελένη», Θέατρο Tempus Verum-Εν Αθήναις, Μονόλογος του Μάνου Καρατζογιάννη
Συντελεστές
Κείμενο – σκηνοθεσία: Μάνος Καρατζογιάννης
Σκηνικό: Γιάννης Αρβανίτης
Κουστούμια: Βασιλική Σύρμα
Φωτισμοί: Κατερίνα Μαραγκουδάκη
Μουσική επιμέλεια: Γιώργος Πούλιος
Μουσική σύνθεση τραγουδιού: Αρης Βλάχος
Στίχοι: Μάνος Ελευθερίου
Ερμηνεύουν: Μαρία Κίτσου, στον ρόλο της Ελένης και Σπύρος Κυριαζόπουλος στον ρόλο του βωβού εκτελεστή της.
Διάρκεια: 60’
Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Κάθε Τετάρτη και Πέμπτη στις 21:00
Εισιτήρια: 12, 8, 5 ευρώ
