Μια αιωνιότητα και μια πόλη

Το 1993, τα «Ναυτάκια» δεν ήταν ένα τρέντι μέρος στα Γιάννενα, τα οποία τότε περιορίζονταν από τη Συνάντηση μέχρι τη Δόμπολη. Ο αρχιναύτης κοιτούσε πάντα με υπόνοια απέχθειας τους λίγους φοιτητές που για κάποιο δικό τους λόγο πήγαιναν στο καφενείο του τα μεσημέρια. Οι κουβέντες τους, μη νομίζετε, δεν ανέσκαβαν τα βαθύτερα νοήματα του «Μελισσοκόμου», του «Τοπίου στην ομίχλη» ή και του «Θιάσου», τη μέγιστη «αντεθνική» ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου. Μιλούσαν λίγο για την αριστερά όπως τη μάθαιναν τότε, περισσότερο για τον τάδε και τη δείνα, τη σχολή, την πόλη, εξασκούσαν και ένα αρχέγονο «τρολάρισμα» χωρίς μέσα μαζικής δικτύωσης.

Πέντε χρόνια νωρίτερα, τα «Ναυτάκια» και τα ξυλουργεία της Σκάλας είχαν γίνει για μια ακόμα φορά το σκηνικό για μια ταινία του Αγγελόπουλου. Όπως επίσης έγιναν και η Ήβη, τα τείχη του Κάστρου και πιο ψηλά από τα Γιάννενα, η Βίτσα και το Μονοδένδρι.

Τα “Ναυτάκια” τότε

Τα “Ναυτάκια” σήμερα

Η σειρά των τριήμερων εκδηλώσεων που διοργάνωσε στα Γιάννενα η Πανηπειρωτική Συνομοσπονδία Ελλάδας για τον Θόδωρο Αγγελόπουλο, τρία χρόνια μετά το θάνατό του, δεν ήρθε για να «αναβιώσει» το έργο του. Έτσι και αλλιώς η πόλη είναι πολύ διαφορετική πια και δύσκολα ο απαιτητικός άνθρωπος και σκηνοθέτης θα έβρισκε εδώ αυτό το αστικό σκηνικό που έφτιαχνε τη μισή υπόθεση στις ταινίες του.

Η εκδήλωση όμως ήρθε για να κάνει κάτι καλύτερο, που τελικά μάλλον το πέτυχε: να αναπαραστήσει με λίγα λόγια, βήματα και τις εικόνες που κράτησε όποιος-όποια συμμετείχε σε αυτό, το σκηνικό μιας περασμένης πραγματικότητας που επέδρασε πάρα πολύ επάνω σε όποιον τη βίωσε έστω και ξώφαλτσα.

Το πρόγραμμα των εκδηλώσεων περιλάμβανε και μια περιήγηση, διανθισμένη με δρώμενα, στα σημεία γυρισμάτων μέσα στην πόλη. Σε αυτά τα σημεία έγινε και μια νέα «τοποθέτηση» του κινηματογραφικού αγγελοπουλικού σύμπαντος, με προβολές των σκηνών από τις ταινίες, συνοδεία μουσικής από τους συνεργάτες του δημιουργού, με τους πρωταγωνιστές του τότε να περιγράφουν σήμερα πόσο τους επηρέασε το τότε. Μαζί τους πάντα το ακορντεόν του Αντρέα Τσεκούρα, συνοδευτικό και συνδετικό με τις ταινίες. Άλλο τόσο συνδετικός ήταν και ο καιρός, μουντός και παρατηρητικός πάνω από τα κεφάλια μας, έδινε τη συμβολή του στα γεγονότα.

Ο Αγγελόπουλος στο δημαρχείο, κέντρο της πόλης

Το δημαρχείο σήμερα

Η σειρά εκδηλώσεων περιλάμβανε ακόμα τις προβολές των «Κυνηγών» και της «Αναπαράστασης», ίσως της πιο εμβληματικής «ηπειρώτικης» ταινίας του. Πόσο εμβληματική; Σχεδόν όσο την απέδωσε το πολυφωνικό μουσικό σύνολο «Χαονία», παρουσιάζοντας το τραγούδι των τίτλων της «Αναπαράστασης», το «Τραγούδι του Μάρκου Μπότσαρη», στο ξεκίνημα της κεντρικής εκδήλωσης στο Πνευματικό Κέντρο.

«Είναι μια εκδήλωση που την οφείλαμε ως Πανηπειρωτική στον ίδιο τον Αγγελόπουλο, ο οποίος τη σκέφτηκε άλλωστε» είπε στην προσφώνησή του ο εκτελών χρέη προέδρου της Συνομοσπονδίας, Σωτήρης Κολιούσης. Ο έχων την καλλιτεχνική και σκηνοθετική επιμέλεια του τριημέρου, Αλέξανδρος Λαμπρίδης, είχε πει δύο μέρες νωρίτερα στη συνέντευξη Τύπου, θυμίζοντας τα λόγια του σκηνοθέτη: «Στην αρχή κάθε ταξιδιού, κάθε ταινίας, μας έλεγε: ‘Μην ξεχνάς πως ήρθε η ώρα πάλι για ταξίδι. Ο άνεμος φυσά, τα μάτια σου μακριά’. Σε αυτό το ταξίδι, σας προσμένουμε ως συνταξιδιώτες». Ξεναγοί ήταν μεταξύ άλλων ο Τάκης Κατσέλης, συνεργάτης του Αγγελόπουλου από τον «Θίασο» και μετά, η Τάνια Παλαιολόγου (πρωταγωνίστρια στο «Τοπίο στην ομίχλη»), η Ειρήνη Στάθη, η Ελένη Αγγελοπούλου, κόρη του σκηνοθέτη, που διάβασε το «Γράμμα προς τον πατέρα» από το «Τοπίο στην ομίχλη» στην κεντρική εκδήλωση του περασμένου Σαββάτου

Τα Γιάννενα ήταν πάντα ένα φυσικό σκηνικό της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, ίσως το πιο κατάλληλο γι’ αυτό το «ταξίδι» στο οποίο καλούσε ο Αγγελόπουλος. Από τις μέρες του Σαμπεθάι Καμπιλή και του Γιοσέφ Ελιγιά μέχρι τα πρόσωπα των ξεριζωμένων εβραίων από τους ναζί και από τον Άρη με τον Σαράφη που μπαίνουν έφιπποι στην πόλη μέχρι την Ευτυχία Πρίντζου, την κομμουνίστρια που εκτελέστηκε στο λόφο του Σταυρακίου, από το χειμωνιάτικο πρωινό στη Βίτσα μέχρι και το απόγευμα άνοιξης στη Σκάλα… Αυτά και άλλα τόσα είναι που έντυσαν και απορρόφησαν τις εικόνες. Ίσως αυτό να τράβηξε τόσο πολύ και τον ίδιο τον Αγγελόπουλο.  «Το μόνο που ξέρω είναι το τι θα κρατήσω εγώ φεύγοντας. Την εικόνα των σπιτιών στα Ζαγοροχώρια καθώς τα αντίκριζα να ξεπροβάλλουν σιγά-σιγά καθώς υποχωρούσε η πρωινή ομίχλη. Και τη φωνή ενός γέροντα που τραγουδούσε: Μωρή κοντούλα λεμονιά, με τα πολλά λεμόνια, Βυσσανιώτισσα…». Αυτό έλεγε ο ίδιος σε μαθητές και μαθήτριες λυκείου των Ιωαννίνων που τον ρωτούσανε «πώς θέλετε να σας θυμάται ο κόσμος» λίγο καιρό πριν σκοτωθεί στο δυστύχημα και φύγει κρατώντας στα υπερκόσμια μπαγκάζια του την εικόνα τούτη. Με αυτό το τραγούδι έκλεισε και ο κύκλος εκδηλώσεων στα Γιάννενα.