Μια ταινία από το Ισραήλ λέει πράγματα που το Ισραήλ μάλλον δεν θέλει να λέγονται

The Vanishing Soldier στο 64o Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης

| 10/11/2023

Βρίσκομαι στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και βλέπω τη μια ταινία μετά την άλλη.
Δεν προλαβαίνω να δω τι γίνεται, αυτή τη στιγμή, έξω από τις αίθουσες και μέσα στη ζωή.
Ωστόσο, μέσα στην αίθουσα, είδα κάτι από τη πραγματική ζωή, επίκαιρα επείγον.

Η ταινία είναι από το Ισραήλ.
Ο τίτλος της είναι The Vanishing Soldier δηλαδή Ο στρατιώτης που εξαφανίζεται.
Ο σκηνοθέτης δεν παραβρέθηκε. Είναι “αναγκασμένος” να είναι στο Ισραήλ.
Αλλά έστειλε γράμμα προς το ελληνικό κοινό: Μίλησε για τα θύματα στη Γάζα, για τα παιδιά στη Γάζα…
Κοιτάζω το όνομα του συν-σεναριογράφου. Βρίσκω ένα ρεπορτάζ σε ισραηλινό μέσο. Τον Φλεβάρη του 2023 απολύθηκε από την (άλλη) δουλειά του με την κατηγορία της “υποκίνησης σε έγκλημα”: έκανε απλώς κριτική στη κυβέρνηση για τις προωθούμενες αλλαγές στο δικαστικό σύστημα.

ΚΑΠΟΙΑ ΣΗΜΕΙΑ ΠΑΝΩ ΣΤΟ ΘΕΜΑ, ΣΤΗΝ ΑΦΗΓΗΣΗ, ΣΤΗΝ ΟΠΤΙΚΗ ΤΗΣ ΤΑΙΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΟΣΟ ΧΡΗΣΙΜΑ ΕΙΝΑΙ ΓΙΑ ΤΗ ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ (ΕΠΙ ΤΟΥ ΠΙΕΣΤΗΡΙΟΥ).

Ας μιλήσουν οι Ισραηλινοί, για όσους “σκεπτικούς” δεν πιστεύουν τους Παλαιστίνιους, για το τι συμβαίνει στην περιοχή και στη χώρα τους. Από τη δική τους οπτική γωνία, λοιπόν…

1. Δεν θέλουν όλοι τον πόλεμο, δεν θέλουν όλοι την κατοχή, δεν θέλουν όλοι την καταστροφή της Γάζας και του Παλαιστινιακού λαού.
Στην πρώτη σκηνή ένας ισραηλινός στρατιώτης προσπαθεί να ξεφύγει από την Γάζα και να επιστρέψει στο Τελ Αβίβ για να δει το κορίτσι που αγαπάει (οι άνθρωποι έχουν ανάγκη την αγάπη, ασφαλώς), η οποία θέλει να φύγει κι αυτή από την χώρα(!). Όσο προχωρά η ταινία, ο στρατιώτης μάς “λέει” πως θέλει να φύγει από κάθε τι τον κάνει δολοφόνο ενός άλλου λαού.
Το κορίτσι τον ρωτά: “Αν κλείσεις τα μάτια, θες να μείνεις στο Ισραήλ;”.
Αυτός απαντά: “Θέλω να είμαι μαζί σου”.

2. Η Γάζα είναι γκρεμισμένη και σφαγιασμένη ακριβώς όπως την βλέπουμε καθημερινά και στις σημερινές τραγικές εικόνες. Όταν λέω ακριβώς, το εννοώ. Δεν άρχισαν όλα στις 7 του Οκτώβρη του 2023; Όχι λοιπόν. Το κοινό στο τέλος της ταινίας χειροκρότησε.

3. Η πίεση των εθνικιστών κρατικών παραγόντων πάνω στους στρατιώτες και πάνω στον λαό του Ισραήλ είναι αθλιέστατη. Το γενικό αφήγημα είναι:
Ή θα γίνεις ήρωας (δολοφονώντας Άραβες) ή θα ατιμαστείς (αν το αρνηθείς).
Ο πρωταγωνιστής αποφασίζει το δεύτερο.
Καθ´ όλη την διάρκεια της ταινίας όλο και κάποιος τον κυνηγάει να τον φέρει στο “ίσιο” εθνικό δρόμο.
Άλλωστε για το κράτος του, είναι λιποτάκτης και προδότης (ή αν συμφέρει πολιτικά θύμα κάποιων “τρομοκρατών)…
Σίγουρα ο ίδιος δεν θέλει να φοράει την στρατιωτική στολή του αλλά τελικά η στολή δεν μοιάζει να μπορεί εύκολα να μην φορεθεί…

4. Αυτό που αποκαλεί το Ισραήλ ως πόλεμο και απειλή της χώρας από τους Άραβες είναι πλαστό.
Όλα λειτουργούν κανονικά, όλοι καταναλώνουν, όλοι παρτάρουν, τουρίστες καλοπαιρνούν και τρώνε πανάκριβα φαγητά και κάθε τόσο χτυπάει η σειρήνα για λίγα δευτερόλεπτα…Τίποτα δεν σταματά την κανονική ροή.

5. Το Ισραήλ, δηλαδή, τρομοκρατεί τους πολίτες του.
Οι κάτοικοι αργά, προοδευτικά και υποσυνείδητα τρομοκρατούνται από το ίδιο τους το κράτος κι άκριτα πιστεύουν ό,τι τα ΜΜΕ τους ταΐσουν.
Έτσι βλέπουν παντού απειλές και τρομοκράτες… Η σειρήνα που έλεγα παραπάνω.
Στο παραμικρό κι άσχετο γεγονός που μπορεί να διαταράξει την παντοδυναμία της προνομιούχας τάξης και ασφάλειας που τους δίνουν, ουρλιάζουν: “Η Χαμάς, η Χαμάς!!!”.

6. Στο Ισραήλ όλα τα γεγονότα κατασκευάζονται από τα πάνω.
Ο στρατός και τα ΜΜΕ εκμεταλλεύονται κάθε κατάσταση (ακόμη κι άσχετη) για να στήσουν νέα και γεγονότα. Ο στρατιώτης ενώ επέλεξε να λιποταχτήσει, παρουσιάζεται ως ότι έχει απαχθεί από τους Παλαιστίνιους.
Ο στρατός και τα ΜΜΕ εκμεταλλεύονται κάθε κατάσταση για να δημιουργήσουν, εν τέλει, τα αναγκαία εθνικά αφηγήματα, να συντηρήσουν το κρατικό τους γόητρο ακμαίο. Ότι βρίσκονται σε μόνιμη και νόμιμη άμυνα ακόμη κι όταν δεν υπάρχει τίποτα στο ορίζοντα πέρα από τους ήδη δικούς τους εκτοξευμένους πυραύλους τους προς την Γάζα.

7. Τελικά κανείς από τους χαρακτήρες δεν μπορεί να κάνει πράξη την επιλογή του.
Ο στρατιώτης “επιστρέφει” δίχως την θέλησή του στο στράτευμα και της κοπέλας, μάλλον δεν της επιτρέπεται να πάει πουθενά. Από το Ισραήλ κανείς αντιρρησίας, αμφισβητίας, δεν έχει επιλογή.

Η ταινία φτιάχτηκε πριν τη σημερινή γενοκτονία.
Και είναι λες και φτιάχτηκε αυτή τη στιγμή ακριβώς.
Η ίδια ιστορία είναι μονίμως παρούσα.
Το Ισραήλ κάνει σε επανάληψη τα ίδια στη Παλαιστίνη, ανεξαρτήτως εποχής.
Η ταινία μιλάει για βομβαρδισμούς σε νοσοκομεία της Γάζας, για νεκρά παιδιά λες και βλέπουμε τις ειδήσεις τώρα…
Ο σκηνοθέτης, με αφορμή μια ιστορία της ανάγκης των νέων ανθρώπων για αγάπη, επικρίνει, όσο “μπορεί”, το κράτος του και την επαναληψιμότητα των εγκλημάτων του και των πλαστών αφηγήματων του που πλασσάρει στον λαό του.
“Είναι πιο τρομαχτικό όταν το συνηθίσεις” δηλώνει ο στρατιώτης στην ερώτηση, αν τρόμαξε με αυτά που είδε στην Γάζα.
Η ταινία είναι άλλο ένα λιθάρι στη κουβέντα για δικαιοσύνη στη Παλαιστίνη.
Λέει πέντε αλήθειες και έχει ευαισθησίες.
Επιπλέον, είναι ωραίο όταν σε μεγάλα φεστιβάλ παρεισφρέουν ταινίες πολιτικά αντίθετες στα αφήγηματα που στήνονται δεκαετίες τώρα.
Σαφώς ισχύει ότι δεν αλλάζουν τα πράγματα από την τέχνη, αλλά ισχύει επίσης ότι δεν μπορούμε να λέμε συνεχώς ότι δεν ξέρουμε, δεν έχουμε την μεγάλη εικόνα, έχουμε μονομερή ενημέρωση και να αναμασάμε ό,τι απλά σερβίρεται από τα κρατικά non papers.

Ο Χρήστος Σκυλλάκος είναι κριτικός και θεωρητικός κινηματογράφου, φωτογράφος, εικαστικός, επιμελητής εκδόσεων και εισηγητής σεμιναρίων θεωρίας & ιστορίας κινηματογράφου. Αντιπρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου (ΠΕΚΚ) και μέλος της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Κριτικών Κινηματογράφου (FIPRESCI) και του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας (ΕΕΤΕ). Γεννημένος το 1984 σπούδασε Νομική.