Μιχάλης Γκανάς, Ομήρου Οδύσσεια. Για μικρά και μεγάλα παιδιά.

Δύσκολο και φιλόδοξο εγχείρημα αυτό του γνωστού μας ποιητή Μιχάλη Γκανά, η ελεύθερη απόδοση της Οδύσσειας , η «εκλαΐκευσή» της, με τρόπο δημιουργικό. Για έναν καλό μάστορα των λέξεων η διασκευή αυτού του απίστευτου λυρικού έπους ήταν, υποθέτουμε, μια δελεαστική πρόκληση η οποία μεταμορφώθηκε σε έργο αφού δουλεύτηκε επί δυόμισι χρόνια: «Μια φορά κι έναν καιρό και δυο καιρούς αν θέλετε και τρεις ήταν ένας άντρας πολυμήχανος και κοσμογυρισμένος, που είχε σπουδάσει τους ανθρώπους και τους ήξερε από την καλή κι απ’ την ανάποδη.» Ρίχνοντας μια γελαστή, λοξή ματιά στο μύθο ο Μιχάλης Γκανάς γίνεται ένας καλοπροαίρετος διαμεσολαβητής του ομηρικού λόγου και αφηγείται ξανά, για τους μικρούς (;) αναγνώστες, την  ωραιότερη περιπέτεια όλων των εποχών.

Όλη η Οδύσσεια  (Εκδόσεις Μεταίχμιο)- με ωραία σκίτσα του Βασίλη Γρίβα- είναι εδώ, με τους μνηστήρες να ροκανίζουν την περιουσία του Οδυσσέα, την πανέξυπνη Αθηνά να θέλει να ‘χει πάντα την τελευταία λέξη, τον πατέρα των θεών να επιβλέπει τα πάντα. Ο Οδυσσέας, πιο ευάλωτος από ό, τι τον έχουμε συνηθίσει, περιπλανιέται σε στεριές και θάλασσες,  ερωτεύεται, πάσχει, μελαγχολεί, δικαιώνεται.  Αλλού η αφήγηση ακολουθεί πιστά το ομηρικό κείμενο,  κι αλλού ο Γκανάς «κόβει δρόμο», ζητώντας τη βοήθεια του… Διονύσιου Σολωμού για να διηγηθεί συνοπτικά τη μνηστηροφονία.

Η διασκευή του είναι ζωντανή, ευρηματική, παιχνιδιάρικη – αφήγηση μαζί και σχόλιο.  Ο ποιητής παίζει έξυπνα το παιχνίδι της διακειμενικότητας, προσκαλώντας μας σε ένα κυνήγι γλωσσικών θησαυρών: Συχνά μέσα από το κείμενο προβάλλουν στίχοι ποιητών αλλά και τραγουδοποιών παλιών και νέων, από τον Ευριπίδη μέχρι το Σεφέρη, το Σαββόπουλο και το Ρασούλη. Μια ιδιοφυής σύνθεση που συνδυάζει αφήγηση, διάλογο και ποίηση, κι όπου η μαγεία του ομηρικού λόγου τελικά διασώζεται- καθόλου μικρό κατόρθωμα. Σε μια συνέντευξή του o Γκανάς υπογραμμίζει: «Στην ουσία, αυτό που θέλησα να κάνω είναι μια ομαδική αυτοβιογραφία όλων μας. Επειδή όμως εγώ κρατάω το μαχαίρι και το πεπόνι, ως αφηγητής ανθολόγησα στίχους που με παρηγόρησαν και με βοήθησαν να πορευτώ. Γι’ αυτό και είναι από μνήμης, δεν έψαξα σε βιβλία. Ελπίζω να ενδιαφέρουν και τους άλλους, και ιδιαίτερα τους νέους… Η Οδύσσεια είναι το ποίημα των ποιημάτων. Το ποίημα των ποιητών και των αναγνωστών, ή ακροατών παλαιότερα. Το ποίημα των ανθρώπων εν τέλει. Είναι η απόλυτη αφήγηση που τέρπει και συγκινεί, αλλά ταυτόχρονα νομοθετεί και διδάσκει τρόπους ζωής και τρόπους γραφής. Η Οδύσσεια είναι το “όλον”. Σ’ έναν κόσμο κατακερματισμένο, όπως είναι ο δικός μας, πώς μπορεί να μη νοσταλγεί κανείς ένα ποίημα που διδάσκει ταυτόχρονα ηθική και αισθητική; Δεν είναι εμμονή, που μπορεί να σημαίνει και “κόλλημα”. Είναι η νοσταλγία για έναν χαμένο παράδεισο. Για όλους μας χαμένο, όχι μόνο για τους ποιητές». (Τίνα Μαδηλαρά , Lifo)

Η Οδύσσεια του Γκανά σίγουρα αποτελεί μια πολύ καλή προετοιμασία για τους μικρούς αναγνώστες που θα θελήσουν ίσως κάποια στιγμή να γνωρίσουν από κοντά τον ίδιο τον προ-προ-προ παππού Όμηρο, τον πατέρα όλων των ποιητών, τον πρώτο ράπερ. Όσο για τους μεγαλύτερους, θα συγκινηθούν και θα χαμογελάσουν.

Τέλος, παραθέτουμε τα λόγια του συγγραφέα στο επιλογικό σημείωμα: «Δεν ξέρω πόσες διασκευές της Οδύσσειας υπάρχουν. Άπειρες φαντάζομαι. Ήρθα και εγώ να προσθέσω ακόμη μία… Τα αρχαία που ξέρω δεν μου επέτρεπαν να διαβάσω την Οδύσσεια στο πρωτότυπο. Κατέφευγα όμως συχνά σε αυτό, για να κρατάω μια στοιχειώδη επαφή με τη γλώσσα και τους ρυθμούς. Κατά τα άλλα δούλεψα χρησιμοποιώντας τέσσερις από τις γνωστές μεταφράσεις. Του Αργύρη Εφταλιώτη και του Ζήσιμου Σιδέρη, που είναι έμμετρες, του Δ.Ν. Μαρωνίτη, σε απελεύθερο στίχο, όπως τον χαρακτήριζε ο ίδιος, και ενός Ανώνυμου, σε πεζό… Το ανάγνωσμα απευθύνεται σε παιδιά που ετοιμάζονται να μπουν στην εφηβεία  και σε άλλους που έχουν βγει πρόσφατα ή προ πολλού από αυτήν, χωρίς να έχουν διαβάσει ποτέ ολόκληρη την Οδύσσεια… Ολόκληρη, πάντως, δεν θα την βρούνε οι αναγνώστες ούτε στην δική μου διασκευή, γιατί έπρεπε να την συμμαζέψω κάπως. Έτσι, έκοψα, έραψα, κάπου έβαλα δικά μου λόγια  και ανθολόγησα στίχους  ποιημάτων και τραγουδιών, που ενσωμάτωσα στο κείμενο της αφήγησης, όπου νόμιζα ότι ταιριάζουν.»

Info: Ομήρου Οδύσσεια, Μιχάλης Γκανάς, Εικονογράφηση: Βασίλης Γρίβας, Εκδόσεις Μεταίχμιο