Μνήμες του Νίκου Καβουκίδη

«Τι προσπαθείτε να κάνετε; Αναμορφώνεται ο Σαράφης;» Αυτό ακριβώς ήθελα να φωνάξω – με μια δόση υπερηφάνειας για την προσωπικότητα του σάμπως με άκουγαν οι δήμιοι – όταν είδα μπρος στα μάτια μου τον αρχηγό του ΕΛΑΣ – με ένα βαρύ παλτό αυτή την φορά και όχι εκείνο το αμπέχονο – να μεταφέρεται στην Μακρόνησο. Η μεταπολεμική εξουσία της χώρας – κάτι ανδρείκελα που κανείς δεν θα θυμάται – μέσα στην απελπισία της ήθελε να αναμορφώσει όσους δεν είχαν μορφωθεί… δοσιλογικά. Άνθρωποι που πολέμησαν με όπλα και με φέιγ βολάν, με συνωμοτικές διαδικασίες και με φανερά πρόσωπα, σε ελεύθερα χωριά και σε ρημαγμένες πόλεις, που δακρύζανε και που χαμογελούσανε, που επί τέσσερα χρόνια ρίχνανε λαϊκές ριπές στους ναζί, λίγους μήνες μετά την απελευθέρωση βρίσκονται κατηγορούμενοι και δικασμένοι, εξορισμένοι και φυλακισμένοι, εκτελεσμένοι. Και αυτή η στάμπα στη συλλογική μας ιστορία δεν σβήνεται με κανένα τρόπο. Όπως και το γεγονός πως άνθρωποι σαν τον Σαράφη όντως δεν αναμορφώνονται. Και με συγκλόνισε ταυτόχρονα το γεγονός πως αυτό το πλάνο δεν το είχα ξαναδεί. Και είχα τώρα αυτή την δυνατότητα.

Η Μακρόνησος, μια μνήμη. Μια μνήμη σε συνεχόμενα καρέ. Μια μνήμη που δεν στέκεται μετέωρη. Εμφύλιος, Δεκεμβριανά, Αντίσταση, Κατοχή, πείνα, δικτατορία. 1936. Μέχρι την «ίδρυση» της Μακρονήσου να έχουν περάσει κάτι λιγότερο από 20 χρόνια. 20 αδιάκοπα χρόνια όπου ο λαός βρισκόταν σε μια μόνιμη απειλή, σε μια μόνιμη καταδίωξη. Όπου δεν σταμάτησε να βρίσκεται κάτω από τον ένα ή τον άλλο ζυγό. Γνωστή η ιστορία. Γνωστή και η αλήθεια. Μα η κρατική πολιτική της υποχρεωτικής αλλοίωσης – αν όχι της υποχρεωτικής λήθης – είχε πάντα άλλα σχέδια. Η διδάσκουσα ιστορία εξάλλου μόνο για τέτοιου τύπου δολιοφθορές είναι ικανή. Μέχρι που η συλλογική «μνήμη» επιστρέφει εκδικήτρα. Αυτή την μνήμη που ο Νίκος Καβουκίδης ξαναοπλίζει.

Ό,τι βλέπουμε είναι ισχυρογνώμων. Θέλει να δώσει φωνή σε όσους πεθάναν για να υπάρξει μια λάμψη ελευθερίας – που δυσπιστώ αν έχει υπάρξει ως σήμερα. Καμιά ουδετερότητα. Το ντοκιμαντέρ έχει προδηλωμένο στόχο. Και τον πετυχαίνει. Θα ήταν άδικο να μιλήσουμε για ιστορικές ελλείψεις και ανακρίβειες. Σίγουρα υπάρχουν μέσα σε ένα τέτοιο όγκο δουλειάς. Ούτε κατά πόσο έχει κινηματογραφική αξία. Αδιάφορο προς το παρόν. Το υλικό αυτό πλέον βρίσκεται στα χέρια του λαού και των κινηματογραφιστών. Η πρώτη πράξη τέλειωσε. Ας ξεκινήσει η κάθε επόμενη. Εξάλλου, αυτή τη στιγμή, ένα είναι το σημαντικό: Χιλιάδες «ξεχασμένα» μέτρα φιλμ ζωντανεύουν και φωτίζουν για πρώτη φορά το παρελθόν σε μεγαλύτερη και πιο λεπτομερή κλίμακα. Με ευκρίνεια και με σαφήνεια.

1936. 1952. Μέρες, μνήμες, στιγμές, γεγονότα. Άνθρωποι. Αποτυπωμένα όλα μαζί ογκολιθικά στον χρόνο. Η εικόνα είναι μνήμη. Και ευτυχώς που δεν «αναμορφώνεται».