Μουντιάλ 2022
Μπάλα, εμίρηδες και Καταρ-αμένοι εργάτες
«Ήταν λάθος» η ανάθεση του Μουντιάλ του 2022 στο Κατάρ, δήλωσε την Παρασκευή 16 Μαΐου ο επικεφαλής της παγκόσμιας ομοσπονδίας ποδοσφαίρου. Ένα κροκοδείλιο δάκρυ κύλησε πάνω στο ροδαλό μάγουλο του Γιόζεπ Μπλάτερ, την ώρα που ξεστόμιζε αυτό το μισό mea culpa. Γιατί για ειλικρινή αυτοκριτική ούτε λόγος. Οι επόμενες εκλογές στη FIFA πλησιάζουν κι ο σχεδόν ισόβιος πρόεδρός της έχει ήδη εκφράσει την επιθυμία να διαδεχτεί τον… εαυτό του. Μια συγγνώμη του, δίνει πόντους έναντι του -επίσης ενδιαφερόμενου για τη θέση- Μισέλ Πλατινί. Άλλωστε για ποδόσφαιρο μιλάμε. Και στα παιχνίδια τα λάθη συγχωρούνται, έτσι δεν είναι; Όχι ακριβώς. Γιατί το «λάθος» της FIFA έχει στοιχίσει μέχρι σήμερα τη ζωή σε 1000 μετανάστες εργάτες.
Τα τελευταία δύο χρόνια ο ρυθμός των καταγεγραμμένων θανάτων λόγω εργατικού δυστυχήματος (συχνά υπό συνθήκες που παρέμειναν αδιευκρίνιστες) ξεπέρασε τον ένα την ημέρα. Δεκάδες νεκρά κορμιά εργατών από το Νεπάλ, το Μπαγκλαντές και την Ινδία στοιβάζονταν κάθε μήνα σε ξύλινες κάσες για να σταλούν αεροπορικώς πίσω στους συγγενείς των θυμάτων.
Η λιγότερη φωτεινή πλευρά της διοργάνωσης των αστέρων του παγκόσμιου ποδοσφαίρου βγήκε στο φως το περασμένο καλοκαίρι. Η είδηση που έκανε τα διεθνή μέσα -κι αργότερα τη FIFA και τους εμίρηδες του Κατάρ- να ασχοληθούν με την «τύχη» όσων δουλεύουν στα εργοτάξια των αθλητικών εγκαταστάσεων ήταν ο θάνατος 44 νεπαλέζων εργατών μέσα σε πέντε μόλις ημέρες (4-8 Αυγούστου 2013).
Όμως δεν είναι οι μόνοι. Σχεδόν άλλοι τόσοι εργάτες από το Νεπάλ έχουν σκοτωθεί τη διετία 2012-2013. Η κυβέρνηση της χώρας φρόντισε να μην πάρει πολύ μεγάλες διαστάσεις το γεγονός, προκειμένου να μη χάσει τα έσοδα από τα εμβάσματα. Διότι τα σχεδόν 300 ευρώ που παίρνει καθένας από τους 400.000 Νεπαλέζους μετανάστες ισοδυναμούν με μια κάθε άλλο παρά αμελητέα εισροή συναλλάγματος. Την ίδια τακτική υιοθέτησαν άλλωστε οι κυβερνήσεις Ινδίας και Μπαγκλαντές.
Οι εκατοντάδες θάνατοι όσων δουλεύουν πάνω στις μεταλλικές σκαλωσιές και στα τσιμεντένια θεμέλια των γηπέδων της Ντόχα δεν είναι το μόνο σκανδαλώδες στην περίπτωση της προετοιμασίας του Μουντιάλ. Οι συνθήκες εργασίας και οι όροι, με τους οποίους γίνονται δεκτοί οι εργάτες, δεν απέχουν από αυτές ενός σκλαβοπάζαρου.
Πρόκειται για το λεγόμενο σύστημα kafala, σύμφωνα με το οποίο καθένας από τους αλλοδαπούς που θέλει να δουλέψει στο Κατάρ μετατρέπεται (πριν ακόμα πατήσει το πόδι του στο εμιράτο) σε υποτελή του μελλοντικού εργοδότη. Για την ακρίβεια, η σχέση δουλείας ξεκινά από τους μεσάζοντες που εντοπίζουν τους υποψήφιους προς μετανάστευση στις χώρες καταγωγής τους. Σύμφωνα με τις καταγγελίες των εργατών (οι οποίες επιβεβαιώθηκαν από την έρευνα που παρήγγειλε η κυβέρνηση του Κατάρ στο νομικό γραφείο DLA Piper μετά από σχετικό δημοσίευμα του βρετανικού Guardian και αποκαλύψεις του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων) τα γραφεία εύρεσης εργασίας ζητούν από τους εργάτες να προκαταβάλουν ποσά που αντιστοιχούν στο 30% του μελλοντικού μισθού. Με αυτό τον τρόπο υποχρεώνουν τους μετανάστες να δανειστούν το αντίστοιχο ποσό πριν ακόμα πιάσουν δουλειά. Μάλιστα, σε πολλές περιπτώσεις αποδεικνύεται ότι ο μισθός είναι πολύ χαμηλότερος από αυτόν που έχουν υποσχεθεί οι μεσάζοντες. Οι ίδιοι εργάτες συνειδητοποιούν ότι είναι σκλάβοι όταν πάρουν στα χέρια τους για πρώτη φορά τη σύμβαση εργασίας, κάτι που πολλές φορές συμβαίνει εν πτήσει προς τη Ντόχα. Όταν πια ξεκινήσουν να δουλεύουν διαπιστώνουν ότι δεν έχουν πρακτικά κανένα άλλο δικαίωμα. Απαγορεύεται η μετακίνηση εκτός του εργοταξίου και του χώρου διαμονής, η στοιχειώδης συνδικαλιστική δράση, η παραίτηση ή η αλλαγή εργοδότη, ακόμα και η επιστροφή στη χώρα καταγωγής. Ορισμένοι καταφέρουν να αποδράσουν από το κάτεργο, αναζητώντας αλλού δουλειά χωρίς χαρτιά. Απλήρωτοι, παράνομοι και καταζητούμενοι στη «γη της επαγγελίας».
Η αναγκαία για την είσοδο στο Κατάρ άδεια εργασίας δεν εξασφαλίζει στον εργάτη τίποτε άλλο πέρα από την υποχρέωση να δουλεύει με τους όρους που ορίζουν τα μικρά και μεγάλα αφεντικά της χώρας.
Μιας χώρας όπου για τους γηγενείς, οι οποίοι αποτελούν μόλις το 35% του συνολικού πληθυσμού των 2 εκατ. κατοίκων, το μέσο κατά κεφαλήν εισόδημα ισοδυναμεί με 80.000 το χρόνο. Μιας χώρας, όπου οι εμίρηδες και οι συγγενείς τους πλουτίζουν από την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου. Μιας χώρας που πλουτίζει από την εκμετάλλευση -και ενίοτε το θάνατο- σύγχρονων δουλοπάροικων. Μιας χώρας που τώρα, υπόσχεται να τροποποιήσει τον εργατικό κώδικα και να κάνει την εκμετάλλευση να μοιάζει λιγότερο βάρβαρη.
- αναλυτικά τα πορίσματα της έρευνας του νομικού γραφείου DLA Piper εδώ: http://www.theguardian.com/world/2014/may/14/qatar-admits-deaths-in-migrant-workers
- βίντεο του Guardian για τις συνθήκες εργασίας και διαμονής των μεταναστών εργατών στο Κατάρ: http://www.theguardian.com/global-development/video/2013/sep/25/qatar-migrant-workers-world-cup-host-video
