Ν. Κούνδουρος: «Η απολογία του Θεόφιλου Τσάφου»

Παλιός γνώριμος της Φιλοσοφικής Ιωαννίνων, ο Βασίλης Κυριάκου τα τελευταία χρόνια αποφάσισε να αφήσει «τα Γιάννενα, τα γρόσια και τα γράμματα», όπως λέει το τοπικό ρητό, και να καταπιαστεί με το θέατρο. Για πρώτη φορά τον είδαμε στο θεατρικό σανίδι ως πρωταγωνιστή στο «Μαρξ στο Σόχο», σε μια παράσταση που ανέβηκε με ιδιαίτερη επιτυχία για δύο χρόνια σε δεκάδες χώρους αλληλεγγύης, από την Κομοτηνή ως την Κύπρο. Μετά το «βάπτισμα του πυρός» κάνει πλέον το επόμενο βήμα: Με το θεατρικό εγχείρημα «ΡΕ ΑΛΕΞΗΣ» ανεβάζει το σχετικά άγνωστο έργο του Νίκου Κούνδουρου «Η απολογία του Θεόφιλου Τσάφου».

Παρακάτω είναι τα θραύσματα μιας πολύωρης συζήτησης από μια ζεστή Κυριακή του Ιούνη.

«Η απολογία του Θεόφιλου Τσάφου» γράφτηκε από τον Νίκο Κούνδουρο κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, τον Απρίλιο του 1973, όταν ο γνωστός σκηνοθέτης ήταν αυτοεξόριστος στο Λονδίνο. Το 1975 εκδόθηκε από τις εκδόσεις Κείμενα, στη δημοτική, πράξη εξόχως συγκρουσιακή αν σκεφτούμε την εποχή. Έναυσμα της συγγραφής αποτέλεσε ένα έγκλημα που συγκλόνισε το Πανελλήνιο, στις αρχές της δεκαετίας του εβδομήντα, όταν ένας πρώην ΕΣΑ-τζης δολοφόνησε τη σύντροφο του».

«Ο Νίκος Κούνδουρος βάζει τον κατηγορούμενο επί σκηνής, τον παρουσιάζει να απολογείται συγκροτώντας ένα βαθιά ψυχογραφικό και πολιτικό κατά εμένα μονόλογο. Ο Θεόφιλος Τσάφος είναι ένας νεαρός, καλλιεργημένος άνδρας, απόφοιτος νομικής, που έχει υπάρξει αξιωματικός πληροφοριών της ΕΣΑ. Γέννημα ενός σχιζοφρενικού συστήματος, που μετατρέπει το “γιο του γείτονα” σε βασανιστή, θα διαπράξει τη δολοφονία της συντρόφου του, της αριστερής φοιτήτριας Καίτης.  Η ζηλοτυπία παρουσιάζεται ως αφορμή του ειδεχθούς εγκλήματος ωστόσο δεν μπορεί να συγκαλύψει τα πραγματικά πολιτικά κίνητρα: Την επίμονη επιδίωξη ταύτισης του δολοφόνου με το καθεστώς. Μέσω της τέλεσης της αποτρόπαιης πράξης, ο Τσάφος επιλέγει να ταυτιστεί με το Κράτος και τη Βία, με την απάνθρωπη δικτατορία».

«Στην απολογία του ο Θεόφιλος Τσάφος δηλώνει ‘‘ΑΨΟΓΟΣ’’. Καλός χριστιανός, πατριώτης, υπηρέτης του καθεστώτος. ‘‘Είμαι δικός σας’’ αναφωνεί. ‘‘Υπηρέτησα στην ΕΣΑ’’ λέει προς το επιεικές – ως προς την ιδιότητά του – δικαστήριο. ‘‘Είμαι ό,τι και εσείς κύριε δικαστές’’ επιμένει. Και έτσι ο δολοφόνος γίνεται καθρέφτης ενός καθεστώτος, που στα στρατόπεδα εκπαίδευσης της ΕΣΑ, παρήγαγε μαζικά εγκληματίες και δολοφόνους. Κατά ένα τρόπο ο Τσάφος θυμίζει τον  Ρουπακιά, που κατά την παράδοση του στην αστυνομία ανέφερε ‘‘είμαι δικός σας’’, θέλοντας να αξιοποιήσει τη χρυσαυγίτικη ιδιότητα του για να έχει ευμενέστερη μεταχείριση, λόγω της χρόνια αστυνομικής ασυλίας που έχαιραν οι δολοφόνοι νεοναζί».

«Το έργο αποτελεί ιστορικό σχόλιο, μα συνάμα είναι διαχρονικό και επίκαιρο.  Αναδεικνύει τις συνέπειες του φανατισμού, της ταύτισης με τον ολοκληρωτισμό, στον ψυχισμό ενός ανθρώπου, στην κοινωνία. Πάντως αν και ο Τσάφος παρουσιάζεται ως απότοκο ενός δολοφονικού συστήματος δεν απαλλάσσεται από τις προσωπικές ευθύνες του. Όπως δεν απαλλάσσονται οι βασανιστές του  Μουστακλή, του Κάππου, οι λοκατζήδες στην Κύπρο. Ήταν και δική τους επιλογή να γίνουν το μακρύ χέρι του συστήματος. Χωρίς αυτούς, χωρίς τη συνενοχή και σύμπραξή τους θα ήταν αδύνατη η επιβίωση τέτοιων καθεστώτων».

«Η παράσταση ανεβαίνει από το νέο θεατρικό εγχείρημα ΡΕ ΑΛΕΞΗΣ. Είχε προηγηθεί η αυτοδιαχειριζόμενη θεατρική ομάδα ΦΑΝΤΗΣ ΜΠΑΣΤΟΥΝΙ, με σκηνοθέτη το Νίκο Σέργη, τον οποίο ευχαριστώ ιδιαιτέρως για τη συνεργασία χρόνων, καθώς με βοήθησε ιδιαίτερα να πλάσω τον εαυτό μου θεατρικά. Τώρα στην ομάδα ΡΕ ΑΛΕΞΗΣ συμμετέχουν ο Θωμάς Μπερετούλης, ο Γιώργος Βαλέτας και ο Γιώργος Γκάιντς με τους οποίους δουλέψαμε μαζί τη σκηνοθεσία, η Στέλλα Καναβού στα σποτάκια και στις αφίσες, ο Γιώργος Γκάιντας, ο Θωμάς Μπερετούλης στα φώτα».

»Ο τίτλος του εγχειρήματος μοιάζει παράδοξος αλλά ο Ρε Αλέξης είναι  ο προσωπικός μου ‘‘άγιος’’.  Πρόκειται για ιστορικό πρόσωπο της μεσαιωνικής Κύπρου, ένας άγνωστος επαναστάτης. Αν και αγγελιοφόρος του βασιλιά Ιανού, το 1426 μ.Χ. οργάνωσε τους δουλοπάροικους και πραγματοποίησαν μια επανάσταση στο νησί. Το επαναστατικό εγχείρημα κράτησε 9 μήνες, μοίρασε τη γη στους δουλοπάροικους και συγκρότησε επαναστατικά συμβούλια. Φράγκοι, Μαμελούκοι  Γενοβέζοι και Βενετσιάνοι ενώθηκαν και το κατέστειλαν.  Στις 12 Μάιου 1427 η επανάσταση πνίγηκε στο αίμα, ο Ρε Αλέξης βασανίστηκε και απαγχονίστηκε. Ονοματοδοτώντας έτσι την ομάδα νοιώθω ότι η ιστορία του βγαίνει κάπως από τη λήθη».

»Και στην προηγούμενη παράσταση και σε αυτή επιλέγω να παίζω θέατρο στη γειτονιά, σε χώρους αλληλεγγύης, κοινωνικά στέκια, εργατικές λέσχες, φεστιβάλ, εργατικά σωματεία και πανεπιστημιακές σχολές. Εκεί που δεν υπάρχει οικονομική ευχέρεια για πρόσβαση στην τέχνη.  Άλλωστε μια θεατρική παράσταση μπορεί να ανεβεί παντού. Επιπλέον, η λογική του μπουλουκιού, όπου  ο θεατής βλέπει πως στήνεται εξ αρχής η παράσταση, με συναρπάζει. Τέλος αυτή η επιλογή με απελευθερώνει, αφού η επιλογή των έργων που θα ανεβάσουμε είναι ελεύθερη από εμπορικές εξαρτήσεις και χορηγούς».

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ ΙΟΥΝΙΟΥ

8/6 Τετάρτη: ΣΤΕΚΙ ΑΝΩ ΚΑΤΩ ΠΑΤΗΣΙΩΝ (ΝΑΞΟΥ ΚΑΙ ΚΡΑΣΣΑ)

10/6 Παρασκευή: ΛΑΜΠΗΔΟΝΑ (ΒΥΡΩΝΑΣ)

12/6 Κυριακή: ΒΙΛΛΑ ΖΩΓΡΑΦΟΥ

22 & 29/6 Τετάρτη: ΤΑΡΑΤΣΑ ΝΟSOTROS