«Οι άνθρωποι της μαστίχας», συλλογικό

Η γη ποτέ δεν περιμένει, δεν υπακούει, δεν σωπαίνει. Το χώμα και τα δέντρα, τα φύλλα, οι καρποί τους, οι καιρικές συνθήκες, η βουή των ποταμών και η μανία της αδιάκοπης κίνησης, αυτά είναι τα πολύτιμα δώρα -τα σταθερά- που δόθηκαν στον άνθρωπο και σε αυτά θάνατος δεν υπάρχει. Όλα χάνονται και όλα γεννιούνται ξανά και ξανά και αυτός που μιλά και σκέφτεται, αυτός που ιδρώνει, βαριά ανασαίνει, αυτός που ματώνει, υποφέρει και ακούει τις πληγές στο μόνο τίμιο ξύλο που υπάρχει, αυτό του δέντρου, αυτός που μαζί με τη γη χάνεται και μαζί της κερδίζει τα πάντα -αυτά τα λίγα δηλαδή- αυτός πασχίζει άοκνα να γίνει ο άνθρωπος της γης. Η προσπάθεια είναι λυτρωτική, επώδυνη, απαιτητική και ποτέ δεν λαμβάνει την επιβεβαίωση που θέλει ο εργάτης. Εκεί που νομίζει ότι έχει «δεθεί» μια για πάντα με τους σβώλους και τις πέτρες, τα γυμνά κλαδιά, εκεί έρχεται η απελπισία, η απογοήτευση, ακόμη και η παραίτηση. Η γη οργίζεται και αντιδρά όταν πληγώνεται, όταν πιέζεται και όταν η αδιαφορία κάνει τον άνθρωπο στυγνό βασανιστή της. Αυτό συμβαίνει πάντα στα χρόνια της εκμετάλλευσης, των μονοπωλίων, της υφαρπαγής, της λεηλασίας. Ο άνθρωπος, όμως, πρέπει να επιμείνει, να αντισταθεί και να αγαπήσει τη γη, όπως κάνουν οι άνθρωποι της μαστίχας.

Το βιβλίο «Οι άνθρωποι της μαστίχας» (Εκδόσεις Αγρα) αποτυπώνει όλα τα προηγούμενα και το κάνει με σεβασμό και απλότητα. Η φωτογραφία κυριαρχεί στις 141 σελίδες. Το «λεύκωμα» ωστόσο δεν αρκεί για να περιγράψει αυτή την προσπάθεια. Η έκδοση συμπληρώνεται -και ουσιαστικά ολοκληρώνεται- από πρόλογο, έρευνα και συνεντεύξεις ανθρώπων που καλλιεργούν και δουλεύουν τη μαστίχα, στη Χίο φυσικά. Το συγγραφικό, εκδοτικό, ερευνητικό, προϊόν είναι αποτέλεσμα συλλογικής προσπάθειας. Ο Στρατής Βογιατζής τράβηξε τις φωτογραφίες και συνέβαλλε στην έρευνα. Ο Δημήτρης Τσούχλης υπογράφει τον πρόλογο, την επιμέλεια των συνεντεύξεων ενώ συμμετείχε στην έρευνα. Η Βικτωρία Χαζίρη ανέλαβε την οργάνωση παραγωγής και βοήθησε στην έρευνα. Και κάπως έτσι, το μικρό συλλογικό συνάντησε το μεγάλο, αυτό που συνθέτουν οι καλλιεργητές, οι εργάτες γης, αυτοί που φροντίζουν και φροντίζονται από τη μαστίχα. Η προσπάθεια των τριών συντελεστών μας φέρνει σε επαφή με το ιδιαίτερο και άκρως απαιτητικό μαστιχόδεντρο. Οι εικόνες είναι εκεί, άμεσες, εύληπτες, ξεκάθαρες, αυτές είναι ο «κορμός» του «Οι άνθρωποι της μαστίχας». Ολες εκπέμπουν, μεταδίδουν, τον μόχθο, την ξεγνοιασιά και την ελπίδα των εργατών, των ανθρώπων που ξέρουν ότι η ευλογία του καρπού δεν δίδεται χωρίς οριακές -σωματικές- θυσίες, ξέρουν ότι γι’ αυτούς ο χρόνος δεν θα έχει 12 μήνες, αλλά 14!

Η καλλιέργεια της μαστίχας είναι εξαιρετικά απαιτητική και έτσι θα παραμείνει. Όσο κι αν εξελίσσονται οι μέθοδοι παραγωγής, αυτή ορίζει τον τρόπο δουλειάς και συμπεριφοράς. Στον πρόλογο μαθαίνουμε την ιστορία αυτής της καλλιέργειας, πού στόχευαν οι άνθρωποι το 1938 [τότε η καλλιέργεια γίνεται συνεταιριστική υπόθεση], πού επικεντρώνουν τώρα… Φυσικά τονίζεται ο κίνδυνος της εντατικοποίησης και η ανάγκη να μην μπαίνει πάνω απ’ όλα η ποσότητα παραγωγής. Στις συνεντεύξεις γνωρίζουμε το έμψυχο δυναμικό της όλης προσπάθειας: καλλιεργητές, εργάτες, Έλληνες και ξένοι. Η προφορικότητα και η αμεσότητα του λόγου σε αυτές εμφανίζει το ομαδικό πνεύμα και αντανακλά όλες τις δυσκολίες της διαδικασίας. Το βιβλίο «Οι άνθρωποι της μαστίχας» –κρυστάλλινη η μορφή του- διαβάζεται πρώτα με τα μάτια και μετά με το μυαλό.