"Οι φωνές της ποίησης", του Τ. Σ. Ελιοτ

Ο ιδανικός κριτικός είναι ο ιδανικός συγγραφέας. Η τελευταία ιδιότητα προηγείται και στέκει είδωλο – είσοδος στον χώρο της δημόσιας αξιολόγησης. Φυσικά, τέτοιες περιπτώσεις είναι ελάχιστες, σπάνιες, στον χώρο της κριτικογραφίας. Υπάρχουν όμως και μπορούν να γίνουν οδηγός για νυν και δυνητικούς κριτικούς. Γιατί όμως αυτή η απαίτηση που γίνεται αξίωμα; Διότι ο ιδανικός συγγραφέας γνωρίζει άριστα την τέχνη του λόγου από μέσα και όταν αποφασίζει να μιλήσει (γράψει) γι’ αυτή, τότε τίποτα δεν θα είναι κατά προσέγγιση. Βέβαια, τίθεται το κομβικής σημασίας ερώτημα “ποιος είναι ο ιδανικός συγγραφέας;”. Είναι αυτός που θα κοπιάσει και θα βρει τις πιο απλές λέξεις για να περιγράψει τα μεγάλα και διαχρονικά ζητήματα του κόσμου. Αυτός που θα ανακαλύψει τη ζωή μέσα στις λέξεις, που θα καταλάβει τι είναι αυτό που ψάχνουν και πού θέλουν να καταλήξουν. Ο Τ. Σ. Ελιοτ ανήκει στη χορεία των μεγάλων δημιουργών που αντιλήφθηκαν και εντόπισαν το μεγαλείο των λέξεων, την πολύπλοκη και όχι μοναχική αποστολή τους.

“Οι φωνές της ποίησης” είναι οι φωνές του Ελιοτ. Ο λόγος του επιστρέφει σε μας καθαρός και λαμπερός. Το αίμα και ο ιδρώτας της δημιουργίας του έχουν χαθεί από τον άνεμο ανεξαρτησίας. Τα λόγια που μας απευθύνει μέσα απ’ αυτόν τον τόμο, είναι απόλυτα, αδιαμφισβήτητα, σίγουρα… Ο βραβευμένος με Νόμπελ Λογοτεχνίας (1948) ποιητής, προσφέρει την εμπειρία και τις γνώσεις του αφειδώλευτα, δίχως φιοριτούρες, δίχως εκζήτηση και επίδειξη. Με ύφος αυτού που συμβουλεύει -και όχι του αυστηρού δασκάλου- αποκαλύπτει το μυστικό του καλού λογοτέχνη και του σοβαρού κριτικού. Ο Ελιοτ τονίζει ότι η διαδικασία της γραφής (και από τις δύο μεριές) δεν είναι αποκομμένη και αποκλεισμένη από το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζει και αναπτύσσεται. Η εξέλιξη των κοινωνιών παίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της και ο παρατηρητής, είτε συγγραφέας είτε κριτικός, οφείλει να είναι οξυδερκής, να ψάχνει τη λεπτομέρεια στα όσα διαβάζει και να βρίσκει τον τόπο δράσης και εξέλιξης των λέξεων, στίχων, συνόλων, κ.α. Ο συγγραφέας δεν πρέπει να γράφει μόνο για τον εαυτό του. Πρέπει να ακούει τη φωνή του κοινού στο οποίο απευθύνεται, τη φωνή του χαρακτήρα που έχει πλάσει για να μπορέσει να πει αυτά που θέλει σε έναν άλλο χαρακτήρα. Η τρόικα της ποίησης, της λογοτεχνίας…

Το βιβλίο διαρθρώνεται σε οκτώ κατηγορίες. Από τις σκέψεις για τον ελεύθερο στίχο και τον Αμλετ, στο τι είναι κλασικό, οι φωνές της ποίησης, κι ας κρίνουμε τον κριτικό. Η προσέγγιση του Ελιοτ καλύπτει όλες τις πλευρές της λειτουργίας του λόγου και υπερασπίζεται την αξία της λογοτεχνίας και των κριτηρίων της για να αποτιμηθεί το οποιοδήποτε λογοτεχνικό έργο. Η μετάφραση ανήκει στον Αρη Μπερλή και μόνο εύκολη δεν πρέπει να ήταν, καθώς η γλώσσα του Ελιοτ δεν αφήνει το παραμικρό περιθώριο για υποχώρηση και επιείκεια. Η καλαίσθητη έκδοση βοηθά και τιμά τον κρυστάλλινο λόγο του Τ. Σ. Ελιοτ.

[hr]

Info: Τ. Σ. Ελιοτ, “Οι φωνές της ποίησης”, μετάφραση Αρης Μπερλής,