«Οκτώβρης», της Εσμεράλδας Γκέκα

Η ποιήτρια Βίκυ Κατσαρού γράφει για την ποιητική συλλογή «Οκτώβρης» (Εκδόσεις Περισπωμένη) της Εσμεράλδας Γκέκα.

 ΡΩΜ. Κυρά μου, μα το ευλογημένο αυτό φεγγάρι που ασημοβάφει τις κορφές των δέντρων – ΙΟΥΛ. Όχι, μην παίρνεις όρκο στο φεγγάρι το άστατο, που με τον μήνα αλλάζει κάνοντας το γύρο του, μήπως κι η αγάπη σου αλλάξει σαν κι αυτό.

Ουίλιαμ Σαίξπηρ: Ρωμαίος και Ιουλιέτα

Η συλλογή Οκτώβρης της Εσμεράλδας Γκέκα πάλλεται από το φως και τη σκιά της Σελήνης, από την παράδοση και τη μυθολογία που ξυπνούν μέσα από τους στίχους της ποιήτριας. Η Σελήνη κυριαρχεί ως σύμβολο του γυναικείου στοιχείου όσο και ως σημείο συνάντησης του ορατού με το αόρατο. Η Σελήνη δεν είναι μόνο ένας φωτεινός δίσκος στον ουράνιο θόλο, αλλά μια δύναμη που συνδέεται με τη γονιμότητα, την αναγέννηση και την ερωτική επιθυμία. Το φεγγάρι γίνεται μάρτυρας του πάθους, του πένθους και της μεταμόρφωσης.

Τον παλμό της συλλογής δίνουν οι δημοτικοί στίχοι που συνθέτει η Γκέκα στην αρχή του βιβλίου της, ενσωματώνοντας τα παραπάνω στοιχεία:

Εκεί που θάψαν το κορμί της έγινε το φεγγάρι
κι εκεί που θάψαν την ψυχή μου, ερρίζωσε μια πόα.
Λυγογυρίζει μου ο ανθός, κάτω κυλάει η Σελήνη
κι ένα αστρί μες στη νυχτιά μοιρολογάει στους αιθέρες:
“Για δες τα ‘δω τα δύσμοιρα, τα κακορριζωμένα…
δεν εστεριώσαν ζωντανά, στεριώνουν πεθαμένα.”

Τίποτα δεν μπορεί να στεριώσει χωρίς αγάπη, τίποτα δεν ανασταίνεται χωρίς τον έρωτα. Ακόμα κι όταν καταλήγουμε θύματά του, εκούσια ριχνόμαστε καταπάνω του, να χτιστούμε μέσα του κι έτσι να ξορκίσουμε το φευγιό του αγαπημένου. Το σώμα διαμελίζεται και δίνεται πρόσφορο στα στοιχειά της φύσης, με την ελπίδα πως, κατά έναν μαγικό τρόπο, θα ανασυσταθεί και θα στεριώσει αυτή τη φορά ζωντανό, κι όχι πεθαμένο. Κάτω από το φως του φεγγαριού θα ακουστούν τα ξόρκια – δηλαδή τα ποιήματα της Γκέκα – και θα ενώσουν ξανά τους εραστές, ή και θα αποβούν σε μια άκαρπη προσπάθεια να συγκρατήσουν τον φευγαλέο εραστή, να στεριώσουν μια αγάπη που μοιάζει καταδικασμένη να σβήσει. Αυτή η αίσθηση της απώλειας και της ματαιότητας δίνει στον Οκτώβρη έναν τόνο μελαγχολικό, αλλά ταυτόχρονα γοητευτικό.

Από ποιον κυκλαδίτικο κενταυρίωνα
δραπέτευσες Τοξότης
κι ήρθες στο Δάσος να εγκατασταθείς
ποδοπατώντας των σωθικών μου τη χλωρίδα;
Άλλο μαγικό πλάσμα κανένα δεν απέμεινε.
Μόνο εσύ.
Που στέκεις με την τόση περηφάνια
Να κόβεσαι και να φωτίζεσαι
απ’ των φεγγαριών σου τα δρεπάνια.

 Η ποιήτρια εξερευνά την απώλεια, τη μνήμη και τη μεταφυσική, με μια γραφή που χαρακτηρίζεται από εικονοποιία και μουσικότητα. Στίχοι όπως «Μην με ξεχνάς, είμαι η πένα που σπάει στους ρόζους των δακτύλων σου» ή «Υποτροπίασα στον έρωτα, κοντεύω να πεθάνω από ζωή» αποκαλύπτουν μια δραματική ένταση των συναισθημάτων και το ποιητικό παιχνίδι της δημιουργού.

Η χρήση μυθολογικών και θρησκευτικών αναφορών, δίνει βάθος και ιστορική διάσταση στους στοχασμούς της. Η επαναλαμβανόμενη αναφορά στο φως και τη διαφάνεια (φοβάμαι μη γίνω διάφανη πολύ) εντείνει το αίσθημα της ευαλωτότητας, που διαπερνά τη συλλογή.

Η ποίηση της Γκέκα ακούγεται σαν μαγικός ψαλμός, με πηγαίο ρυθμό, στίχους που ομοιοκαταληκτούν χωρίς εμμονή, και λέξεις που εξακολουθούν να ζουν σε αρχέγονα ποιητικά σύμπαντα. Ανακαλεί την απόλαυση της ανάγνωσης και τη νοσταλγία εποχών όπου η αθωότητα και η επαφή με τη φύση δεν είχαν χαθεί.

Το φεγγάρι, η Σελήνη, η θεότητα της μητριαρχικής κοινωνίας, είναι η θηλυκή αρχή της δημιουργίας του Κόσμου, καθώς και η πύλη προς τη μυστικιστική φύση της ανθρωπότητας. Η συλλογή είναι ακριβώς αυτό: τα άχρονα βήματα μιας ερωτευμένης κόρης ανάμεσα σε δύο κόσμους, η οποία βαδίζει πάνω στον μύθο και την παράδοση, καθρεφτίζοντας τη σεληνιακή Θεά στην αρχαιότερη ποίηση.

Η συλλογή διατρέχεται από φιγούρες γυναικών που ανήκουν στο μυθολογικό και λαϊκό φαντασιακό: η Εκάτη, η Άρτεμις, η Κίρκη και η Πασιφάη εμφανίζονται ως σύμβολα μιας δύναμης αρχαίας, σχεδόν μυστικιστικής.

Iεροσυλίες

Εσύ απερίσκεπτα να μπαίνεις μέσα μου
κι εγώ ικέτιδα
να μπαίνω
σ’ ένα κρυφό της Εκάτης ιερό
και για λογαριασμό δικό σου, να ζητώ συγχώρεση.

Είμαι η αναρχική νύμφη.
Το ηλεκτροφόρο σύρμα των αστερισμών
που μακριά του δεν θα σ’ αφήσει να πετάξεις.
Είμαι η ξεστρατημένη ηχώ
μιας μελωδίας που σου μοιάζει.
Η Γκόλφω, η Κίρκη κι η Σαπφώ.
Μα πάνω απ’ όλα
είμαι η κόρη που ρίχνεται θεμέλιο
στα γιοφύρια και τους τοίχους σου
και ούτε που τη νοιάζει.

Η ποίηση της Γκέκα είναι μια σύνθεση αρχέγονης θηλυκής σοφίας και σύγχρονου συναισθηματικού παλμού. Οι εικόνες της εμπεριέχουν το θρησκευτικό και το παγανιστικό, το προσωπικό και το μυθικό, κάνοντας τον Οκτώβρη να μοιάζει με ένα σεληνιακό ημερολόγιο αγάπης και απώλειας.

Η ποιήτρια αναδεικνύει τη δύναμη του συμβολισμού, καθώς η Σελήνη γίνεται το σημείο συνάντησης του ορατού με το αόρατο, του ρεαλιστικού με το μυθικό. Στο τέλος, όσο μαγευτικές κι αν είναι οι μάγισσες, η ποιήτρια γνωρίζει πως το μόνο που θα ακουστεί πραγματικά είναι η ανθρώπινη φωνή της.

Ο Οκτώβρης είναι ένας ύμνος στον έρωτα, στη δύναμη της ποίησης και στην αστείρευτη ενέργεια της Σελήνης, που φωτίζει τα μονοπάτια της ψυχής μας, οδηγώντας μας σε μια πορεία αυτογνωσίας. Μέσα από το φως της Σελήνης, η ποιήτρια συνομιλεί με το παρελθόν και το παρόν, διατηρώντας ζωντανή τη φλόγα του πόθου και της δημιουργίας.

Πρόκειται για ποιήματα που θρυμματίζουν τον έρωτα, ανατέμνουν τη μνήμη και διεισδύουν στη φύση μέσα από ένα πρίσμα μυστικισμού και αρχέγονης σοφίας, φτάνοντας όμως και στις πόλεις και τα νησιά του σήμερα, αναδεικνύοντας τη διαχρονικότητα των παθών και πόθων που μας βασανίζουν.

Η γραφή της Γκέκα χαρακτηρίζεται από έντονο λυρισμό, ρυθμικότητα και εικόνες που συνδυάζουν το αισθησιακό με το υπερβατικό. Τα συναισθήματα παρουσιάζονται ως μια οριακή εμπειρία, όπου η λαχτάρα και η απώλεια συνυπάρχουν, και ο ερωτευμένος άνθρωπος γίνεται ένας ήρωας τραγικός, παγιδευμένος ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο.