Οταν το ΝΑΤΟ ήθελε να «υιοθετήσει» το εκπαιδευτικό σύστημα της ΕΣΣΔ!

Η πρώτη δεκαετία μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου «σφραγίζεται», σε διεθνές επίπεδο, από την κλιμάκωση του «Ψυχρού Πολέμου» και την αντικομμουνιστική – αντισοβιετική υστερία που τον συνοδεύει και η οποία φτάνει, πολύ συχνά, σε κωμικοτραγικές εξάρσεις. Είναι η εποχή που οι Αμερικανοί πιστεύουν σοβαρά ότι οι Μοσχοβίτες μοιράζονται τα πεζοδρόμια… με αρκούδες, πεποίθηση, πάντως, μακράν πιο «ήπια» από την «βεβαιότητα» κάποιων άλλων συμπατριωτών τους ότι οι Σοβιετικοί δεν είναι καν άνθρωποι…

Την ίδια περίοδο και ενώ όλα τα αντιδραστικά προπαγανδιστικά «σφυριά» στην Δύση «χτυπούν» στην διαμόρφωση συλλογικού μίσους εναντίον της ΕΣΣΔ – ώστε να αποφευχθούν δυσάρεστες, για το κεφάλαιο, σκέψεις στις εργατικές τάξεις των καπιταλιστικών χωρών του τύπου: «Γιατί όχι κι εμείς;» – οι «δεξαμενές σκέψεις» του ιμπεριαλισμού, εντυπωσιασμένες από τις επιτυχίες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, την «ανατέμνουν», με στόχο να βρουν το «μυστικό» της και να το «ενσωματώσουν» στους μηχανισμούς του αστικού κράτους.

Ενα από τα πεδία που τραβά το μεγαλύτερο ενδιαφέρον είναι η εκπαίδευση. Και αυτός που ενδιαφέρεται σφόδρα γι’ αυτό το πεδίο… είναι το ΝΑΤΟ!

Στις 13 Μάη του 1959, το Συμβούλιο της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, σε αδιαβάθμιστο έγγραφό του (AC/ 137-D/ 40)* , συγκεντρώνει την αναφορά της Επιτροπής για ζητήματα Επιστήμης, Επιστημονικής – Τεχνικής Εκπαίδευσης και Εκπαιδευτικού Προσωπικού στην ΕΣΣΔ – ω, ναι, είχε συστήσει και τέτοια το ΝΑΤΟ! – η οποία αποτελεί, χωρίς να έχει τέτοια πρόθεση φυσικά, μία μάλλον «περίεργη», αλλά σε κάθε περίπτωση ιστορικά και ιδεολογικά χρήσιμη, υπογράμμιση της υπεροχής του σοσιαλισμού σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δράσης. Ακόμη και αυτού του σοσιαλισμού που γνωρίσαμε, παρά τα αντικειμενικά και υποκειμενικά προβλήματά του.

Τί έκανε όμως το ΝΑΤΟ να ξεκινήσει αυτή την έρευνα; Στην εισαγωγή του ντοκουμέντου αναφέρεται, πως όταν «διαμορφώθηκε» (sic) η ΕΣΣΔ «λίγο περισσότερο από 40 χρόνια πριν», «έπρεπε να αντιμετωπίσει τεράστιες προκλήσεις». Η σοδειά του σοβιετικού νότου καταστράφηκε από επιδρομή ακρίδων, με αποτέλεσμα «να σημειώνονται ελλείψεις σε τρόφιμα και χαμηλό ηθικό στον πληθυσμό». Ως άμυνα «δεν έμενε τίποτε άλλο, εκτός από την ορθολογική χρήση των εδαφικών και κλιματικών συνθηκών». Το κράτος, όμως, «υστερούσε στην εκπαίδευση και σε άλλους κοινωνικούς τομείς, ο αναλφαβητισμός ήταν ευρέως διαδεδομένος και μετά από σχεδόν δέκα χρόνια, τα σοβιετικά περιοδικά και ο Τύπος εξακολουθούσαν να αναφέρονται στο ίδιο επίπεδο αλφαβητισμού. Σαράντα χρόνια πριν, υπήρχε απελπιστική έλλειψη εκπαιδευτικού προσωπικού ώστε να βγει ο σοβιετικός λαός από την δύσκολη κατάσταση, αλλά σήμερα, η ΕΣΣΔ, αμφισβητεί το δικαίωμα (σσ. sic!) των ΗΠΑ στην παγκόσμια κυριαρχία. Αυτό είναι ένα επίτευγμα που δεν έχει ανάλογό του στην σύγχρονη ιστορία».

Ακριβώς αυτό το επίτευγμα προσπάθησε να αναλύσει η Επιτροπή του ΝΑΤΟ. Σημειώνει, μάλιστα, ότι «ολόκληρη σειρά παραγόντων που επέτρεψαν την σοβιετική πρόοδο των τελευταίων σαράντα χρόνων και εκείνων που αναφέρονται εδώ, αποτελούν ένα μόλις μικρό μέρος αυτών που έχουν σημασία. Ανεξάρτητα από το ότι το παρόν ντοκουμέντο γράφτηκε σε σχέση με την επιστημονική – τεχνική εκπαίδευση, μεγάλο μέρος των αναφερομένων σε αυτό, μπορούν να αποδοθούν και σε οποιαδήποτε σφαίρα της ανθρώπινης σκέψης. Η σοβιετική πρακτική διαφέρει σε πολλά από την πρακτική των δυτικών χωρών και η παρούσα εργασία δίνει την απαραίτητη προσοχή σε αυτές τις διαφορές».

Αναγνωρίζοντας την υπεροχή του κεντρικού σχεδιασμού

Μεταξύ των παραγόντων που το ντοκουμέντο διακρίνει ως «συμβάλλοντες» στην «ταχεία βελτίωση της εκπαίδευσης στο πλαίσιο του σοβιετικού καθεστώτος» είναι ο «κεντρικός έλεγχος και σχεδιασμός». «Οι παράγοντες αυτοί παρέχουν προφανή πλεονεκτήματα για τη μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητας των προγραμμάτων κατάρτισης» διαπιστώνει η έκθεση και συνεχίζει: «Μπορεί να δομηθεί ένα ενιαίο εκπαιδευτικό πρότυπο για όλη τη χώρα, να απλοποιηθεί το σύστημα εκπαίδευσης και να εξαλειφθούν οι περισσότερες από τις αιτίες του μπερδέματος στις δυτικές χώρες, όπου το σύστημα έχει κατακερματιστεί».

»Αν ο σχεδιασμός και η παραγωγή εναρμονισθούν, τότε εξαλείφεται η ανεργία, και σε όλες τις θέσεις εργασίας, τις απαραίτητες στο κράτος, εμφανίζονται άνθρωποι με την κατάλληλη κατάρτιση.

Στο συγκεντρωτικό σύστημα, εννοείται, υπάρχει η δυνατότητα να είναι είτε λαμπρά σωστό, είτε καταστροφικά λάθος. Η ουσία της σοβιετικής μεθόδου είναι η εξής: Τα υπουργεία προβλέπουν τις ανάγκες τους σε υλικούς και ανθρώπινους πόρους σε 5χρονα (τώρα σε 7χρονα) πλάνα σύμφωνα με την γενική κατεύθυνση της κομματικής καθοδήγησης. Οι απαιτήσεις των υπουργείων για μικρές αλλαγές στην βάση της εμπειρίας, συνδυάζονται και η Κρατική Επιτροπή Σχεδιασμού επεξεργάζεται τα σχέδια (σσ. όπως προκύπτουν από τις αναγκαίες προσαρμοστικές αλλαγές). Το μέρος των πλάνων που αφορά σε επιστημονικο-τεχνικά ζητήματα, εγκρίνεται από την Ακαδημία Επιστημών».

Σε ό,τι αφορά την κατανομή του πρόσφατα (σσ. 1959) καταρτισμένου προσωπικού από το κράτος, η έκθεση παρατηρεί, ότι όλοι όσοι συνεχίζουν τις σπουδές τους πέρα από την υποχρεωτική εκπαίδευση, όπως προβλέπεται από την σχετική νομοθεσία της ΕΣΣΔ, λαμβάνουν κρατική χρηματοδότηση. Το κράτος απαιτεί από τους απόφοιτους των ανώτατων και ανώτερων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων να εργαστούν για τρία χρόνια σε συγκεκριμένες θέσεις ανάλογα με τις κάθε φορά ανάγκες. Από τον αριθμό των νέων οι οποίοι δεν έχουν άλλες υποχρεώσεις, περίπου 750 χιλιάδες έλαβαν ανώτατη μόρφωση και 1,2 εκατομμύρια, ανώτερη. Αυτά τα «αποθέματα» εξειδικευμένου προσωπικού μπορούν, οποιαδήποτε στιγμή, να ενταχθούν σε κρατικές προτεραιότητες, όπως μεγάλα αναπτυξιακά σχέδια, στην εκπαίδευση και αλλού. «Αυτά τα 2 εκατομμύρια εξειδικευμένων επαγγελματιών, δεν είναι χαμηλόμισθοι συνεργάτες, λαμβάνουν αξιοπρεπή μισθό και, επιπλέον, δεν υποχρεούνται να υπηρετήσουν στον στρατό».

Η έκθεση σημειώνει επίσης, ότι η ΕΣΣΔ «μελετά προσεκτικά» τις δυτικές επιστημονικο-τεχνικές εκδόσεις. Συγκεκριμένα αναφέρει, ότι «οι δυτικές εκδόσεις είναι γενικά διαθέσιμες σε μετάφραση από τα μεγάλα σοβιετικά ιδρύματα το αργότερο μέσα σε δύο μήνες μετά την αρχική δημοσίευση»! Το Ακαδημαϊκό Ινστιτούτο Επιστημονικής Πληροφόρησης «έχει την καλύτερη και πιο ολοκληρωμένη υπηρεσία αποδελτίωσης στον κόσμο. Αν το απαιτήσουν οι περιστάσεις, τα Σοβιέτ είναι έτοιμα να λάβουν πληροφορίες και μέσω κατασκοπείας».

Ενα σημαντικό τμήμα του εκπαιδευμένου προσωπικού επιστρέφει στο εκπαιδευτικό σύστημα, «ώστε να προετοιμάσει νέους ειδικευμένους επιστήμονες». «Η διδασκαλία είναι μια καλά πληρωμένη και με κύρος δουλειά. Η καθαρή, ετήσια αύξηση του εκπαιδευτικού προσωπικού είναι 7% στην ΕΣΣΔ (σε σύγκριση, 3,5% στις ΗΠΑ, και από 2,5% ώς 3% στο Ηνωμένο Βασίλειο)».

Η έκθεση παρουσιάζει αναλυτικά το σοβιετικό εκπαιδευτικό σύστημα της εποχής (βαθμίδες, διάρκεια, αριθμό μαθητών) με τους συντάκτες της να εμφανίζονται ιδιαίτερα εντυπωσιασμένοι από το πώς το σοβιετικό εκπαιδευτικό σύστημα – που με τους περίπου 35 εκατομμύρια ανθρώπους οι οποίοι είναι ενταγμένοι σε αυτό οι συντάκτες το χαρακτηρίζουν «γιγαντιαίο» – επιλύει με επιτυχία προβλήματα που «μαστίζουν τις χώρες της Δύσης».

«Οι δυτικοί εμπειρογνώμονες ζηλεύουν την ποσότητα και την ποιότητα του εποπτικού και εκπαιδευτικού εξοπλισμού των σοβιετικών σχολείων» αναφέρεται σε κάποιο σημείο.

«Καταργείστε την ελεύθερη αγορά»..!

Επιπλέον σημειώνεται ότι στην ΕΣΣΔ «δεν υπάρχει πρόβλημα εκπαιδευτικών, την ώρα που στις περισσότερες δυτικές χώρες, η κατάσταση παραμένει μακριά από το επιθυμητό». Παραθέτει μάλιστα και σχετικό συγκριτικό πίνακα από τον οποίο προκύπτει, ότι στα τέλη της δεκαετίας του ’50, στα σχολεία της ΕΣΣΔ υπήρχε 1 δάσκαλος για κάθε 17,6 μαθητές, όταν στις ΗΠΑ, για το δημοτικό υπήρχε 1 προς 30 και για το Γυμνάσιο 1 προς 21 και στην Βρετανία 1 προς 30,5 (Δημοτικό), 1 – 22,3 (Γυμνάσιο), 1 – 18,1 (Λύκειο). Αντίστοιχα, στην Ανώτατη Εκπαίδευση, στην ΕΣΣΔ υπήρχε ένας καθηγητής για κάθε 12,6 φοιτητές, έναντι 1 – 14,1 στις ΗΠΑ και 1 – 9 στην Βρετανία.

Τα συμπεράσματα της έκθεσης είναι εντυπωσιακά. Πώς αλλιώς να χαρακτηριστεί η πρόταση, σε έκθεση του ΝΑΤΟ, στην «καρδιά» του «Ψυχρού Πολέμου»… για «κατάργηση της ελεύθερης αγοράς» στην ειδικευμένο εργατικό δυναμικό!

«Στη Δύση, υπάρχει μια σημαντική τάση υποστήριξης ακραίων απόψεων σε σχέση με την Σοβιετική Ένωση. Οι πολίτες της, ωστόσο, δεν είναι υπεράνθρωποι, ούτε υλικό δεύτερης κατηγορίας. Στην πραγματικότητα, είναι άνθρωποι με τις ίδιες ικανότητες και συναισθήματα όπως όλοι οι άλλοι. Εάν 210 εκατομμύρια άνθρωποι στη Δύση συνεργαστούν αρμονικά, με τις ίδιες προτεραιότητες και την ίδια θέρμη όπως οι άνθρωποι στη Σοβιετική Ένωση, θα επιτύχουν παρόμοια αποτελέσματα. Τα κράτη ανταγωνίζονται ξεχωριστά το ένα από το άλλο την Σοβιετική Ένωση, σπαταλούν τους πόρους τους και τις δυνάμεις τους σε προσπάθειες που είναι καταδικασμένες σε αποτυχία. Αν είναι αδύνατο να ανακαλύπτουμε εκ νέου και συνεχώς μεθόδους, ανώτερες αυτών της Σοβιετικής Ένωσης, αξίζει στα σοβαρά να εξετάσουμε την δυνατότητα δανεισμού και προσαρμογής των σοβιετικών μεθόδων. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων:

(i) Παραίτηση από τις παραδοσιακές απόψεις σχετικά με το ρόλο των γυναικών

(ii) Εκτέλεση των αναγκαίων στο κράτος εργασιών από εκείνους οι οποίοι καταρτίστηκαν πέραν της ελάχιστης καθοριζόμενης από την νομοθεσία εκπαίδευσης και η οποία χρηματοδοτήθηκε από τον κρατικό προϋπολογισμό

(iii) Κατάργηση της «ελεύθερης αγοράς» στο ειδικευμένο εργατικό δυναμικό, υιοθέτηση και ενίσχυση του ρυθμιστικού ρόλου του κράτους σε αυτόν τον τομέα

Σε κάθε περίπτωση, κάθε κράτος που βιώνει έλλειψη διδακτικού προσωπικού, πρέπει να αντιμετωπίσει αυτό το πρόβλημα επειγόντως, με αποτελεσματικό τρόπο.»…

* Η μετάφραση των αποσπασμάτων της έκθεσης έγινε από τα ρωσικά