«Ο Ανήφορος», του Νίκου Καζαντζάκη

«Η ζωή τραβάει την ανηφόρα» λέει ο ποιητής και κάποιος αντιδρά. «Όχι η ζωή, ο άνθρωπος τραβάει την ανηφόρα». Ο διάλογος μπορεί να συνεχιστεί όσο κρατάνε οι αναπνοές μας και οι χτύποι της καρδιά μας, τα ταμπούρλα μας. Τα μολύβια χαμηλώνουν και οι σημαίες υψώνονται. «Οι δικές μας!», ακούς με μια φωνή. Κάποτε ανέμιζε το «Ελευθερία ή Θάνατος», κάποτε το «Ειρήνη, Γη, Ψωμί», κάποτε το «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία»… Το κοπίδι πέφτει στο  μολυβένιο σώμα και το χέρι ετοιμάζεται δώσει σχήμα στη σκέψη. Ο πολεμιστής ποιητής δεν διστάζει και γράφει μία λέξη: Ανήφορος. Ο άνθρωπος, ο γεννημένος σκλάβος, χαμογελά με ικανοποίηση και περιμένει τον ιδρώτα που θα γονιμοποιήσει τα πάντα! Αυτός που γράφει κόβει το λευκό χαρτί και χρωματίζει τη μία λέξη με κόκκινο. Ο γεμάτος πληγές αγωνιστής παίρνει πολύτιμο κομμάτι και το εκσφενδονίζει στο αέρα. Το βλέμμα καρφώνεται στην πορεία του φύλλου και τότε ένα ελαφρύ αεράκι δίνει το οριστικό σχήμα στη λαχτάρα της ψυχής. «Άλλη μία δική μας σημαία», λένε οι φωνές και η ανηφορική πορεία ξεκινά. Τα χέρια ενώνονται, τα πάθη μοιράζονται και οι καημοί λυτρώνονται. Η ανηφόρα τελειωμό δεν έχει και δίνει το παράδειγμα. Ο αγώνας συνεχίζεται, όπως και αυτό το βιβλίο: «Ο Ανήφορος» (Εκδόσεις Διόπτρα) του Νίκου Καζαντζάκη.

Το ανέκδοτο μυθιστόρημα του παγκόσμιου Κρητικού έρχεται στα χέρια μας και αυτό είναι το εκδοτικό γεγονός της χρονιάς! Οι Εκδόσεις «Διόπτρα» πήραν τα δικαιώματα των έργων του και με τον «Ανήφορο» έκαναν το καλύτερο ξεκίνημα. Πρέπει να σταθούμε λίγο στα τεχνικά ζητήματα του βιβλίου. Πρώτα στη μεταγραφή-επιμέλεια-διόρθωση. Εδώ βρίσκεται η καρδιά της έκδοσης. Η Βίκυ Κατσαρού, που δούλεψε σε αυτό το τρίπτυχο, έκανε πολύ καλή δουλειά. Το χειρόγραφο του Καζαντζάκη πέρασε στον αναγνώστη όπως έπρεπε. Η ενέργεια των λέξεων, η μοναδική τους φυσιογνωμία, η ισχύς των εννοιών, το πνεύμα του δημιουργού, όλα είναι εδώ! Ο συγγραφικός χαρακτήρας έρχεται σε μας ατόφιος. Το λιτό εξώφυλλο, με την ιδιαίτερη σπείρα, φέρει την υπογραφή του Γιάννη Καρλόπουλου (καλλιτεχνική διεύθυνση) και είναι πιστή αντανάκλαση του καζαντζακικού λόγου. Φυσικά πρέπει να επισημανθεί η ξεχωριστεί γραμματοσειρά του κειμένου. Όπως διαβάζουμε στο τέλος: «Η στοιχειοθεσία του Ανήφορου πραγματοποιήθηκε με τα Grecs d’ Estienne (τα Ελληνικά του Στεφάνου), μια γραμματοσειρά φόρος τιμής και ευγνωμοσύνης στους Γάλλους τυπογράφους των περασμένων πέντε αιώνων, σχεδιασμένη από δύο αποφοίτους της Ecole Estienne, τον Γιάννη Κ. και τον Baptiste D.». Και πράγματι, η γραμματοσειρά είναι αυτή που «αναπαύθηκαν» οι λέξεις του Καζαντζάκη. Η έκδοση συνοδεύεται από διαφωτιστικό επίμετρο-πρόλογο που υπογράφουν οι Νίκος Μαθιουδάκης, Παρασκευή Βασιλειάδη.  Η υψηλή φροντίδα των «Εκδόσεων Διόπτρα» εντοπίζεται και στο χαρτί, στην ποιότητα της εκτύπωσης.

Διαβάζοντας τον «Ανήφορο» συνειδητοποιείς ότι την επαφή με τον Καζαντζάκη δεν γίνεται να τη χάσεις. Ακόμη κι αν τον διαβάζεις για πρώτη φορά, αισθάνεσαι ότι αυτά που σου λέει στα έχει ήδη πει η Ιστορία! Το συγκεκριμένο έργο συνδέεται με όλα όσα έχει γράψει ο Κρητικός συγγραφέας. Πρώτα απ’ όλα, βέβαια, με τα Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά, Καπετάν Μιχάλης, Ο Χριστός ξανασταυρώνεται, Ο τελευταίος πειρασμός. Στην ιστορία αυτή, όμως, θα δείτε, θα νιώσετε τη δύναμη της Ασκητικής και όλη τη δημιουργική, στοχαστική, πνοή του Νίκου Καζαντζάκη.

Η δράση εκτυλίσσεται λίγο μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (1946) σε Κρήτη και Αγγλία. Κεντρικός ήρωας ο Κοσμάς. Μετά από απουσία 20 χρόνων και την ενεργή συμμετοχή του στον πόλεμο, επιστρέφει στην πατρίδα του, το «Μεγάλο Κάστρο» (Ηράκλειο), μαζί με την Εβραία γυναίκα του, τη Νοεμή, η οποία έχει χάσει την οικογένεια της στον πόλεμο. «Ο Ανήφορος» είναι καθαρό αντιπολεμικό έργο. Η αντίσταση στον όλεθρο ενισχύεται από τη φιλοσοφική διάθεση του συγγραφέα και την πίστη του. Ο Καζαντζάκης πιστεύει -πάντα- στον άνθρωπο και στις δυνάμεις του. Σε αυτόν αφήνει τις ελπίδες του για ένα καλύτερο αύριο, αυτός μπορεί να δημιουργήσει την «πνευματική διεθνή» και το «μετακομμουνιστικό πιστεύω» του. «Ο Ανήφορος» διαβάζεται ευχάριστα, απρόσκοπτα και δείχνει το μεγαλείο της σκέψης του σπουδαίου Κρητικού.