«Ο βασιλιάς», του Στσέπαν Τβάρντοχ

Η βασιλεία οδηγεί στην άβυσσο

| 02/08/2023

Το στέμμα του βασιλιά μπορεί να είναι βαρύ, να έχει αγκάθια και διαμάντια που τυφλώνουν τα μάτια και την ψυχή. Αυτός που το φορά στην ουσία δεν χρειάζεται τις τελετές, τα πρωτόκολλα, τους τύπους και τα χρυσοποίκιλτα αντικείμενα. Αρκεί να κλείσει την ανοιχτή παλάμη του. Τότε, δρόμοι, πέντε, δέκα, άνθρωποι, λίγοι, πολλοί, φίλοι, εχθροί, εγωισμοί και ματαιοδοξίες θα εγκλωβιστούν στη θέληση και στη δύναμη του. Ούτε θρόνο ζητά αυτός ο βασιλιάς. Δεν χρειάζεται πολυτελή καθίσματα, σπάνια ξύλα και βελούδινα υφάσματα. Μια απλή καρέκλα αρκεί. Με ένα νεύμα, μία γεμάτη ευγένεια εντολή όλοι κινούνται, προχωρούν, τρέχουν και προσπαθούν να σκοτώσουν και να μη σκοτωθούν. Η δολοφονία, όμως, είναι αναπόφευκτη. Και η μία φέρνει πολλές και το αίμα γίνεται αίματα και τότε η απώλεια αποφασίζει ποιος θα διαδεχτεί τον βασιλιά. Την ύστατη ώρα ο εξουσιαστής γίνεται υποτελής και όταν ζητά μόνο ύπνο και ειρήνη, τότε είναι αργά. Η γροθιά κάποιου άλλου έχει κλείσει και τα χέρια έχει οπλίσει. Κανείς δεν θα αναρωτηθεί για τον πρώην και κανείς δεν θα φωνάξει «Ζήτω ο βασιλιάς!». Η συνέχεια είναι αναπόφευκτη. Το ίδιο ισχύει και για το μυθιστόρημα του Στσέπαν Τβάρντοχ «Ο βασιλιάς» (Εκδόσεις Καστανιώτη). Η βασιλεία δεν ήξερε άλλο δρόμο απ’ αυτόν της αβύσσου!

Τα επίθετα «καθηλωτικό», «εθιστικό» περιγράφουν τέλεια τον «Βασιλιά» του Τβάρντοχ. Και σε αυτό πλαίσιο, που διευρύνεται αργά, σταθερά και κορυφώνεται εντυπωσιακά στο τέλος, διακρίνουμε ίχνη νουάρ, εθνολογικά στοιχεία, Εβραίοι, Πολωνοί, σωστά ενταγμένη στη δράση, κομμάτια πυρηνικά στη σκέψη και στην έκφραση του συγγραφέα, υπαρξιακές διαδρομές, έντονες προσπάθειες για την αποκατάσταση της ταυτότητας, βιβλικές αναφορές (η φάλαινα που ίπταται πάνω από ανθρώπους και κτίρια και καταπίνει τα πάντα), μυθολογικές (Αφροδίτη του Βίλλεντορφ), πολιτικές… «Ο βασιλιάς» έχει κάτι από το ύφος και το πνεύμα του «Νονού», την ατμόσφαιρα της «Καζαμπλάνκα». Το «γκαγκστερικό» κομμάτι ξεδιπλώνεται μεγαλοπρεπώς και η βία αφήνει ανεξίτηλα σημάδια στην αφήγηση. Το αισθηματικό, ερωτικό, ανθρώπινο έρχεται και φέρνει την ισορροπία κάτω από τις πολιτικές μηχανορραφίες και τις υπερβατικές σταθερές. Εδώ δεν υπάρχουν νικητές παρά μόνο ηττημένοι. Ο θρόνος του αίματος μένει κενός, αλλά και αυτός που ορίζει τα πράγματα και τις εξελίξεις. Αυτή η περιπέτεια καταλήγει σε τραγωδία γιατί οι μνήμες στοιχειώνουν, γίνονται Ερινύες που δεν ησυχάζουν ποτέ. Στη σελίδα 443 διαβάζουμε: «Τη βρόμα πάντα μπορεί κανείς να την αντέξει, ο καλός Θεός έδωσε στον άνθρωπο αυτή τη δύναμη, κύριε Γιάκουμπ. Η βρόμα δεν είναι τίποτα. Η βρόμα δεν είναι πληγή, η βρόμα δεν είναι αρρώστια, η βρόμα δεν είναι απόγνωση. Μπορεί κανείς να την αντέξει». Η πληγή που δεν αντέχεται είναι η απληστία και το χυμένο αίμα.

Βρισκόμαστε στα 1937. Η Βαρσοβία είναι ένα εκρηκτικό χωνευτήρι ανθρώπων. Σε αυτό το μωσαϊκό Πολωνοί, Εβραίοι, χριστιανοί, καθολικοί, εθνικιστές, σοσιαλιστές, λούμπεν στοιχεία, τυχοδιώκτες, καιροσκόποι, διεφθαρμένοι αξιωματούχοι, δημοσιογράφοι, πρώην πόρνες, απατημένοι σύζυγοι, όλοι είναι σύμμαχοι και όλοι συγκρούονται. Ο Τβάρντοχ αναδεικνύει την εβραϊκή ψυχή, κουλτούρα, συμπεριφορά και την επικίνδυνη, απειλητική, αντίδραση της Ευρώπης προς αυτήν. Ένας πυγμάχος-γκάγκστερ, ο Γιάκουμπ Σαπίρο πρωταγωνιστεί και είναι αυτός που θα κουβαλήσει κρίματα εκείνου του κόσμου. Εξαιρετική πλοκή, έντονοι χαρακτήρες και μια αφήγηση που σε τυλίγει σαν ιστός αράχνης. Η πολύ καλή μετάφραση –από τα πολωνικά- ανήκει στη Ναταλία Σκανδάλη.

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1980. Σπούδασε αθλητική δημοσιογραφία και παρά την αγάπη και την ενασχόλησή του με τη λογοτεχνία, συνεχίζει να ασχολείται με το αθλητικό ρεπορτάζ. Έχει εργαστεί σε εφημερίδες, περιοδικά, ραδιοφωνικούς σταθμούς, κάνοντας βιβλιοπαρουσιάσεις