Ακόμη περιμένει την απάντηση μας
“Ο καλός άνθρωπος του Σετσουάν”, του Μπ. Μπρεχτ, στο θέατρο “Θησείον”
Ο καλός άνθρωπος είναι η αδύναμη φλόγα που επιμένει, που επαναστατεί απέναντι στον ζόφο και δείχνει τον δρόμο για όσα θα έρθουν, για όσους θα έρθουν. Η ατομική ιδιοκτησία, η κατανάλωση και το κέρδος κυριαρχούν και σπρώχνουν τον άνθρωπο μακριά από τον άνθρωπο. Η ψυχρή λογική είναι το ψυχρό φως που φωτίζει τα βήματα που σέρνονται και τους δρόμους δίχως πράσινο. Ο καλός άνθρωπος πονά, δοκιμάζεται, σχίζεται στα δύο και στην καταιγίδα της επίπλαστης ευδαιμονίας αντέχει. Αντέχει στην υποτίμηση της αξίας της δύναμης του, αντέχει κι όταν γίνεται “κόστος” και σκλάβος εκμεταλλευτών που του έχουν αρπάξει το ψωμί από το τραπέζι. Καταφέρνει και δεν κρύβει το πρόσωπο του όταν βλέπει στον καθρέφτη αυτό που μισεί: τον εκμεταλλευτή, το κακό. Όταν όμως στη διαρκή συναλλαγή, επιδίωξη για μέγιστο κέρδος, μπαίνει ο άνθρωπος του μέλλοντος, τότε ο καλός άνθρωπος πρέπει να μεταφέρει τη φλόγα στους άλλους ανθρώπους για να αντέξει το μέλλον, να αντέξει ο κόσμος. “Ο καλός άνθρωπος του Σετσουάν” του Μπέρτολτ Μπρεχτ ακόμη περιμένει την απάντηση μας.
Οσα κλισέ κι αν σκεφτείτε για την αξία και τη διαχρονική παρουσία του έργου λίγα θα ναι. Γράφτηκε το 1939, την περίοδο της πιο άγριας ιμπεριαλιστικής έκφρασης. Αγγλία, Γαλλία σπρώχνουν τον Χίτλερ σε σύγκρουση με τη EΣΣΔ. Οι κύριοι εκφραστές του κεφαλαίου σε Γερμανία και Ιταλία στηρίζουν τους ναζί και τους φασίστες. Η αναδιάταξη του κόσμου –άλλη μία φορά- εις βάρος αυτών που παράγουν τον πλούτο δεν θα αποτραπεί. Ο Κόκκινος Στρατός και οι απανταχού την Ευρώπη αντάρτικες ομάδες θα βάλουν τέλος στην πολεμική μανία. Οι κοινωνίες όμως είναι ήδη διαλυμένες και η σιδηρά γροθιά του καπιταλισμού ορίζει και καταδυναστεύει τις ζωές των μη εχόντων. Όπως και στην κινέζικη επαρχία του Σετσουάν. Το “Καλό” είναι μια αφηρημένη έννοια που μόνο τον χλευασμό προκαλεί και τότε ο Μπρεχτ είναι σαν να λέει “Ως εδώ!”.
Ο μύθος του “Καλού ανθρώπου του Σετσουάν” στηρίζεται στην αναμέτρηση του ανθρώπου με τον εαυτό του και το κυρίαρχο οικονομικό σύστημα, τον καπιταλισμό. Η υπόθεση είναι ξεκάθαρη. Τρεις θεοί έρχονται στη Γη για να βρουν αρκετούς καλούς ανθρώπους και να μην καταστρέψουν τον κόσμο. Επειτα από πολλές δυσκολίες, εντοπίζουν στην επαρχία του Σετσούαν τη Σεν Τε, τον μοναδικό καλό άνθρωπο της επαρχίας. Την ανταμείβουν μ’ ένα μεγάλο χρηματικό ποσό κι εκείνη ανοίγει καπνοπωλείο. Η εκμετάλλευση όμως δεν σταματά. Η κουτοπονηριά και ο εγωισμός διατηρούν την πίεση πάνω στην Σεν Τε, η κατάχρηση της καλοσύνης δεν μειώνεται, ίσα ίσα… Για να αντιμετωπίσει την ιδιοτέλεια, τον κυνισμό, την αδικία, εφευρίσκει ένα “άλλο εγώ”, τον φανταστικό ξάδερφο Σουί Τα, σκληρό και αδίστακτο.
Στην αδιάκοπη πάλη του ανθρώπου με τον εαυτό και τις οικονομικές/κοινωνικές συνθήκες, ο Νικορέστης Χανιωτάκης που υπογράφει τη σκηνοθεσία και τη μετάφραση αναδεικνύει την ένταση και τη μόνιμα οριακή κατάσταση της Σεν Τε, της κεντρικής ηρωίδας. Σε αυτήν αντανακλούν οι υπόλοιποι που την περιβάλλουν, δηλαδή εξαπάτηση, η δουλοπρέπεια, η πονηριά, η φιλαργυρία. Η Σεν Τε πασχίζει να βρει την ταξική της συνείδηση, τη θέση της στον κόσμο, στην ουσία να σπάσει τα δεσμά της καθήλωσης και της εκμετάλλευσης. Ολο αυτό απαιτεί τρομακτική ενέργεια και ο Χανιωτάκης μας το δίνει μέσα από ζωηρή έκφραση-κίνηση των ηθοποιών, τους ήχους και τη μουσική του Βασίλη Παπακωνσταντίνου, τις κωμικές παρεμβάσεις, διακριτικές, εκτός ροής.
Η αφήγηση δεν χαλαρώνει πουθενά και το οφείλει στη εκπληκτική ερμηνεία της Πέγκυς Τρικαλιώτη. Πραγματικά σαρωτική! Φυσικά, οι συμπρωταγωνιστές της συνθέτουν ένα συμπαγές, εντυπωσιακό σύνολο. Οι Ηρώ Μουκίου, Νίκος Πουρσανίδης, Κώστας Κάππας, Γεράσιμος Σκαφίδας, Αλκιβιάδης Κωνσταντόπουλος, Μπέτυ Αποστόλου, Ηλέκτρα Σαρρή και Γιάννης Καλατζόπουλος αποδεικνύουν τι σημαίνει καλή χημεία στη σκηνή. “Ο καλός άνθρωπος του Σετσουάν” είναι παράσταση που αξίζει να δεις, στο θέατρο “Θησείον”.
