Ο Κύριος Νόρις αλλάζει τραίνα, Κρίστοφερ Ίσεργουντ

Ο Κύριος Νόρις αλλάζει τραίνα, Κρίστοφερ Ίσεργουντ, Μετ: Ιωάννα Ηλιάδη, Εκδ. Μεταίχμιο

To 1925 ο Κριστοφερ Ίσεργουντ αποβάλλεται από το Κέιμπριτζ γιατί δίνει ειρωνικές απαντήσεις στα γραφτά του. Απελευθερωμένος, πλέον, από τις πιέσεις της οικογένειας ακολουθεί συγγραφική καριέρα και ξεδιπλώνει την ομοφυλοφιλική του κλίση. Δεν θα υπήρχε καλύτερος προορισμός για τον Ίσεργουντ από το μποέμικο χάος του Βερολίνου. Πειραματισμοί στην τέχνη, ελευθερία ηθών και κάθε είδους έκφρασης στην πλέον αντιπροσωπευτική πόλη της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης. Ο συγγραφέας μετακομίζει εκεί και από τα αγγλικά που διδάσκει δύναται να ακολουθεί τους έκλυτους ρυθμούς της πόλης.

Στο Βερολίνο συνθέτει τα πιο δημοφιλή έργα του –«Ο κύριος Νόρις αλλάζει τρένα» και «Αντίο, Βερολίνο»- και τα δυο σε ρέουσα μετάφραση της Ιωάννας Ηλιάδη. Είναι από ένα διήγημα του τελευταίου που εμπνεύστηκε το φιλμ «Καμπαρέ» ο σκηνοθέτης Μπομπ Φόσι. Προορισμένα, αρχικά, ως ενιαίο έργο αναφέρονται στις εμπειρίες  από τη βερολινέζικη κοινωνία την πενταετία ’29- ’33 έως, δηλαδή, την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία. Βασικοί του χαρακτήρες του «Κυρίου Νόρις» ο καθηγητής αγγλικών Ουίλιαμ Μπράντσο, ήγουν, ο  Ίσεργουντ και ο Άρθουρ Νόρις, ένας παρακμιακός σνομπ, εστέτ τυχοδιώκτης και αμφιλεγόμενος ως προς τις προθέσεις του Άγγλος που φωτογραφίζει την αληθινή περσόνα του συμπατριώτη του Τζέραλντ Χάμιλτον, ιδίου, ακριβώς, φυράματος. Σε δεύτερο επίπεδο, υπάρχει η μορφή του Σμιτ, γραμματέα του Νόρις, απατεώνα ολκής, κοινότατου εκβιαστή και θιασώτη του Χίτλερ. Επηρεασμένος από την ατμόσφαιρα των γερμανόφωνων συγγραφέων της mitteleuropa του μεσοπόλεμου, ο Ίσεργουντ δημιουργεί ένα μεγάλο πίνακα της καθημερινής ζωής στο Βερολίνο, δίνοντας έμφαση σε λεπτομέρειες και σε συμπεριφορές ανθρώπων. Αυτή η λεπτή επεξεργασία του κειμένου προσδίδει και το βάθος στην αφήγηση. Το στόρι έχει να κάνει με την τυχαία συνάντηση του Νόρις με τον Μπράντσο στο τρένο για  το Βερολίνο και η παράξενη χημεία που αναπτύσσεται μεταξύ τους, σχέση πατρική λόγω διαφοράς ηλικίας και, υπόρρητα, ερωτική. Σε ένα ξέφρενο Βερολίνο, όπου η οικονομική κρίση θερίζει τα πάντα, η ανεργία καλπάζει και η «γερμανική υπερηφάνεια» είναι βαριά πληγωμένη από το καθεστώς που επέβαλαν οι νικητές του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου- σε μια τέτοια πόλη, η πάλη των τάξεων θεριεύει με τους κομμουνιστές να κερδίζουν τους άνεργους και τους Ναζί να τρομοκρατούν τους μικροαστούς. Εν μέσω πολιτικών αντιπαραθέσεων το sui generis ζευγάρι των Άγγλων περιδιαβαίνει τα στενά δρομάκια, μπαίνει στα καταγώγια, συγχρωτίζεται με πόρνες και τσατσάδες στα καμπαρέ, γίνεται μάρτυρας συμπλοκών ανάμεσα στα κομμουνιστικά και στα ναζιστικά lokal– διάγει βίο τρυφηλόν, με τον ανασφαλή  Μπράντσο να παρακολουθεί και να ψάχνει τον κύριο Νόρις που συχνά- πυκνά χάνεται από το κάδρο. Παρακολουθούμε την ένταξη του ιδιόρρυθμου αριστοκράτη στο ΚΚΓ και την επαφή του με τον τοπικό ηγέτη  Λούντβιχ Μπάγερ (στην πραγματική ζωή, Βίλι Μίντσενμπεργκ) ο οποίος και πληροφορεί τον Μπράντσο πως ο Νόρις είναι, καιρό τώρα, χρηματοδοτούμενος πράκτορας των Γάλλων, γνωστός στις αρχές και στους κομμουνιστές του Βερολίνου. Από εκεί και η χωρίς τέλος πολυτελής κατανάλωση, η γενναιοδωρία του και τα ακριβά φετιχιστικά του γούστα.

Ο Ίσεργουντ  φιλοτεχνεί αριστοτεχνικά το zeitgeist, το πνεύμα της εποχής- την γενική κατήφεια, τις αυταπάτες, την πίεση της κοινωνικής φτώχειας που μεταλλάσσεται σε ανάγκη  απεριόριστης εκτόνωσης με οποιοδήποτε μέσο, μιας κατάστασης συνεχούς έκστασης απότοκο της γενικότερης παρακμής της γερμανικής κοινωνίας– κάτι αντίστοιχο βρίσκουμε στο Σατυρικόν του Πετρώνιου για την Ρώμη. Το φινάλε συμπλέει με την επικείμενη άνοδο των Εθνικοσοσιαλιστών στην κυβέρνηση, με τους κομμουνιστές -όσους δεν συνελήφθησαν- να ρίχονται στην παρανομία, τους Εβραίους υπό διωγμό, ενώ ο κύριος Νόρις είχε ήδη  δραπετεύσει από την χώρα για την αμερικανική ήπειρο. Εκεί, ακριβώς, που κατέληξε και ο Κρίστοφερ Ίσεργουντ το 1939 διδάσκοντας στα πανεπιστήμια της Καλιφόρνια.

Υ.Γ.: Λίγο αργότερα ο Ίσεργουντ δήλωσε πως δεν ήταν ειλικρινής σχετικά  με αυτά που αληθινά έζησε στο Βερολίνο. Παρ’ όλα αυτά το βιβλίο αναδεικνύεται ως ένα από τα πιο χαρακτηριστικά λογοτεχνικά κείμενα που συνέλαβαν την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της πιο δύσκολης για την Γερμανία και την Ευρώπη εποχής.