«Ο λίθος της τρέλας», του Μπενχαμίν Λαμπατούτ
Αναμέτρηση με την αβεβαιότητα
Κάνουμε άλματα προόδου και αφήνουμε κενά φθοράς! Το εντυπωσιακό δεν είναι (μόνο) τα μεγάλα βήματα, αλλά η επιμονή του ξεπερασμένου. Νομίζουμε ότι κατανοούμε τις ανάγκες της εποχής, της κοινωνίας, του συνανθρώπου μας. Νομίζουμε… Για κάθε επιστημονική ανακάλυψη υπάρχει και η αντίστοιχη αντιεπιστημονική. Και όσο ισχυρά τεκμήρια έχει η πρώτη, τα ίδια διαθέτει και η δεύτερη. Η έρευνα, η ακαδημαϊκή μόρφωση, οι δοκιμές, ο διαρκής έλεγχος «σπρώχνουν» τον χρόνο μακριά, εκεί που το φως των αστεριών σε τυλίγει. Η αντίδραση, η διαστρέβλωση, η ψευδαίσθηση του ισχυρού αντεπιχειρήματος πιάνονται από τα ξέφτια της αλλαγής και ακολουθούν. Και ο άνθρωπος προχωρά, δεν μπορεί να κάνει αλλιώς. Δεν μπορεί, όμως, να μην ακούει και να είναι αδιάφορος. Ο παραπλανημένος θέλει προσοχή και σεβασμό. Ο αρνητής αξίζει να λάβει ισχυρή απάντηση και ο υποστηρικτής του ακατανόητου τη γνώση που οδηγεί στην αλήθεια και τη δικαιοσύνη. Εδώ είναι το δύσκολο, το δυσδιάκριτο, το επίπονο και το απειλητικό! Πώς ανοίγεις το μυαλό του άλλου; Πώς εισχωρείς στον κόσμο του χωρίς να τον πληγώσεις ανεπανόρθωτα; Πώς αποφεύγεις τον βυθό του πνευματικού βάλτου; Και πώς ξέρεις ότι δεν είσαι εσύ στη λάθος πλευρά; Ο Μπενχαμίν Λαμπατούτ ίσως έχει την απάντηση στο βιβλίο «Ο λίθος της τρέλας» (Εκδόσεις Δώμα).
Ο χιλιανός συγγραφέας αφού αναμετρήθηκε με τις βεβαιότητες (Όταν παύουμε να καταλαβαίνουμε τον κόσμο εκδ. Δώμα), αποφάσισε να προκαλέσει τις αβεβαιότητες. Το τι θέλει να πει αυτή τη φορά μας το λέει με τον τίτλο. Πριν απ’ αυτό, όμως, ένα απόσπασμα: Σε τελική ανάλυση, τα ελικοειδή μονοπάτια του παράλογου διαθέτουν μια σαγηνευτική, σχεδόν οργανική ομορφιά, που απουσιάζει σχεδόν πλήρως από τις ευθείες γραμμές της λογικής και τις ανιαρές συνδέσεις αιτίου-αποτελέσματος. (σελ. 73).
Ο τίτλος, λοιπόν, είμαστε εμείς! Ο λίθος στα χέρια μας, στο μυαλό μας… Εμείς αποφασίζουμε πως θα τον χρησιμοποιήσουμε. Αν τον πετάξεις στο πρόσωπο του καταπιεστή, αν με αυτόν αποτρέψεις την επίθεση στο μυαλό, αν με αυτόν χαράζεις γράμματα σε λευκό τοίχο, τότε σώζεις αξιοπρέπεια, δικαιοσύνη, γνώση. Αν με αυτόν κυνηγάς τους ανίσχυρους, αντικαθιστάς την όραση και σπας τις ανθρώπινες κατακτήσεις, τότε αφήνεις την τρέλα να σε καταλάβει. Ο Λαμπατούτ αυτό περιγράφει και τονίζει κάτι που διαμορφώνει τον χαρακτήρα και τον πυρήνα του βιβλίου: την ευλογία και την κατάρα των ορίων! Πώς θα μάθεις αν είσαι στη σωστή πλευρά; Πρέπει να ξεπεράσεις τα όρια. Πώς θα πείσεις αυτόν που πιστεύει το αδιανόητο και στην ουσία αντιδραστικό; Πρέπει να ξεπεράσεις τα όρια. Πώς θα καταλάβεις ότι δεν είσαι τρελός; Πρέπει να…
Ας πάμε στη σελίδα 44. Διαβάζουμε: Η ανθρωπότητα πάντα φοβόταν το χάος. Σήμερα όμως το χάος έχει γίνει τόσο κοινότοπο, τόσο πανταχού παρόν, που ίσως θα πρέπει να τοποθετηθεί στο κέντρο μιας νέας κοσμοαντίληψης. Έχουμε προσδεθεί στην ιδέα του χάους περισσότερο απ΄ό,τι σ’ οποιαδήποτε άλλη μεταφορά γεννημένη από την επιστήμη του περασμένου αιώνα. Για τον Λαμπατούτ αυτό το χάος δεν μπορεί να αγνοηθεί και δεν μπορεί να εξηγηθεί εύκολα. Την ίδια στιγμή, όμως, πρέπει να προσπαθήσουμε.
Και σε αυτό το βιβλίο είναι ο τρόπος της αφήγησης που κάνει ξεχωριστό τον λόγο του Χιλιανού. Διαβάζεις και αισθάνεσαι ότι ένας ανήσυχος φίλος θέλει να μοιραστεί του προβληματισμούς του. Απλότητα και αμεσότητα. Η καλή μετάφραση ανήκει στην Αγγελική Βασιλάκου και η επιμέλεια στους Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, Θάνο Σαμαρτζή.
