Ο Μαύρος Άγγελος

Αντόνιο Ταμπούκι, Μετάφραση: Ανταίος Χρυσοστομίδης. Εκδόσεις Άγρα

| 12/09/2014


 O ΜΑΥΡΟΣ ΑΓΓΕΛΟΣ, 
ANTONIO TABUCCHI- ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ : ΑΝΤΑΙΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΙΔΗΣ  Εκδόσεις ΑΓΡΑ. Απρίλιος 2014

 

Από πού αρχίζει μια ιστορία; Σκέφτηκε ότι οι ιστορίες δεν αρχίζουν, οι ιστορίες συμβαίνουν και δεν έχουν ποτέ μια αρχή. Ή τουλάχιστον η αρχή τους δεν είναι φανερή, διαφεύγει, διότι ήταν γραμμένη ήδη μια άλλη αρχή, σε μια άλλη ιστορία, η αρχή είναι μονάχα η συνέχεια μιας άλλης αρχής. 

Από πού αρχίζουν οι αρχές, από πού ξεκινούν οι ιστορίες; Μπαίνουν άραγε οι σκέψεις σε μια σειρά; Αν τέτοια αναρωτιόσουν κάποιο ξημέρωμα του καλοκαιριού, ίσως να βρεις στον Αντόνιο Ταμπούκι και τους μαύρους αγγέλους του μια καλή συντροφιά. Μπορεί και όχι. Αν αναζητάς απαντήσεις και λογικές επεξηγήσεις για να μπορέσεις να κοιμάσαι τα χειμωνιάτικα βράδια, μάλλον σαν εχθρούς θα πρέπει να τους δεις.

Ιστορίες που αιωρούνται ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη φαντασία, τη λογική και το παράλογο, προτάσεις που διαχέονται σε ολόκληρες σελίδες χωρίς ούτε μια τελεία (ίσως όπως οι σκέψεις που ποτέ δεν περιμένουν το κατάλληλο σημείο στίξης για να καρφωθούν στο μυαλό σου) και περίεργες φιγούρες μαύρων αγγέλων είναι τα στοιχεία που συνθέτουν τα έξι διηγήματα του τελευταίου μεταφρασμένου βιβλίου τού πολυδιαβασμένου στην Ελλάδα, Ιταλού – και λιγάκι Πορτογάλου- συγγραφέα Αντόνιο Ταμπούκι. Ο «Μαύρος Άγγελος» είναι το πρώτο βιβλίο του Ταμπούκι που εκδίδεται στην Ελλάδα μετά το θάνατό του, τον Μάρτιο του 2012. Βέβαια, το ελληνικό κοινό δε θα τον μάθει τώρα, καθώς είναι ένας από τους πιο μεταφρασμένους και αγαπητούς στη χώρα μας σύγχρονους δημιουργούς. Μόνο από τις εκδόσεις Άγρα έχουν μεταφραστεί είκοσι βιβλία, ενώ και άλλα έργα του έχουν μεταφραστεί παλαιότερα από άλλους εκδοτικούς οίκους, μεταξύ αυτών και ο «Μαύρος Άγγελος» που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1995 από τις εκδόσεις ΕΣΤΙΑ σε μετάφραση της Τότας Κονβερτίνο. Στα Ιταλικά εκδόθηκε με τον τίτλο «L’angelo nero» το 1991, σε μια αρκετά δημιουργική περίοδο στα μέσα της μεγάλης δημιουργικής διαδρομής του συγγραφέα.

Τι είναι όμως αυτές οι έξι μικρές ιστορίες με τους περίεργους τίτλους όπως «Νύχτα, θάλασσα ή απόσταση», «Μπορεί το φτερούγισμα μιας πεταλούδας στη Νέα Υόρκη να προκαλέσει τυφώνα στο Πεκίνο;» και «Το άλμα της πέστροφας ανάμεσα στα βράχια μου θυμίζει τη ζωή σου». Φαινομενικά λίγα πράγματα έχουν κοινά. Ιστορίες σε άλλους τόπους και χρόνους με απροσδιόριστο το πριν και το μετά, άλλες με ένα πολιτικό άρωμα, άλλες με το γνωστό αέρα ταξιδιού που χαρακτηρίζει τον Ταμπούκι. Και ο ίδιος, δεν προσπαθεί να μας φωτίσει λίγο τους σκοτεινούς λαβυρίνθους του βιβλίου. Στο σύντομο προλογικό σημείωμά του, μόνο για έναν από αυτούς τους αγγέλους έχει κάτι να πει. Για αυτόν του τελευταίου διηγήματος που αν και προοριζόταν για ένα παλιό και κάπου καταχωνιασμένο μυθιστόρημα είχε την αναίδεια να αλλάξει μορφή και να εμφανιστεί και πάλι στο πρόσωπο ενός πλοιάρχου. Για τους υπόλοιπους, σκοτεινούς και απαιτητικούς αγγέλους δεν υπάρχει συστατική επιστολή. Είναι τα φαντάσματα που κατοικούν στις ιστορίες, ο ίδιος μας ο εαυτός ή ο οργισμένος μας εχθρός που κάνει κάτι μεγαλειώδες ή ανούσιο, ηρωικό ή εντελώς τιποτένιο. Που έχουν τις σκέψεις μας, ή μάλλον τις σκέψεις του συγγραφέα που θα θέλαμε να είχαμε μοιραστεί κι εμείς. Που ακούνε αυτές τις «φωνές μεταφερόμενες από κάτι, αδύνατο να πεις τι», όπως και ο τίτλος του πρώτου διηγήματος. Φωνές που σε οδηγούν χωρίς συγκεκριμένο λόγο σε περίεργα σημεία της πόλης που σου έδωσαν οι άγγελοι ραντεβού. Ή που σε κάνουν να περιθάλπεις ένα ροφό που τελείως αναίτια βρέθηκε στη μέση ενός πολιτικού θρίλερ.

Έξι μικρές ιστορίες που η ζωή τις έκανε να μην γίνουν ποτέ κάτι περισσότερο αλλά και να μην είναι τίποτα λιγότερο από αυτό. Ιστορίες με κρυφά και φανερά νοήματα, που ξετυλίγουν άλλοτε αργά και άλλοτε βίαια την πορεία σκέψεων και συναισθημάτων. Αυτό κάνει εδώ ο Ταμπούκι, ανοίγει την καταπακτή για να κατέβουμε στο υπόγειο με τις κρυμμένες σκέψεις και τις ανίκανες να πεθάνουν αναμνήσεις. Μάλλον τις δικές του, αλλά πιθανώς και του καθενός, αρκεί να το θέλει.

Μάλλον όχι το βιβλίο της καλοκαιρινής άμμου, γι΄ αυτό σας το παρουσιάζουμε τώρα που τελειώνει το καλοκαίρι. Μικρό, αλλά κάθε λέξη είναι δυνατά γραμμένη και πρέπει να διαβαστεί με κόπο και αφιερώνοντας χρόνο. Ωστόσο, ο «Μαύρος Άγγελος» πρέπει να υπάρχει στη βιβλιοθήκη σου, μεταφρασμένο όπως όλα από τον βραβευμένο και προσωπικό φίλο του Ταμπούκι, Ανταίο Χρυσοστομίδη, με το σκληρό σαγρέ χαρτί, τις δασείες και τις περισπωμένες των εκδόσεων Άγρα. Για να το έχεις και να το περιδιαβαίνεις όταν οι περίεργες τροχιές των σκέψεων και των αναμνήσεων το απαιτήσουν, όταν έχεις αδήριτη ανάγκη να διαβάσεις κάτι σαν αυτό:

μαυρος αγγελος« Το νιώθεις, πρέπει να ηρεμήσεις, έχεις ανάγκη να καθίσεις και να σκεφτείς, διαλέγεις ένα παγκάκι στον μικρό κήπο, ο ουρανός σκοτεινιάζει όλο και περισσότερο, αρχίζεις να αναλογίζεσαι εκείνα τα χρόνια, να σκέφτεσαι τα πάντα, είναι αδύνατο να σκεφτεί κανείς τα πάντα, πρέπει να πάρεις τα πράγματα με τη σειρά, έχουν όμως τα πράγματα μια σειρά; Και σε ποια σειρά αναφέρεται μια φράση σαν κι αυτή: Σε ποιόν χρόνο, σε ποια στιγμή, σε ποια περίσταση; Σε όλα, μπορεί να αναφέρεται σε όλα, επομένως είναι μάταιο να σκέφτεσαι τα πράγματα με μια σειρά, άφησέ τα να έρθουν όπως θέλουν να έρθουν.»