Ο ρομαντικός Ουίλλιαμ Tέρνερ και η ίδρυση της Tate Gallery

Ο άγγλος ζωγράφος Ουίλλιαμ Tέρνερ (Joseph Mallord William Turner, -1775 – 1851) άρχισε πολύ νωρίς την καλλιτεχνική του πορεία και σε ηλικία μόλις δεκαέξι ετών έκανε την πρώτη του έκθεση στη Βασιλική Ακαδημία του Λονδίνου. Μαθήτευσε κοντά στον Τόμας Μάλτον και τον Ρέυνολτς στη Βασιλική Ακαδημία.

Από την ηλικία των 18 ετών ταξίδεψε στην Αγγλία αλλά και το εξωτερικό ώστε να διευρύνει τους καλλιτεχνικούς του ορίζοντες και να έρθει σε επαφή με έργα άλλων καλλιτεχνών. Η ζωγραφική του Κλωντ Λορραίν (1600 – 1682) τον επηρέασε βαθιά, τα τοπία αυτού του ζωγράφου με τη μοναδική ατμόσφαιρα φαίνεται ότι λειτούργησαν καταλυτικά στη διαμόρφωση του εικαστικού ύφους του. Το φως και οι πολλαπλές μεταφυσικές του αντανακλάσεις αποτελεί κεντρικό άξονα στο έργο του Τέρνερ, η διάχυση του φωτός μέσα από ένα διαρκές παιχνίδι ασημένιων, χρυσοκίτρινων, γαλάζιων αποχρώσεων, ένας ομιχλώδης ξέφρενος χρωματικός χορός. Ο Τέρνερ είχε μελετήσει και εμβαθύνει στις επιστημονικές θεωρίες του E. Darwin (Δαρβίνου) και του J. Priestly που αφορούσαν το φως και τη διαδικασία διάθλασής του στο νερό. Ιδιαιτέρως τον γοήτευε η επιστήμη, η μυθολογία όπως και τα αρχαία ελληνικά και ο Κλασικός κόσμος.

Η κίνηση χαρακτηρίζει τα έργα του και η συναισθηματική απόδοση της πραγματικότητας μέσα από αφηρημένες φόρμες των πραγμάτων. Η πραγματικότητα μέσα από μια ονειρική διάσταση και όπως συνήθιζε να λέει «στα όρια του ονείρου».

Στη διαθήκη του ο Τέρνερ δώρισε στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου όλα τα έργα του που είχαν απομείνει στο εργαστήριό του, εκατοντάδες ελαιογραφίες, προσχέδια, σημειώσεις και 19.000 ακουαρέλες. Αξιόλογοι πίνακες άγγλων ζωγράφων είχαν προστεθεί στις εθνικές συλλογές από το 1847, όμως προβλήματα χωρητικότητας της Εθνικής Πινακοθήκης την υποχρέωναν να αποθηκεύσει έργα στο Marlborοugh House, στο Σάουθ Κένζινγκτον. Στον ίδιο χώρο τοποθετήθηκε το σημαντικό κληροδότημα του Τέρνερ. Σύμφωνα όμως με τη διαθήκη του ο Τέρνερ επιθυμούσε και όριζε ότι 34 έργα του θα έπρεπε να εκτεθούν στην κεντρική πινακοθήκη στην πλατεία Τραφάλγκαρ, δίπλα στους πίνακες του Κλων Λορραίν.

Ο ιστορικός τέχνης E.H Gombrich θεωρεί ότι ο Τέρνερ δεν έπρεπε να έχει επιζητήσει αυτή τη σύγκριση και την παράλληλη έκθεση, διότι οι πίνακές του Κλωντ Λορραίν είχαν μια ήρεμη και γαλήνια ομορφιά, μια καθαρότητα στην αποτύπωση των ονειρικών τοπίων. Σε αντίθεση, οι πίνακες του Τέρνερ είχαν κίνηση, στροβιλισμό, φαντασμαγορία και ήταν ιδιαιτέρως εντυπωσιακοί. Το μεγάλο ταλέντο του Τέρνερ είχε αδικηθεί με αυτή τη σύγκριση. Η φύση στη ζωγραφική του Τέρνερ εκφράζει τα συναισθήματα και τον ψυχισμό του ανθρώπου. Οι αδάμαστες δυνάμεις και τα στοιχεία της φύσης εξουσιάζονται με μοναδικό τρόπο από τον καλλιτέχνη. Μελέτησε αδιάκοπα τη φύση και η οπτική του ήταν μοναδική παρά το γεγονός ότι ζωγράφιζε στο στούντιο τις ελαιογραφίες του.

Χρειάστηκε ένας αιώνας για να συνειδητοποιήσει η αγγλική κοινή γνώμη την πολύτιμη προσφορά του Τέρνερ. Στα μέσα του 19ου αιώνα η ζωγραφική του δεν γινόταν απολύτως κατανοητή και τα μεγάλα ιδρύματα αναζητούσαν πίνακες της Αναγέννησης.

Το 1897 τα αγγλικά έργα της Marlborοugh House μεταφέρθηκαν στην Εθνική Πινακοθήκη που είχε αποκτήσει ένα ακόμη κτήριο. Το νέο αυτό τμήμα ονομάστηκε Tate Gallery από το βιομήχανο Henry Tate, ο οποίος το χρηματοδότησε. Εκεί στεγάστηκε η εθνική τέχνη (συλλογή Vernon), έργα που ο Tate είχε χαρίσει στο κράτος αλλά και μέρος της συλλογής του Τέρνερ.

Κατά τη διάρκεια του B’ Παγκοσμίου Πολέμου όλα τα έργα για να προστατευθούν κρύφτηκαν σε στοές που είχαν σκαφτεί στα βουνά της Ουαλίας. Κάποιοι από τους χώρους διέθεταν εξαερισμό για την υγρασία που προερχόταν από το υπέδαφος. Με αυτόν τον τρόπο τα έργα διασώθηκαν.

Μετά τον πόλεμο όλα τα αγγλικά έργα όπως και του Τέρνερ έμειναν στην έδρα της πινακοθήκης στην πλατεία Τραφάλγκαρ ενώ τα υπόλοιπα τοποθετήθηκαν στην Tate Gallery η οποία απέκτησε διοικητική αυτονομία μετά τα μέσα της δεκαετίας του 1950. Τα αγγλικά έργα της πινακοθήκης στην πλειοψηφία τους ήταν αποτέλεσμα δωρεών και κληροδοτημάτων.

Η τέχνη του Τέρνερ κατάφερνε να συλλάβει την ουσία των πραγμάτων και να δημιουργεί μία εντύπωση μοναδική γεμάτη από αισθήσεις και συναισθήματα. Ο θεατής βυθίζεται σε ένα εικαστικό θαύμα και ταξιδεύει με πρωτόγνωρους τρόπους ακολουθώντας μια ενορατική οδό.

Οι τελευταίες δημιουργίες του Τέρνερ αποτελούν οράματα που εμφανίζονται μέσα από μορφές που διαλύονται σε φωτεινές πηγές.

Η επιτομή της δύναμης του φωτός και των μαγικών διαθλάσεών του σε μια αέναη εικαστική διαδρομή, που αιχμαλωτίζει με τον πιο γοητευτικό τρόπο το θεατή και τον προετοιμάζει για τον ιμπρεσιονισμό.

.

Πηγές:

1) Παγκόσμια Εγκυκλοπαίδεια της Τέχνης, εκδ.Φυτράκης, 1964.

2) Ε.Η. Gombrich. Το Χρονικό της Τέχνης, MIET, 1994

3) Turner, Taschen.

4) https://en.wikipedia.org/wiki/Tate_Britain

5) https://owlstand.com/roam/3457e62c-0260-4f3a-8ea5-53328a304cef 6) https://en.wikipedia.org/wiki/National_Gallery