Από τους ομολογιούχους στους απολυμένους της ΕΡΤ. Μια μοιραία συγκυρία αγώνα και δημοκρατίας
Μια συνέντευξη του Πάνου Χρυσοστόμου σTο Περιοδικό
Μια περίεργη συγκυρία έτυχε στον Πάνο Χρυσοστόμου λίγους μήνες πριν κλείσει η ΕΡΤ. Η γνωριμία του με έναν τύπο που κατάφερε να ενώσει εκατοντάδες ανθρώπους με σκοπό να παλέψουν και να απαιτήσουν να δικαιωθούν για την τεράστια απάτη που συγκεκριμένες τράπεζες έπαιξαν εις βάρος τους ήταν γι’ αυτόν μια ευκαιρία για το μυθιστορηματικό χρονικό όλης αυτής της εμπειρίας.
Το βιβλίο πραγματεύεται ένα από τα σκάνδαλα που στιγμάτισε την ελληνική κοινωνία στην αρχή της οικονομικής κρίσης, την πολύκροτη υπόθεση των τοξικών ομολόγων της Lehman Brothers. Χιλιάδες άνθρωποι έχασαν τις οικονομίες τους μέσα σε μια στιγμή. Κάποιοι επέλεξαν να μιλήσουν γι’ αυτό και έδωσαν τον δικό τους αγώνα για δικαίωση. Πρωτοστάτης όλου αυτού του αγώνα ήταν ο Νίκος Πιτσούλης, επιχειρηματίας της Θεσσαλίας, ο οποίος αποτελεί και τον κύριο ήρωα του βιβλίου του Πάνου Χρυσοστόμου «Μη Μιλάς»!
Λίγους μόνο μήνες μετά ο ίδιος ο συγγραφέας καλείται εξαιτίας του κλεισίματος της ΕΡΤ, από την συγκυβέρνηση Σαμαρά – Βενιζέλου – Κουβέλη, στην οποία ήταν αναπληρωτής Διευθυντής Προγράμματος Ραδιοφωνίας και Διευθυντής του ραδιοφώνου Kosmos 93.6 να βιώσει ανάλογο αγώνα για το άνοιγμα της ΕΡΤ μετέχοντας στην αυτοδιαχειριζόμενη ΕΡΤ Οpen που ακολούθησε το «μαύρο» της ΕΡΤ. Από μόνη της αυτή η συγκυρία είναι έμπνευση για ένα άλλο μυθιστόρημα. Μοιραία η συζήτηση στρέφεται γύρω και από τα δύο θέματα που καθόρισαν τα τελευταία χρόνια τη ζωή του, ακριβώς στο χρονικό σημείο που η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ αποφάσισε να ξανανοίξει την ΕΡΤ.
[hr] Ποιο ήταν το κίνητρο για τη συγγραφή του βιβλίου «Μη Μιλάς»; [hr]
Εγώ όσο θυμάμαι τον εαυτό μου, από τα ηρωϊκά χρόνια της δεκαετίας του ’80 και του ’90 γράφω σε εφημερίδες και περιοδικά. Άρα έχω κι άλλα βιβλία έτοιμα εκτός απ’ αυτό. Αυτό όμως πήρε προτεραιότητα γιατί γνώρισα τον Νίκο Πιτσουλή, στην ΕΡΤ σε μια περίοδο που ήταν και για μας ταραγμένη αφού οι αναταράξεις είχαν ξεκινήσει πριν τον Ιούνιο του 2013. Εγώ ήμουν και σε διάφορες διοικητικές θέσεις και ήταν άμεσα αντιληπτό ότι κάτι ερχόταν.
Τον Νοέμβριο λοιπόν του 2012 γνωρίζω έναν συνεργάτη της Γιάννας Τριανταφύλλη ο οποίος με το που μαθαίνει ότι γράφω βιβλία με γνωρίζει και μου λέει όλη την ιστορία του. Εγώ, παρ’ όλο που δεν ανακατεύομαι ούτε με τα οικονομικά ούτε με όλ’ αυτά αλλά ούτε και απέκτησα και κάποια εξοικείωση μετά τη συγγραφή, εντυπωσιάστηκα από την ιστορία όλων αυτών των ανθρώπων που σ’ αυτή την μικρή Ελλάδα μαζεύονται και πάνε να τα βάλουν με τα μεγαθήρια. Ο Δαυίδ με τον Γολιάθ. Έρχεται στο μεταξύ ο Ιούνιος του 2013 και κλείνει η ΕΡΤ. Αποφασίζουμε μια μικρή ομάδα εργαζομένων να συνεχίσουμε την ΕΡΤ ενώ παράλληλα συνεχιζόταν η συγγραφή του βιβλίου. Την δική τους λοιπόν ιστορία τη βίωνα και προσωπικά. Ήταν η πρώτη φορά που ένοιωσα το πρόσωπο του θηρίου να μας κοιτάζει στα μάτια. Και εκεί δεν έχεις πολλά περιθώρια. Ή γυρίζεις τη πλάτη και τρέχεις να φύγεις ή λες δεν έχω να χάσω τίποτα, θα το πάω κι όσο πάει. Το ίδιο έκαναν κι αυτοί οι 2200 Έλληνες οι οποίοι ξαφνικά δέχθηκαν ένα τηλεφώνημα από τις τράπεζες ότι κάποιες οικονομίες που είχανε τις χάσανε γιατί κατέρρευσε η Τράπεζα Lehman Brothers κάπου στην Αμερική, δηλ οι Αδελφές Τράπεζες του βιβλίου.
Αυτό συνέβη και στην ΕΡΤ όταν μας είπε αυτός ο «κύριος» ότι ήμασταν οι ιερές αγελάδες και οι διαπλεκόμενοι. Κάποιοι το δέχτηκαν, κάποιοι «τρελλοί» όχι. Είπαν ότι δεν θα τα βγάλετε πέρα μαζί μας αν δεν αποδείξετε και εγγράφως ότι ισχύει όλο αυτό. Αυτοί λοιπόν ξεκίνησαν έναν δικαστικό αγώνα. Ο Νίκος τους ένωσε σ’ αυτό το κοινό όραμα που δεν ήταν τόσο το οικονομικό, όταν μιλάμε και για μια κοινωνία που θρηνεί 1,5 εκατ. θέσεις εργασίας, αλλά θέμα δημοκρατίας, ότι δεν μπορεί κανένας όσο δυνατός κι αν είναι και όσο ψηλά κι αν βρίσκεται να λοιδωρεί μ’ αυτόν τον αήθη τρόπο τον οποιοδήποτε άλλον!
[hr] Και στην περίπτωση της ΕΡΤ και μια ολόκληρη ιστορία που κουβαλάει αυτό το όνομα! [hr]
Η οποία ιστορία δεν ήταν μόνο εμείς, αλλά κι αυτοί που ήταν πριν από εμάς, το αρχείο (που παρεμπιπτόντως δεν ξέρουμε τι έχει γίνει), όλες αυτές οι δομές στην περιφέρεια, οι ραδιοφωνικοί σταθμοί, οι πομποί, οι κεραίες δηλ οι άνθρωποι και οι ιστορίες τους πίσω απ’ αυτά τα μηχανήματα. Όπως ακριβώς όλοι αυτοί που έχασαν τους κόπους μιας ολόκληρης ζωής σαν εκείνη την ηλικιωμένη κυρία που την συνάντησα στις συνεντεύξεις προετοιμασίας του βιβλίου και μου μίλησε κλαίγοντας για τον σύζυγό της ο οποίος πέθανε και η τελευταία του επιθυμία ήταν κάποια χρήματα που είχε μαζέψει να τα αξιοποιήσει όταν η μοναχοκόρη τους τελειώσει τη σχολή για να της ανοίξει ένα ιατρείο. Αυτά τα χρήματα χάθηκαν. Ιστορίες ανθρώπων οι οποίοι χωρίς να έχουν καμία γνώση επένδυσης ή άλλη σχετική εμπιστεύτηκαν δικούς τους ανθρώπους, συγγενικά τους πρόσωπα που έτυχε να δουλεύουν σε ανάλογες θέσεις στην τράπεζα ως πωλητές αυτών των προϊόντων έχοντας και οι ίδιοι πειστεί ότι έτσι ήταν τα πράγματα. Οι ευθύνες ήταν ξεκάθαρες για τους μάνατζερ οι οποίοι εκεί που ήταν υπάλληλοι των εταιρειών, ξαφνικά αυτονομήθηκαν, έγιναν αφεντικά, μοίραζαν κάποια ψίχουλα στους κατωτέρους τους και οι ίδιοι κανόνιζαν τις τύχες αυτού που ζούμε τώρα όλοι μας.
[hr] Φαίνεται λοιπόν ότι συγκυριακά η ιστορία αυτών των ανθρώπων βοήθησε στον αγώνα για την ΕΡΤ και η προσπάθεια της ertopen τη συγγραφή του βιβλίου. [hr]
Και τα δύο αυτά ισχύουν. Για μένα η υπόθεση της ΕΡΤ δεν ήταν η υπόθεση ενός Δημοσίου, μιας καρέκλας που την είχα και είχα μεγάλη αγωνία αν θα την κρατήσω ή όχι. Ήταν αυτό που ένοιωθα για το ραδιόφωνο της ΕΡΤ κυρίως από μικρό παιδί, ακούγοντας τις εκπομπές του Πετρίδη, του Παπαστεφάνου κι όλων αυτών των ανθρώπων που μας μεγάλωσαν και που μας ενέπνεαν ένα δέος κυρίως για την ευγένεια αυτών που εξέπεμπαν. Είχα την τύχη να γνωρίσω και τους δύο. Για μένα η δήλωση του Παπαστεφάνου ότι «για μένα το θέμα ραδιόφωνο έχει κλείσει οριστικά» είναι η μεγαλύτερη ντροπή που θα έπρεπε να νοιώσουν όλοι αυτοί οι Κεδίκογλου κλπ που έκλεισαν την ΕΡΤ.
[hr] Πόσο καιρό σου πήρε η συγγραφή του βιβλίου; [hr]
Έξι μήνες και κάτι διήρκεσε η έρευνα. Μίλησα με όλους τους εμπλεκόμενους, έκανα προσωπική έρευνα για να μην είμαι παπαγαλάκι όπως μερικοί συνάδελφοί μας σε μεγάλα κανάλια μεταδίδοντας τις ειδήσεις κάποιων αφεντικών.
[hr] Διαβάζοντας το βιβλίο παρατηρώ ότι δεν έχει την μορφή ενός κλασσικού μυθιστορήματος, αλλά είναι κάτι σαν εγχειρίδιο για ανάλογες περιπτώσεις. Παραθέτεις ακόμα και έτοιμες φόρμες αιτήσεων π.χ. Αυτό έγινε για κάποιο συγκεκριμένο λόγο; [hr]
Ήθελα να έχει κι αυτή τη μορφή, γιατί μ’ αυτόν τον τρόπο θεώρησα ότι δε θα κούραζε. Σ’ αυτό το μυθιστορηματικό ντοκιμανταίρ όπως μ’ αρέσει να το λέω, θα υπήρχαν κάποια σημεία, όπως αυτά που είχαν να κάνουν με τα οικονομικά, που ίσως κούραζαν. Δομημένο όμως έτσι με τη μορφή ενός manual για κάθε αντίστοιχη περίπτωση θεωρώ ότι θα είναι χρήσιμο και σε κάποιους ανθρώπους που περνούν αντίστοιχα προβλήματα. Βεβαίως έχει και πολλά μυθιστορηματικά στοιχεία, τα οποία είναι και βιωματικά όπως η σκηνή του θανάτου του πατέρα που είναι η σκηνή του θανάτου του δικού μου πατέρα.
[hr] Η επιλογή της αυτοέκδοσης έγινε γιατί κάποιοι επώνυμοι εκδοτικοί οίκοι δεν το δέχτηκαν λόγω του θέματος; [hr]
Έτσι όπως έχουν εξελιχθεί τα πράγματα στο βιβλίο η δουλειά που κάνει ένας εκδότης είναι πάρα πολύ συγκεκριμένη. Εκδίδει το βιβλίο και κάνει μια τοποθέτηση στα βιβλιοπωλεία, διαδικασία που θα μπορούσαμε να την κάνουμε και μόνοι μας. Κάναμε τρεις παρουσιάσεις σε Λάρισα, Βόλο και Αθήνα και φτιάξαμε το site www.mimilas.gr στο οποίο μπορεί να ακούσει κανείς αποσπάσματα και να παραγγείλει το βιβλίο.
[hr] Θα μπορούσες να γράψεις βιβλίο για την εμπειρία σου στην ertopen; [hr]
Αυτό είναι σίγουρο. Υπάρχουν σημειώσεις έτοιμες. Η ertopen είναι μια μικρή κοινωνία όπου συνέβησαν τα πάντα. Από ηρωϊκές πράξεις, συγκινητικές μέχρι και προδοτικές, από στιγμές μεγαλείου αλλά και παρακμής, όπου μερικοί ήταν πολύ κατώτεροι των περιστάσεων. Όλ’ αυτά δεν είναι η ίδια η ζωή; Τα πάθη μας, οι αγωνίες μας, οι φιλοδοξίες μας, οι αβλεψίες μας….
[hr] Και πόσο μάλλον όταν μιλάμε για ένα μέσο όπως το ραδιόφωνο στο οποίο περνάνε εκ της φύσεώς του οι εκφάνσεις της ζωής. [hr]
Αυτό όλο είναι ένας ζωντανός οργανισμός που διαρκώς κινείται. Γι’ αυτό και είμαι περήφανος για όλη την ομάδα του Δευτέρου Προγράμματος που κατάφεραν αντί να κλείσει τον Μάρτιο του 2014 να είναι σήμερα κραταιό και έτοιμο να αναλάβει τον πολιτιστικό και κοινωνικό του ρόλο που πρέπει να έχει και θα έχει μέσα στην ΕΡΤ.
[hr] Για τους νέους που ξεκινούν τώρα είτε στο ραδιόφωνο είτε στο γράψιμο τι μότο θα είχες να τους πεις; [hr]
Για μένα το μυστικό είναι να κυνηγάς τα όνειρά σου. Δεν αρκεί να τα βλέπεις. Αν πραγματικά είναι όνειρά σου κάποια στιγμή θα τα ζήσεις.
[hr] Τι πιστεύεις για την ΕΡΤ που ξανανοίγει σε λίγες μέρες; Μετά απ’ όλη αυτήν την περιπέτεια και την δοκιμασία τι νέο θα μπορούσε να προσφέρει η καινούρια ΕΡΤ; [hr]
Πολλά! Ένα απ’ αυτά είναι να ανοίξουμε τις πόρτες και τα παράθυρα στην κοινωνία, σε ανθρώπους που δεν έτυχε να είναι στην ΕΡΤ για διάφορους λόγους, όμως είχαν πάρα πολλά να προσφέρουν. Για μένα εξακολουθεί να είναι ιερό όλο αυτό. Πρώτον απευθύνεσαι σ’ όλη την Ελλάδα κι έξω απ’ αυτήν. Δεύτερον ποτέ μέσα στην ΕΡΤ δεν ήμασταν κατευθυνόμενοι. Είχες την ελευθερία που σου επέτρεπε η αυτολογοκρισία σου. Από κει και πέρα αυτό που μπορεί να φέρει η νέα ΕΡΤ είναι η διαφορετική οπτική στα πράγματα. Είναι η επαφή με την κοινωνία. Γιατί η ΕΡΤ κακά τα ψέματα, τα τελευταία πολλά χρόνια είχε χάσει την επαφή μ’ ένα μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας, είχε μπει στις διάφορες διαφημιστικές νόρμες και δεν είχε την επαφή με τον απλό κόσμο. Αυτό που κάναμε τους τρεις πρώτους μήνες μετά το κλείσιμο στο Ραδιομέγαρο, με τις συλλογικότητες, το κοινωνικό πρόσωπο και όλες αυτές τις δομές που αναπτύχθηκαν με ανθρώπους άξιους από πολλούς άλλους χώρους θα πρέπει να είναι βάση για συζητήσεις και εντός της νέας ΕΡΤ. Μέσα έχουν θέση και οι άνθρωποι που ήρθαν αλληλέγγυοι και ανιδιοτελώς να βοηθήσουν, όχι γιατί το έκαναν προσβλέποντας όπως λένε μερικοί ηλίθιοι αλλά γιατί οι περισσότεροι το αξίζουν πολύ περισσότερο από κάποιους που αμέσως το πούλησαν. Τώρα είναι η θέση αυτών που βοήθησαν τον αγώνα μας μέσα στην νέα ΕΡΤ.
[hr] Έχεις αναφερθεί σε κάποιο αρκετό υλικό που έχεις στα συρτάρια σου. Τι ακριβώς περιέχει; [hr]
Είναι κάποια διηγήματα που ολοκληρώνω σιγά σιγά, μια μετεξέλιξη του «Graffiti Ιστορίες» κι ένα μη ανακοινώσιμο ακόμη μυθιστόρημα. Αυτό που μπορώ να πω όμως αφορά στη μουσική του ελληνικού κινηματογράφου. Θα υπάρχει καταγεγραμμένο κάθε τραγούδι και μουσική, τουλάχιστον από τον ελληνικό κινηματογράφο, 120 πορτραίτα Ελλήνων και ξένων κινηματογραφικών συνθετών και 20-25 συνεντεύξεις απ’ όλο αυτόν τον κόσμο δηλ από Μαμαγκάκη, Θεοδωράκη, Morricone κ.α αλλά και άρθρα από την εποχή που ήμουν κριτικός κινηματογράφου σε διάφορα έντυπα. Είναι ογκωδέστατο, έχει πάρει τη σειρά του κι επειδή ο κινηματογράφος και η μουσική είναι δύο από τα ωραιότερα δευτερεύοντα πράγματα της ζωής θέλω να καταφέρω να το ολοκληρώσω!
[hr] Θα ήθελες να κάνεις μια εκπομπή που ακόμα δεν την έχεις κάνει; [hr]
Όχι, έχω κάνει όλες τις εκπομπές που θα ήθελα. Αλλά θέλω πάντα να βελτιώνω τις εκπομπές που έχω ήδη κάνει. Επίσης θα ήθελα να γίνει στο νέο ραδιόφωνο της ΕΡΤ μια ζώνη καθημερινή με εκπομπές της ertopen για να μη ξεχνάμε όλοι εμείς αυτό που ζήσαμε!