Λογοτεχνία + Ποίηση

«Περφορατέρ» του Αποστόλη Καπαρουδάκη - Μια καλοστημένη, αποκαλυπτική, νουάρ φάρσα

Γρηγόρης Τραγγανίδας | 05/06/2022

Αν είστε κανονικός άνθρωπος, διαβάστε ανεπιφύλακτα το «Περφορατέρ», του Αποστόλη Καπαρουδάκη.

Αν είστε δημοσιογράφος, συγγραφέας, αστυνομικός, ή οποιοσδήποτε συνδυασμός τους, καλύτερα να είστε προετοιμασμένοι/ες: Η φάρσα που έχει στήσει ο Αποστόλης έχει εσάς ως υλικά.

Στόχοι της, όμως, είμαστε όλοι.

Θύτες και θύματα.

Αλλά όχι με τον ίδιο τρόπο.

Όχι με «ίσες αποστάσεις».

Διότι ο Αποστολής δεν είναι του «όλοι μαζί τα φάγαμε». Είναι του «τι έκανες εσύ για να σπρώξεις έστω μισό βήμα μπροστά τον κόσμο;».

«Τι έκανες για να αφήσεις στα παιδιά σου έστω αυτά που βρήκες;».

Γι’ αυτό, το «Περφορατέρ» είναι ένα σκληρό βιβλίο. Ενίοτε αβάσταχτα κυνικό, αλλά με την λανθάνουσα τρυφερότητα που βγάζει το μάλωμα του κολλητού σου.

Μάλιστα, νομίζω ότι, στην πραγματικότητα, η αφήγηση για το πώς μια φάρσα μπορεί να είναι ταυτόχρονα – ή να γίνει – μια ιδιότυπη ενέργεια αντάρτικου πόλης, είναι το πρόσχημα που καλύπτει το γεγονός, ότι το ίδιο αυτό το βιβλίο είναι μια φάρσα. Η οποία επίσης, υπό προϋποθέσεις, έχει όλα τα στοιχεία που θα μπορούσαν να την καταστησουν τρομοκρατική ενέργεια.

Ο τρόπος με τον οποίο γίνεται αυτή η μεταμόρφωση, συνιστά ταυτόχρονα και μια αποτίμηση, εκ μέρους του συγγραφέα, για την πορεία της Ελλάδας από την μεταπολίτευση μέχρι και σήμερα.

Ή ακόμη και πιο πίσω. Ο/η υποψιασμένος/η αναγνώστης/στρια θα διακρίνει – μάλλον περισσότερο θα νιώσει – ότι αυτή η ιδιότυπη αναφορά του συγγραφέα ξεκινά ακόμη από τον εμφύλιο και το τάϊσμα με δολλάρια της ξελιγωμένης εγχώριας μπουρζουαζίας, που μετά τη συνεργασία της με τους ναζί και τους Άγγλους «αναβαπτίστηκε» πάνω στα πεσκέσια του Σχεδίου Μάρσαλ και φτάνει μέχρι, κυριολεκτικα, σήμερα.

Αλλά το επίτευγμα του «Περφορατέρ» είναι πως τίποτα από τα παραπάνω δεν δηλώνεται. Η φάρσα του Αποστόλη είναι τόσο καλοδουλεμένη, που μέχρι και την τελευταία λέξη νομίζεις ότι μόλις διάβασες ένα ευχάριστο, έξυπνο, στιβαρά δομημένο αστυνομικό μυθιστόρημα, με πολλαπλά σημαινόμενα. Μια εξαιρετική τροφή για σκέψη δηλαδή, εξαιρετικά επεξεργασμένη με μια ιστορία που μπορεί να διαβαστεί ακόμη και με τα πόδια να βρέχονται από τα κύματα.

Μέχρι να αρχίσεις να νιώθεις σαν τον βάτραχο που βράζει ευτυχισμένος στη χύτρα.

Διότι αρχίζεις να συνειδητοποιείς τους λόγους που δεν σου έκανε εντύπωση το σουρεαλιστικό κρεσέντο του συγγραφέα: Πώς να θεωρήσεις οτιδήποτε ως απίθανο, όταν έχεις ήδη ζήσει αστυνομικούς να φρουρούν άδεια παγκάκια και να απαγορεύεται το πέταγμα του χαρταετού στο βουνό, την ώρα που μπορούσες να σαρδελοποιείσαι νομίμως στα λεωφορεία της πανδημίας;

Το «Περφορατέρ», λοιπόν, διατρέχει με εκπληκτική λογοτεχνική ευφυΐα την μεταπολεμική Ελλάδα, μιλώντας σε απόλυτα σημερινούς όρους.

Διότι ο Αποστολής ακολουθεί τα χνάρια του Ντάσιελ Χάμετ στο «Γεράκι της Μάλτας», χρησιμοποιώντας πραγματικούς χρόνους – μόλις λίγους μήνες πριν – σε μια πραγματική πόλη. Και, επίσης όπως δίδαξε η «Σχολή» Χάμετ, πίσω από κάθε λέξη κρύβεται μια αγωνιώδης προσπάθεια συνεπούς τεκμηρίωσης. Διότι, άλλο μυθιστορία, άλλο εξαπάτηση και ψέμα. Ο Χάμετ έλεγε στους επίδοξους συγγραφείς αστυνομικής λογοτεχνίας ότι ένα περίστροφο πρέπει να έχει πάνω του κάτι που να περιστρέφεται.

Και είχα πολύ καιρό να διαβάσω σύγχρονη ελληνική αστυνομική λογοτεχνία που να έχει κατανοήσει απόλυτα αυτήν την διδαχή. Και μην κάνετε το λάθος να θεωρήσετε ότι αυτό συμβαίνει επειδή ο Αποστόλης είναι δημοσιογράφος. Όχι. Η κυρίαρχη δημοσιογραφία δεν θα αφήσει ποτέ την αλήθεια να της χαλάσει μια ωραία ιστορία. Το «Περφορατέρ» σέβεται τον αναγνώστη διότι ο Αποστόλης είναι δημοσιογράφος της τεκμηρίωσης. Και δεν θα μπορούσε να πάψει να είναι σε ό,τι κι αν γράφει.

Έτσι λοιπόν και η Αθήνα του «Περφορατέρ» δεν έχει επινοηθεί. Είναι η ίδια ακριβώς πόλη στην οποία ζούμε.

Τόσο αληθινή, που νομίζεις ότι κάπου πρόσφατα έχεις συναντήσει τους ήρωες του Αποστόλη.

Μπορεί και στον καθρέφτη.

ΥΓ: Η ίδια η έκδοση είναι κόσμημα. Η δε ευφυής σύλληψη στο εξώφυλλο να παραπέμπουν οι τρύπες που κάνει ένα περφορατέρ στο χαρτί, σε τρύπες από σφαίρες, θα μπορούσε να είναι και μια απόδοση τιμής στην σκληρή, αλλά γνήσια και ανεπιτήδευτη αμερικανική αστυνομική λογοτεχνία του μεσοπολέμου. Θα μπορούσε να ήταν και η εικονογράφηση μιας νουβέλας σε συνέχειες στην θρυλική «Μάσκα».