Πώς “γεννήθηκε” “Το τενεκεδένιο ταμπούρλο” του Γκύντερ Γκρας

Τι υπάρχει στο «πριν» κάθε συγγραφέα, κάθε ποιητή; Σαν αναγνώστες βρισκόμαστε πάντα στο «μετά», στη στιγμή που «περπατάει» το έργο του κάθε λογοτέχνη. Τη στιγμή που κατεβάζουμε το βιβλίο από το ράφι και το ξεσκονίζουμε, ο δημιουργός «ξεσκονίζει» τις σκέψεις του, τις προσλαμβάνουσες και τα ερεθίσματα που θα οδηγήσουν το χέρι του στο χαρτί για να γράψει κάτι καινούριο. Η διαδικασία ίσως είναι επίπονη και κοπιαστική πνευματικά για τον ίδιο, όμως θέλουμε να συμμετάσχουμε. Το διάβασμα είναι απόλαυση, αλλά τι ήταν αυτό που άναψε τη σπίθα για να πάρει φωτιά η πένα και να «ζωντανέψει» η λευκή σελίδα; Ποια ήταν η αφορμή για να «γεννηθούν» τα μεγάλα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας; Ψάχνουμε, βρίσκουμε και απαντάμε.

  [hr]

Πώς “γεννήθηκε” “Το τενεκεδένιο ταμπούρλο” του Γκύντερ Γκρας

Η “Vintage Classics” το 2009 προχώρησε στην επανέκδοση του αριστουργήματος του Γκρας σε νέα μετάφραση. Η έκδοση συνοδευόταν από εισαγωγικό σημείωμα του συγγραφέα. Σε αυτό, ο Γερμανός αναφέρει μεταξύ άλλων:

«…Με παρότρυναν να μιλήσω για τις πηγές του πρώτου μου βιβλίου, όμως δεν ένιωθα έτοιμος να κινηθώ ανάμεσα στις επιρροές και τις συνθήκες αδιάκριτα. Σχεδόν φοβόμουν μήπως ανακαλύψω τα δικά μου τεχνάσματα. Μέχρι τότε είχα γράψει ποιήματα, θεατρικά, λιμπρέτο για μπαλέτο (η πρώτη μου σύζυγος, η Αννα, ήταν χορεύτρια). Το 1956 αφήσαμε το Βερολίνο και μετακομίσαμε στο Παρίσι με μια αόριστη ιδέα για βιβλίο να υπάρχει στο μυαλό μου. Επαιρνα ευχαρίστηση από την τέχνη, απολάμβανα την ποικιλία στη μορφή και ένιωθα την ανάγκη να φτιάξω μια εναλλακτική πραγματικότητα στο χαρτί. Εν συντομία, διέθετα όλα τα εργαλεία για να αναλάβω κάθε καλλιτεχνικό εγχείρημα ανεξάρτητα από τη φύση του.

»Εάν τα πράγματα είχαν εξελιχθεί σύμφωνα με τις επιθυμίες και το ένστικτο μου, θα δοκίμαζα τον εαυτό μου απέναντι στις αισθητικές νόρμες και θα έβρισκα τον ρόλο μου στην προστυχιά. Δεν μπορούσα όμως. Υπήρχαν εμπόδια. Η κυοφορία της γερμανικής ιστορίας είχε φέρει στο φως σωρούς ερειπίων και νεκρών σωμάτων, μια μάζα υλικού που όσο καθάριζα, τόσο αυξανόταν από βιβλίο σε βιβλίο.

»Με την πρώτη φράση “Είμαι τρόφιμος σε ψυχιατρικό ίδρυμα…” οι φραγμοί έφυγαν, η γλώσσα ξεχύθηκε, η μνήμη, η φαντασία, η χαρά της εφεύρεσης και η εμμονή στη λεπτομέρεια, έρρεαν ελεύθερα.»

[hr]

“Η μεγάλη λογοτεχνία έχεις τις ρίζες της στην επαρχία”

Ο Γκρας ολοκλήρωσε “Το τενεκεδένιο ταμπούρλο” το 1959, καλοκαίρι, στο Παρίσι. Τότε, έλαβε γράμμα από τη Νέα Υόρκη. Ήταν από τον εκδότη Kurt Wolff. Οι δύο άντρες συναντήθηκαν σε ξενοδοχείο στη Ζυρίχη. “Σκέφτομαι να εκδώσω το βιβλίο σου στην Αμερική” του είπε ο εκδότης. “Πιστεύεις ότι ο αμερικανός αναγνώστης θα το καταλάβει;”. “Δεν νομίζω” απάντησε ο συγγραφέας. “Τοποθετείται στην επαρχία, ούτε καν στο Ντάντζιγκ, αλλά σε προάστιο. Το βιβλίο είναι γεμάτο με γερμανική διάλεκτο και συγκεντρώνεται αποκλειστικά στις επαρχίες…”, ο Wolff τον διέκοψε λέγοντας “Μην πεις τίποτε άλλο. Η μεγάλη λογοτεχνία έχει τις ρίζες της στην επαρχία. Θα το φέρω (το βιβλίο) στην Αμερική”.

Η αμερικάνικη έκδοση κυκλοφόρησε το 1962. “Το τενεκεδένιο ταμπούρλο” έδωσε νέο τόνο στη μεταπολεμική γερμανική λογοτεχνία. Πολλοί κριτικοί το υποδέχθηκαν θερμά, ενώ άλλοι ενοχλήθηκαν. Η ποικιλία στις αντιδράσεις έδειξε αμέσως ότι ο Γκύντερ Γκρας θα ήταν πάντα αμφιλεγόμενος.

*Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις “Οδυσσέας”.

[hr]

Πηγή

-Penguin, “Extract. The Tin Drum by Gunter Grass”