Πριν τη λευκή σελίδα

Τι υπάρχει στο «πριν» κάθε συγγραφέα, κάθε ποιητή; Σαν αναγνώστες βρισκόμαστε πάντα στο «μετά», στη στιγμή που «περπατάει» το έργο του κάθε λογοτέχνη. Τη στιγμή που κατεβάζουμε το βιβλίο από το ράφι και το ξεσκονίζουμε, ο δημιουργός «ξεσκονίζει» τις σκέψεις του, τις προσλαμβάνουσες και τα ερεθίσματα που θα οδηγήσουν το χέρι του στο χαρτί για να γράψει κάτι καινούριο. Η διαδικασία ίσως είναι επίπονη και κοπιαστική πνευματικά για τον ίδιο, όμως θέλουμε να συμμετάσχουμε. Το διάβασμα είναι απόλαυση, αλλά τι ήταν αυτό που άναψε τη σπίθα για να πάρει φωτιά η πένα και να «ζωντανέψει» η λευκή σελίδα; Ποια ήταν η αφορμή για να «γεννηθούν» τα μεγάλα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας; Ψάχνουμε, βρίσκουμε και απαντάμε.

Πώς «γεννήθηκε» «Το κουκλόσπιτο» του Ερρίκου Ιψεν

Οι πρώτες σημειώσεις του Ιψεν για έργο γράφτηκαν στις 19 Οκτωβρίου 1878. Ο συγγραφέας μόλις είχε μετακομίσει από το Μόναχο στη Ρώμη. Ο τίτλος που τις συνόδευε ήταν «σημειώσεις για τη σύγχρονη τραγωδία». Γράφει:

«Υπάρχουν δύο ειδών πνευματικοί νόμοι και δύο ειδών συνειδήσεις. Ένας για άνδρες κι ένας για γυναίκες. Δεν κατανοούν ο ένας τον άλλο, αλλά στα πρακτικά ζητήματα της ζωής οι γυναίκες κρίνονται από τον νόμο των ανδρών σαν να μην ήταν γυναίκες, αλλά άνδρες. Η σύζυγος στο τέλος του έργου είναι μπερδεμένη για να ξέρει τι είναι σωστό και τι λάθος. Είναι απόλυτα συγχυσμένη. Από τη μία τα φυσικά αισθήματα και από την άλλη η πίστη στην εξουσία».

Ο Ιψεν, όπως και όλοι οι συγγραφείς, χρειαζόταν και κάτι άλλο. Την αμείλικτη κοινωνική πραγματικότητα που οδηγεί την τέχνη. Συνήθως είναι η ιστορία ενός αληθινού προσώπου που λειτουργεί ως μοντέλο για το καλλιτεχνικό έργο. Για τον Νορβηγό αυτό ήταν η Λόρα Κέλερ. Η ίδια και ο γάμος της συνέβαλλαν καταλυτικά στο να γραφτεί «Το κουκλόσπιτο». Κυρίως στη δημιουργία των δραματικών συγκρούσεων του έργου. Η Λόρα Σμιθ Πέτερσεν – αργότερα έγινε Κέλερ – γνώρισε τον Ιψεν το 1870 και έγιναν φίλοι. Τον επισκέφτηκε στη Δρέσδη το 1871 και πέντε χρόνια αργότερα στο Μόναχο μαζί με τον σύζυγο της Βίκτορ Κέλερ.

Το 1876 ο Βίκτορ Κέλερ προσβλήθηκε από φυματίωση και οι γιατροί του συνέστησαν να μετακομίσει νοτιότερα. Η Λόρα, κρυφά, δανείστηκε χρήματα για τα έξοδα, αλλά σύντομα έμπλεξε με τους πιστωτές της, καθώς διέπραξε το αδίκημα της πλαστογραφίας για να πάρει τα χρήματα. Όπως και η Νόρα στο έργο. Η σχέση του ζευγαριού τελείωσε άσχημα. Ο σύζυγος απαίτησε διαζύγιο, τα παιδιά απομακρύνθηκαν από τη μητέρα τους και η ίδια κλείστηκε για ένα διάστημα σε ψυχιατρική κλινική. Ο Ιψεν τα γνώριζε όλα αυτά όταν δούλευε «Το κουκλόσπιτο».

Διεθνής επιτυχία

Η διάρθρωση, χρονολογικά, του έργου έχει ως εξής: Η πρώτη πράξη ξεκίνησε να γράφεται στις 2 Μαΐου 1879 και τελείωσε στις 24. Η δεύτερη στις 4 Ιουνίου και ολοκληρώθηκε στις 14 Ιουλίου. Η τρίτη στις 18 Ιουλίου και τελείωσε στις 3 Αυγούστου. «Το Κουκλόσπιτο» κυκλοφόρησε στις 4 Δεκεμβρίου 1879 σε οκτώ χιλιάδες κόπιες. Το βιβλίο έγινε αμέσως επιτυχία και η πρώτη έκδοση εξαντλήθηκε σε λιγότερο από ένα μήνα. Το έργο προκάλεσε έντονες διαμάχες, τόσο στη δημόσια, όσο και στην ιδιωτική σφαίρα. Η πρώτη διεθνής επιτυχία του Ιψεν με την οποία εισήλθε στην παγκόσμια λογοτεχνία και καθιερώθηκε στο θέατρο. Στην Ελλάδα κυκλοφορεί από τρεις εκδοτικούς: Κάπα Εκδοτική, σε διασκευή και μετάφραση Γιώργου Σκευά, Εκδόσεις Ηριδανός, σε μετάφραση Ερρίκου Μπελιέ και Εκδόσεις Γκοβόστη, σε μετάφραση Λ. Κουκούλα.

Πηγή

-National Library of Norway