Πριν τη λευκή σελίδα

Τί υπάρχει στο «πριν» κάθε συγγραφέα, κάθε ποιητή; Σαν αναγνώστες βρισκόμαστε πάντα στο «μετά», στη στιγμή που «περπατάει» το έργο του κάθε λογοτέχνη. Τη στιγμή που κατεβάζουμε το βιβλίο από το ράφι και το ξεσκονίζουμε, ο δημιουργός «ξεσκονίζει» τις σκέψεις του, τις προσλαμβάνουσες και τα ερεθίσματα που θα οδηγήσουν το χέρι του στο χαρτί για να γράψει κάτι καινούριο. Η διαδικασία ίσως είναι επίπονη και κοπιαστική πνευματικά για τον ίδιο, όμως θέλουμε να συμμετάσχουμε. Το διάβασμα είναι απόλαυση, αλλά τί ήταν αυτό που άναψε τη σπίθα για να πάρει φωτιά η πένα και να «ζωντανέψει» η λευκή σελίδα; Ποια ήταν η αφορμή για να «γεννηθούν» τα μεγάλα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας; Ψάχνουμε, βρίσκουμε και απαντάμε.

Πώς «γεννήθηκε» το «Σφαγείο νούμερο πέντε» του Κερτ Βόνεγκατ

Ο Κερτ Βόνεγκατ έπρεπε να ζήσει κάτι μεγαλειώδες, κάτι σπουδαίο και συνάμα τραγικό για να δημιουργήσει το πιο γνωστό του βιβλίο. Τα προηγούμενα δεν ήταν αδιάφορα και μάλιστα η «Φωλιά της γάτας» (1963) ήταν η πρώτη του εμπορική επιτυχία. Με το «Σφαγείο» όμως εισήλθε στον χώρο του διαχρονικού και αιτία ήταν το αποκαλυπτικό γεγονός που είδε και ένιωσε.

Στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, στις 14 Δεκεμβρίου 1944, σε ηλικία 23 ετών, ο Βόνεγκατ αιχμαλωτίστηκε από τους Γερμανούς και φυλακίσθηκε κάτω από την πόλη της Δρέσδης. Την αποκαλούμενη και «Φλωρεντία του Έλβα».

Ηταν εκεί, όταν στις 13 Φεβρουαρίου 1945 οι σύμμαχοι βομβάρδισαν την πόλη. Την ισοπέδωσαν. Οι νεκροί έφτασαν τους 135 χιλιάδες. Ο Βόνεγκατ ήταν από τους ελάχιστους επιζώντες. Κρυμμένος στο «Σφαγείο Νο. 5». Οι Γερμανοί, μάλιστα, τον ανέβασαν στην επιφάνεια μαζί με άλλους αιχμαλώτους να βοηθήσουν στην ταφή των νεκρών. «Ηταν όμως τόσο πολλά τα πτώματα» θυμόταν αργότερα, «που τελικά έφεραν κάτι τύπους με φλογοβόλα». «Ολες αυτές οι σοροί των σκοτωμένων πολιτών έγιναν στάχτη».

Το γεγονός τον «στοίχειωσε» για πάντα.

Στην εισαγωγή τονίζει χαρακτηριστικά, πως προσπαθούσε χρόνια να γράψει βιβλίο για τη Δρέσδη. Μετά από 24 χρόνια το κατάφερε. Η ιστορία κινείται ανάμεσα στην αυτοβιογραφική παρουσίαση και τον επίλογο. Ο Βόνεγκατ, κατά κάποιο τρόπο, ξεπλήρωσε το χρέος του. Έζησε τον όλεθρο, επιβίωσε και μας τον αφηγήθηκε.

«Δεν υπάρχει τίποτα έξυπνο να πεις για ένα μακελειό»

Το παράδοξο είναι ότι ο ίδιος δεν πίστευε στην επιτυχία του βιβλίου. Το αντίθετο. Η εκτίμηση του ήταν ότι θα αποτύχει, αφού αποφαινόταν ότι «δεν υπάρχει τίποτα έξυπνο να πεις για ένα μακελειό». Το «Σφαγείο» κυκλοφόρησε στην κορύφωση του πολέμου στο Βιετνάμ και θεωρείται το καλύτερο του. Τα στοιχεία που συνθέτουν τη συγγραφική του ταυτότητα και όσα ανέμεναν απ’ αυτόν οι αναγνώστες δεν απουσιάζουν: Χιούμορ, σάτιρα, κοινωνική κριτική, φιλειρηνισμός.

Ο Βόνεγκατ συνδυάζει την επιστημονική φαντασία με την αυτοβιογραφία, το ιστορικό μυθιστόρημα, τη μοντέρνα σάτιρα. Προβολέας η μπερδεμένη απεικόνιση της ζωής του Billy Pilgrim.

Το 1969 οι ΗΠΑ κλονίζονταν από τις μαχητικές αντιπολεμικές διαδηλώσεις και κινήσεις υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η χώρα είχε βιώσει τις δολοφονίες των Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και Ρόμπερτ Κέννεντυ. Σε αυτή την ατμόσφαιρα το βιβλίο του Βόνεγκατ έτυχε θερμής υποδοχής. Ειδικά από τη γενιά που απέρριπτε αυτά που έβλεπε στον υλισμό και τη ρηχότητα της αμερικανικής κοινωνίας. Η αποδοχή της μοίρας από τον Pilgrim στην ουσία αντανακλά την αντίθεση του συγγραφέα στην τυφλή υπακοή της κοινωνικά αποδεκτής σκληρότητας.