Λογοτεχνία + Ποίηση

Πριν τη λευκή σελίδα

Junky, του Ουίλιαμ Μπάροουζ

Αλέξανδρος Στεργιόπουλος | 04/01/2015

Τι υπάρχει στο «πριν» κάθε συγγραφέα, κάθε ποιητή; Σαν αναγνώστες βρισκόμαστε πάντα στο «μετά», στη στιγμή που «περπατάει» το έργο του κάθε λογοτέχνη. Τη στιγμή που κατεβάζουμε το βιβλίο από το ράφι και το ξεσκονίζουμε, ο δημιουργός «ξεσκονίζει» τις σκέψεις του, τις προσλαμβάνουσες και τα ερεθίσματα που θα οδηγήσουν το χέρι του στο χαρτί για να γράψει κάτι καινούριο. Η διαδικασία ίσως είναι επίπονη και κοπιαστική πνευματικά για τον ίδιο, όμως θέλουμε να συμμετάσχουμε. Το διάβασμα είναι απόλαυση, αλλά τι ήταν αυτό που άναψε τη σπίθα για να πάρει φωτιά η πένα και να «ζωντανέψει» η λευκή σελίδα; Ποια ήταν η αφορμή για να «γεννηθούν» τα μεγάλα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας; Ψάχνουμε, βρίσκουμε και απαντάμε.

Η τόλμη του Μπάροουζ

Η γενιά των μπήτνικ δεν θα ήταν ξεχωριστή, αν δεν την είχε αναθρέψει ο Ουίλιαμ Μπάροουζ. Θα ήταν άλλη μία ανήσυχη παρέα ανθρώπων που θα χάνονταν στο ρεύμα της πολιτιστικής εξέλιξης. Ο Μπάροουζ συνέδεσε τις έννοιες αβάν γκαρντ-αναρχία και τις δώρισε στους διαφορετικούς της λογοτεχνίας. Η ευφυΐα και η ζωή του ήταν η προίκα του. Με αυτά πέτυχε τον μοναδικό συνδυασμό και καθόρισε τους μπητ. Ο Μπάροουζ είδε από την αρχή τη ζωή του αλλιώς. Αντίθετα απ’ ό,τι περίμεναν οι άλλοι. Αντισυμβατικός και πρωτοπόρος, ακριβώς επειδή δεν είχε λόγο να είναι. Η επιθυμία του για πειραματισμούς δίχως να υπολογίζει τις συνέπειες τον οδήγησαν εύκολα στο πρώτο του έργο: Junky. Εθιστικό. Και σίγουρα πέρασε στις λογοτεχνικές φλέβες των Κέρουακ, Γκίνσμπεργκ. Ο Μπάροουζ, πολύ απλά τόλμησε σε πολύ δύσκολες εποχές και η βία της τόλμης του φώτισε για πάντα τους τρελούς συνοδοιπόρους του. Το να γράφεις για τον εθισμό σου με τα ναρκωτικά, ακόμη και σήμερα δεν είναι εύκολο.

Πώς «γεννήθηκε» το «Junky» του Ουίλιαμ Μπάροουζ

Ο Μπάροουζ, σε συνέντευξη στο περιοδικό «Paris Review», τχ. 35, φθινόπωρο 1965, αποκαλύπτει τι ήταν αυτό που τον ώθησε να γράψει το βιβλίο. Ο διάλογος με τον δημοσιογράφο χαρακτηριστικός:

Πότε και γιατί ξεκινήσατε να γράφετε;

Ξεκίνησε περίπου του 1950. Ήμουν 35 χρόνων. Δεν φαινόταν να υπάρχει ισχυρό κίνητρο. Προσπαθούσα απλώς να βάλω κάτω τις εμπειρίες μου με τον εθισμό και τους τοξικομανείς.

Γιατί νιώσατε υποχρεωμένος να καταγράψετε αυτές τις εμπειρίες;

Δεν ένιωσα υποχρεωμένος. Δεν είχα τι άλλο να κάνω. Γράφοντας είχα να κάνω κάτι κάθε μέρα. Δεν νομίζω ότι το αποτέλεσμα ήταν εντυπωσιακό. Το Junky δεν είναι στην πραγματικότητα βιβλίο. Ήξερα λίγα για το γράψιμο εκείνη την εποχή.

Σημαντική επιρροή στο γράψιμο του έργου είχε ο Χέρμπερτ Χανκλ. Άνθρωπος της πιάτσας και μάλλον αυτός που έμπασε τον Μπάροουζ στον κόσμο των ναρκωτικών. Μάλιστα, στο Junky υπάρχει χαρακτήρας εμπνευσμένος απ’ αυτόν και έχει το όνομα Χέρμαν. Στους παράγοντες που βοήθησαν στη «γέννηση» του Junky συγκαταλέγεται και ο Άλεν Γκίνσμπεργκ. Φέρεται να είναι αυτός που επέμενε να το γράψει ο Μπάροουζ, αφού είχε εντυπωσιαστεί από τον τρόπο γραψίματός του.

Οδηγός για τον υπόκοσμο των ΗΠΑ

Η χρονιά έκδοσης του Junky έχει ενδιαφέρον αφού προσδίδει κι άλλη αξία στο έργο του συγγραφέα. Το 1953 οι ΗΠΑ βιώνουν τον κομφορμισμό και την αντικομμουνιστική υστερία. Ενώ ο Τζόζεφ ΜακΚάρθι κυνηγά κομμουνιστές στα υψηλά αξιώματα της κυβέρνησης, ο γερουσιαστής από το Αρκάνσο, Εζέκιελ Γκάθινγκς, διεξάγει το δικό του κυνήγι. Στόχος του η βιομηχανία χαρτόδετου βιβλίου. Υποστήριζε ότι η λαϊκή λογοτεχνία (pulp fiction) είχε εκφυλιστεί σε μέσο για τη διάδοση της φιληδονίας, της ανηθικότητας, της βρωμιάς, της ανωμαλίας και του εκφυλισμού. Μεγάλο ενδιαφέρον έδειχνε για τα βιβλία που είχαν να κάνουν με χρήστες ναρκωτικών. Ομάδα που ήταν το ίδιο στιγματισμένη με τους κομμουνιστές. Εκείνη την περίοδο, όπως αναφέρει και ο Γκίνσμπεργκ, ακόμη και για το τσάι να μίλαγες δημόσια, κινδύνευες να συλληφθείς. Συνεπώς, η έκδοση του βιβλίου με το ψευδώνυμο William Lee ήταν έκπληξη. Όπως φάνηκε από τις πωλήσεις, καλοδεχούμενη. Σε έξι εβδομάδες πουλήθηκαν 100 χιλιάδες αντίτυπα. Αυτό που «έσπρωχνε» ο Μπάροουζ, το κοινό το ήθελε.

Σε αντίθεση με το Fahrenheit 451 που κυκλοφόρησε την ίδια χρονιά, το Junky αποφεύγει την αλληγορία για τον ενσυνείδητο ρεαλισμό. Η προσέγγιση είναι δημοσιογραφική. Παιδαγωγική. Συχνά κλινική. Γενικά, το αποτέλεσμα δεν έχει μεγάλη ομοιότητα με μεταγενέστερα βιβλία του, όπως το Naked Lunch και το Nova Express. Το Junky είναι πάνω απ’ όλα οδηγός για τον υπόκοσμο των ΗΠΑ.

Επηρέασε μια γενιά

Κανένας συγγραφέας της μεταπολεμικής περιόδου δεν έχει μυθοποιηθεί όσο ο Μπάροουζ. Αμέτρητοι τίτλοι τον συνοδεύουν: Γκουρού του αποκρυφισμού, ψώνιο εμποτισμένο στα ναρκωτικά, λογοτεχνική ιδιοφυΐα, οραματιστής του δυστοπικού, βίαιος ψυχοπαθής. Το 1943 συναντήθηκε με τους υπόλοιπους Μπητ. Κατά μία δεκαετία μεγαλύτερος τους, έγινε ο σύνδεσμός τους για τον υπόκοσμο. Ήταν μέρος του. Όταν δεν μπορούσε να τα βγάλει πέρα, έκλεβε πορτοφόλια από μεθυσμένους στο μετρό. Και όμως, το βέβαιο είναι ότι επηρέασε μια γενιά.

Έγινε φίλος με τον Άντι Γουόρχολ, τον Λου Ριντ, την Πάτι Σμιθ. Προσπάθησε να κάνει ταινία με τον Ντένις Χόπερ και συνεργάστηκε με τον Νικ Κέιβ και τον Τομ Γουέιτς. Ο Ντέιβιντ Μπόουϊ χρησιμοποίησε την cut up μέθοδό του στους στίχους του και είναι δύσκολο να φανταστούμε τον Ντέιβιντ Λιντς χωρίς την επιρροή του. Ο Κερτ Κομπέιν τον αναζήτησε πριν αυτοκτονήσει.