Ο πόλεμος εναλλάσσεται με πόλεμο

Δεν είναι πολύς καιρός που ο πολυβραβευμένος και κοσμογυρισμένος συγγραφέας  Λάσλο Κρασναχορκάι έλαβε και το διεθνές Man Booker για το σύνολο του έργου του, συγκρινόμενος με τον Κάφκα και τον Μπέκετ. Γεννημένος σε μια μικρή πόλη της Ουγγαρίας, σπούδασε νομικά και φιλολογία και έζησε σε αρκετές περιοχές της υφηλίου, ενώ τα τελευταία χρόνια ζει απομονωμένος σε ορεινό χωριό της πατρίδας του. Και, ίσως, το όνομά του να μη μας λέει κάτι, όμως είναι γνωστός από τη σπουδαία συνεργασία του με τον συμπατριώτη του, πρωτοποριακό σκηνοθέτη, Μπέλα Ταρ, καθώς έχει γράψει τα σενάρια των περισσότερων ταινιών του, δύο εκ των οποίων είναι βασισμένα σε βιβλία του [Το Satantango και το Werckmeister Harmonies].

Ο Κρασναχορκάι, που έγινε ευρύτερα γνωστός μετά την πτώση του Ανατολικού Μπλοκ, κυκλοφόρησε, το 1999,  το «Πόλεμος και Πόλεμος» και αυτό όπως και τα υπόλοιπα στο παράδοξο μεταφυσικό του ύφος που διαρκώς παραλλάσσεται από γραπτό σε γραπτό. Ένας μελαγχολικός από την φύση του δημόσιος υπάλληλος, ο Γκίοργκι Κόριμ, ανακαλύπτει στα μουχλιασμένα αρχεία μια μικρής πόλης της Ουγγαρίας ένα παράταιρο από τα υπόλοιπα κείμενα χειρόγραφο που επί δεκαετίες έμενε εκεί θαμμένο. Διαβάζοντάς το, θαμπώνεται από την απίστευτη ποιητικότητά του για την ιστορία  της περιπλάνησης τεσσάρων συντρόφων που πολέμησαν μαζί σε έναν απάνθρωπο και σκληρό πόλεμο και που αγωνίζονται πλέον να γυρίσουν πίσω στο σπίτι τους δραπετεύοντας από τον άτεγκτο, βίαιο κόσμο που τους κυκλώνει. Συνταραγμένος ο Κόριμ από την μεγάλη ευαισθησία του κουαρτέτου, αποφασίζει να μεταφέρει στην ανθρωπότητα το κρίσιμο των μηνυμάτων τού κειμένου, θέτοντας μοναδικό σκοπό του να πάει στο κέντρο του κόσμου που, κατ’ αυτόν, αποτελεί η Νέα Υόρκη.

Ο τρόπος που εξελίσσει την πλοκή ο Κρασναχορκάι μοιάζει χαοτικός όχι μόνο στην ιστορία, αλλά και στο ύφος γραφής του: οκτώ κεφάλαια με τεράστιες παραγράφους το καθένα, όπου κυριαρχεί ο συνεχής  λόγος χωρίς τελείες και όπου τα κόμματα έχουν την τιμητική τους. Ανοίγουν και κλείνουν φράσεις διαρκώς, αφήνουν νοήματα στη μέση για να βάλουν καινούρια που και αυτά τα μισοτελειώνουν για να προχωρήσουν σε άλλα και να επανέλθουν μετά στα παλιότερα για να ολοκληρώσουν και να συμπληρώσουν αυτό που, αρχικά,  είχαν πρόθεση να πούνε. Εδώ οφείλουμε να θαυμάσουμε τον μεταφραστικό άθλο που επιτελεί η Ιωάννα Αβραμίδου, η οποία κατορθώνει να δένει άψογα την μία εικόνα του συγγραφέα με την άλλη χωρίς ποτέ να κουράζει τον αναγνώστη. Βέβαια, αυτό το στιλ γραφής προσιδιάζει κάπως σε εκείνο στους «Αόρατους» του Ιταλού Νάνι Μπαλεστρίνι, αν και ο τελευταίος πέρα από τις αρκετά μεγάλες περιόδους που χρησιμοποιεί, εξαφανίζει και όλα τα σημεία στίξης.

Η αφήγηση στο «Πόλεμος και πόλεμος» αλλάζει συνεχώς πρόσωπα, κάνει γεωγραφικά και χρονικά άλματα ενόσω το παρόν κινείται παράλληλα με το παρελθόν – η  πορεία του Κόριμ και η περιπέτειες των τεσσάρων ανά τους διάφορους αιώνες και πώς αυτές οι δυο τροχιές περιπλέκονται εκεί που ο πένης αρχειοφύλακας μεταγράφει αυτούσιο το χειρόγραφο στο λάπτοπ για να το στείλει, με την ολοκλήρωσή του, στο σύμπαν του διαδικτύου. Ο αποκαλυψιακός λόγος του Ούγγρου, λόγος που αναβλύζει από το πολύτιμο χειρόγραφο, έρχεται σε αντιπαράθεση με την καθημερινότητά του, στα όρια ενός σουρεαλιστικού σεναρίου που βρίθει πράξεων βίας -ο φιλοσοφικός υπαρξισμός του αρχαίου κειμένου κονταροχτυπιέται με τον κυνισμό που δοξάζεται γύρω του, στην Νέα Υόρκη, στην Βουδαπέστη, παντού.

Όχι εύκολο στην ανάγνωσή του, εφόσον η παραληρηματική έκφραση του συγγραφέα κυριαρχεί παντού, εναπόκειται, όμως, στον αναγνώστη να αφήσει κατά μέρος τις όποιες προσλαμβάνουσες κουβαλά αναφορικά με την κλασική πλοκή των μυθιστορημάτων και να αφεθεί  ολοκληρωτικά στην ροή του ιλιγγιώδους ρυθμού, χωρίς να ψάχνει συνεχώς ολοκληρωμένα νοήματα. Ο Κρασναχορκάι είναι οπαδός της αυτόματης γραφής – από δω και οι συγγένειές του με τον Άλεν Γκίνσμπεργκ και τους Μπίτνικς- μιας γραφής, όμως, που σε αντίθεση με τις ρηχότητες, ενίοτε, του εν λόγω κινήματος πηγάζει από την ευρωπαϊκή λογοτεχνική κληρονομιά και μάλιστα αυτή του ανατολικού κομματιού της.

László Krasznahorkai

Η σταυροφορία των τεσσάρων αγγέλων της αποκάλυψης(;) τους ταξιδεύει σε χώρες και χρόνους όπου οι επιτεύξεις του ανθρώπινου πνεύματος παρέπεμπαν σε μελλοντικές ειρηνικές εποχές χωρίς όμως αυτό να πραγματώνεται αληθινά. Από την Κρήτη του Μίνωα και τον μεγάλο πολιτισμό της την ώρα της έκρηξης του ηφαιστείου της Σαντορίνης, στην Βρετανία και στο  τείχος της Pax Romana, τον Αδριανό και από εκεί στην Ισπανία του Φερδινάνδου  και της Ισαβέλλας, όταν ο Κολόμβος έβαζε πλώρη για τον  θαυμαστό Νέο Κόσμο. Φτάνουν μέχρι την Βενετία, της Δημοκρατίας, της επιστήμης και των τεχνών και τέλος, στην (Πρωσική) Κολωνία, το 1867, όταν οικοδομείται ο περίλαμπρος καθεδρικός ναός της. Σε αυτή την αναζήτηση, η τετράδα των ταξιδευτών ποτέ δεν γεύεται -μετά τον πόλεμο- την ειρήνη, και σε αντίθεση με το κλασικό έργο του Τολστόι , ο Κρασναχορκάι γράφει το «Πόλεμος και Πόλεμος», παντού.

Τέλος, η φιγούρα του Κόριμ, αναδύει απίστευτη συγκίνηση μέσα από τον φοβερά ευάλωτο χαρακτήρα του, καθώς οδεύει με αδέξια και διστακτικά βήματα προς την ολοκλήρωση του έργου ζωής του, ενώ διαβάζει μέσα στο παλαιικό έγγραφο πως ο κόσμος έχει χάσει τον προσανατολισμό του γιατί εξαφανίσθηκε η Ευγένεια από την ζωή. Και η Αγάπη, που «…είναι από τις περιπτώσεις άλυτης μοναξιάς, με συνέπεια, όλα αυτά τα εκατομμύρια αγάπης, όλα αυτά τα εκατομμύρια αντίστασης, όλες αυτές οι προσωπικές εμπειρίες που επιβεβαιώνουν τον ανυπόφορο χαρακτήρα αυτού του κόσμου ο οποίος πάει ενάντια στο ιδανικό τους, δεν θα μπορούσαν ποτέ να ενώσουν τις δυνάμεις τους, με συνέπεια ο κόσμος να μην ακόμα ικανός να κάνει την πρώτη του ριζοσπαστική επανάσταση, η οποία, ωστόσο, λογικά και πραγματικά, θα έπρεπε να έχει ήδη συμβεί, η ριζοσπαστική επανάσταση αυτού του κόσμου που εναντιώνεται, με λόγια και με πράξεις, σ’ αυτό το ιδανικό, δεν έχει λάβει ακόμη χώρα και δεν επρόκειτο να λάβει ποτέ».

 [η εναρκτήρια σκηνή από τις Αρμονίες του Βερκμάιστερ, σκην: Μπέλα Ταρ, ταινία βασισμένη στο βιβλίο του Κροσνοχορκάι The Melancholy of Resistance, σκηνή συμβολική για τα όσα ο συγγραφέας περιγράφει στο έργο του]