«Σιωπή», του Λεονίντ Αντρέγεφ

Τόσο μικρό, μα τόσο μεγάλο. Τόσο διακριτικό, μα τόσο θαρραλέο σαν εμβατήριο, σαν τραγούδι που ταξιδεύει μέσα από εκατομμύρια στόματα. Τόσο σιωπηλό, μα και τόσο επιβλητικό. Η λέξη που συνοδεύει τον κόσμο, πριν και μετά, η λέξη που σφραγίζει τη γέννηση και τον θάνατο, η λέξη που αρμόζει στο κλάμα, μετά τον θρήνο και μετά τη χαρά, η λέξη που όλα τα ενώνει, τα χωρίζει, που γίνεται αφετηρία και τερματισμός, η λέξη που μέσα μας ζει και έξω απλώνεται σαν το νερό που φτιάχνει χώρους και δίνει εικόνα στους χρόνους, η λέξη αυτή είναι το κομμάτι που συνθέτει η φαντασία και το βίωμα του ανθρώπου και «συνομιλεί» με τη μουσική των μεγάλων συνθετών, αυτών που συνεχίζουν το θεϊκό έργο. Η λέξη αυτή είναι το μικρό και το μεγάλο, το διακριτικό, το θαρραλέο, το επιβλητικό, η τροφή και το οξυγόνο κάθε ανθρώπου, κάθε εποχής. Μια λέξη που γράφεται πάνω σε άσπρο φύλλο και σε άσπρα σώματα, χώματα, κάτω από λαμπρούς και ασθενικούς ήλιους, κάτω από φεγγάρια που επιμένουν, κάτω από δάκρυα που δεν στεγνώνουν, κάτω από κορμιά πασχίζουν να στερεώσουν το κενό μέσα τους. Η σιωπή είναι τα πάντα και η «Σιωπή» (Εκδ. Αγρα) του Λεονίντ Αντρέγεφ διαβάζεται.

Το διήγημα αυτό είναι η αποθέωση του είδους του. Για τον ικανό συγγραφέα δεν έχει σημασία ο χώρος, αλλά ο χρόνος που σου «κλέβει»! Οι 44 σελίδες του βιβλίου μπορούν να προστεθούν στα δευτερόλεπτα, στα λεπτά, στις ώρες, στις μέρες, στους μήνες, στα χρόνια του αναγνώστη. Δεν είναι μόνο το διαχρονικό θέμα, αυτό της απώλειας και της αντιμετώπισής της. Είναι ο απόηχος των φράσεων, των μικρών, καθημερινών, σκηνών, των μεγάλων συναισθημάτων που δραπετεύουν και των αργών βλεμμάτων που κάνουν αυτήν την ιστορία να αντιστέκεται και να μετατοπίζει το χρονικό, προσωπικό, πλαίσιο. Ο Αντρέγεφ σε κάνει συμμέτοχο σε αυτό που έχει φτιάξει και την ίδια ώρα μοναδικό πρωταγωνιστή. Η «Σιωπή» θα μπορούσε να είναι ο καθένας μας. Στην επιβράδυνση της μέρας και στην παράταση της νύχτας που επιβάλλει, δεν αντιστέκεσαι και δεν ζητά έξοδο διαφυγής. Αυτή είναι η δύναμη του βιβλίου: η επιθετική εξαγορά του προσωπικού μας χρόνου! Και πώς γίνεται αυτό; Μέσα από τη σιωπή. Απλό, άμεσο, ακαταμάχητο!

Διαβάζουμε στο επίμετρο (σ.σ οι εμφάσεις δικές μας) της Ελένης Μπακοπούλου, που έχει κάνει και την πολύ καλή μετάφραση από τα ρωσικά, ότι «αυτό το διήγημα στηρίχτηκε στο αληθινό συμβάν της αυτοκτονίας της κόρης ενός ιερέα στην πόλη Οριόλ. Ο εν λόγω ιερέας, ο Αντρέι Καζάνσκι, είχε βαφτίσει τον πρωτότοκο της οικογένειας Αντρέγεφ, τον Λεονίντ». Και ο Αντρέγεφ συλλαμβάνει την ουσία, το μετείκασμα της αυτοχειρίας. Τι μένει μετά το τραγικό, το δυσβάσταχτο; Η σιωπή. Όσο και να φωνάζει κανείς, όσο και να μένει ψύχραιμος, όσο και να συνεχίζει τη ζωή του, η ακινητοποίηση θα είναι μόνιμη συντροφιά πια. Ο Αντρέγεφ μας δίνει με ενάργεια και θάρρος αυτό που συνταράσσει τον ψυχικό κόσμο ενός ανθρώπου, αυτό που ζει για πάντα μέσα του. Ο λόγος του είναι καίριος, ήρεμα δυνατός, διαλυτικός και αποκαλυπτικός. Η εικόνα, η συμπεριφορά της σιωπής είναι εδώ, σε αυτή την ιστορία που «σπάει» τις ήσυχες μέρες και αγκαλιάζει τις αθόρυβες νύχτες.