Στέλιος Πελασγός

«Τα παραμύθια λένε θα νικήσει ο βοσκός, όχι ο τοκογλύφος»

Ο Στέλιος Πελασγός είναι ιστορητής, παιδαγωγός, συγγραφέας και καλλιτεχνικός διευθυντής του Διεθνούς Φεστιβάλ Αφήγησης στην Κοζάνη.  Ένας σύγχρονος παραμυθάς. Δεν θα προλογίσω, όμως, άλλο. Ένα μόνο θα σας πω. Τη συνέντευξη που ακολουθεί την ευχαριστήθηκα – και ως ερωτούσα και ως αναγνώστρια – όσο λίγες, στα αρκετά χρόνια που ζω.

Κύριε Πελασγέ είναι καιρός για παραμύθια;

Ασφαλώς. Όταν γύρω σκάνε βόμβες, στρατιωτικού ή οικονομικού πολέμου, τότε στα καταφύγια οι άνθρωποι διηγούνται παραμύθια. Τα παραμύθια παρηγορούν, εμψυχώνουν, μπαλώνουν τον ξεφτισμένο κοινωνικό ιστό, τις ανθρώπινες σχέσεις ανάμεσα σε γονείς, παιδιά, γείτονες, συναδέλφους, συμπολίτες. Στα παραμύθια νικά ο φτωχός ψαράς, ο ξυλοκόπος, η χηναρού, όχι ο τραπεζίτης και το φωτομοντέλο. Τα παραμύθια λένε ότι στον οικονομικό πόλεμο θα νικήσει ο βοσκός, όχι ο τοκογλύφος και ο δοσίλογος.

Άλλωστε η τέχνη μου είναι μια τέχνη λαϊκή, φτωχή και  λιτή. Φοβούμαι, όμως, πως δεν πέρασε η όρεξη των Ελλήνων για ρωμαϊκές γιορτές, ολυμπιακούς αγώνες και υπερθεάματα. Δυστυχώς κάποιοι το μυρίζονται και διαστρέφουν την τέχνη μου, φτιάχνοντας μια τυφλή έξοδο από την πραγματικότητα ενώ άλλοι τρομπάρουν τα λαϊκά παραμύθια και τα φουσκώνουν για να μπούνε στα Μέγαρα (της μουσικής όχι της Αθήνας, τα πλουτοκρατικά όχι τα αρβανίτικα) ή να γίνουνε χολιγουντιανά μπλοκμπάστερ .

 Έχει αλλάξει το «ρεπερτόριό» σας λόγω κρίσης;

Προστέθηκε η παράσταση προφορικής και οπτικής αφήγησης «DUCK. Μύθοι και ιστορίες ζωής σε οικονομικό πόλεμο», που δημιούργησα σε συνεργασία με τον γνωστό εικαστικό Αλέξανδρο Ψυχούλη. Σε αυτή διηγούμαι με κέφι ιστορίες καθημερινών ανθρώπων, οι οποίοι υφίστανται τις επιπτώσεις της κρίσης μαζί με μύθους του Αισώπου, θούριους αντίστασης ενός παππού από το ΚΑΠΗ του Βόλου, σχόλια από το facebook, όνειρα, παιδικές απορίες, αστεία και αναφορές στους Γερμανούς βασιλείς της Ελλάδας. Κινούμαι ανάμεσα σε πολύχρωμες κηλίδες, σύμβολα και εμπορικά λογότυπα, χρώματα, σχέδια και γραμμές που προβάλει γύρω μου ο Αλέξανδρος.

Επίσης, οι παραστάσεις «Μη Φοβάσαι» και «Δεν σε φοβάμαι» που απευθύνονται σε παιδιά και εφήβους αντίστοιχα, αλλά τις αγάπησαν πολύ και οι ενήλικες. Ζούμε σε μια εποχή συστηματικής τρομοκρατίας από το κράτος και τους τοκογλύφους που ελέγχουν πια απόλυτα τα μέσα ενημέρωσης και την παιδεία. Ο κίνδυνος είναι να αφήσουμε τον φόβο να σκέφτεται και να δρα εκ μέρους μας

Για την επόμενη σεζόν δουλεύω δύο νέες ενότητες αφήγησης. Τον «Γαϊδουρογάϊδαρο. Ιστορίες για τετράποδα και δίποδα γαϊδούρια», με ιστορίες για εμάς τους γαϊδάρους που συνεχώς φορτωνόμαστε τα λάθη, τα πάθη και τα χρέη των άλλων, καθώς και μια παράσταση αφήγησης με ιστορίες από την Αρμενία για να τιμήσω την επέτειο της γενοκτονίας.

Ήμουν πάντοτε ένας στρατευμένος καλλιτέχνης αλλά δεν την πλήρωναν τα παραμύθια μου ώστε να μυρίζουν διδακτισμό ή ταξική οργή. Πολιτική στάση δεν είναι μόνο η διαδήλωση αλλά και η ποσότητα των σκουπιδιών που παράγεις, η καλημέρα σου και ο τρόπος που θα αντιμετωπίσεις τον υφιστάμενο και τον προϊστάμενο. Η επιλογή του κοινού σου είναι πολιτική στάση.

Εάν απευθύνεσαι σε κουλτουριάρηδες ή σε νεόπλουτους ή σε πλουτοκράτες, εάν κολακεύεις το κοινό σου και επιδιώκεις να πουληθείς στην τηλεόραση είναι πολιτική στάση. Ποτέ δεν κολάκευσα κανένα, ζω και επιδιώκω να δουλεύω στην επαρχία, απέφευγα τα τοξικά ευρωπαϊκά προγράμματα. Η στάση μου αυτή δεν άλλαξε με την κρίση.

Άλλωστε πάντα για κρίσεις μιλούν οι μύθοι και τα παραμύθια. Για την καταναλωτική νιρβάνα της ατομικής απόλαυσης και του «να περνάμε καλά» μιλούν οι διαφημίσεις

Σε έναν κόσμο γεμάτο ματαιοδοξία, όπου δεκαετίες τώρα «ο καθένας δικαιούται 15 λεπτά δημοσιότητας», όπως έλεγε ο Γουόρχολ, η τέχνη του προφορικού αφηγητή δεν μοιάζει σαν την τέχνη του πεταλωτή; Δεν την έχει ξεπεράσει η σύγχρονη ψυχολογία;

Μήπως εξιδανικεύεις τους προφορικούς αφηγητές; Γνωρίζω πολλούς ματαιόδοξους. Άλλωστε σιγά –σιγά διαφθείρεται κανείς. Η κολακεία, η επιτυχία, ο θαυμασμός των άλλων είναι μεγάλοι πειρασμοί και χρειάζεται μεγάλη άσκηση, πνευματική καθαρότητα και σφαλιαρίτσες από τους αγαπημένους μας για να αντιστεκόμαστε. Εάν δεν είμαστε ανίατοι και κατρακυλάμε συνεχώς, τρώμε και καμιά κλωτσιά από τον Θεό και είτε συνερχόμαστε, είτε βυθιζόμαστε στην άπατη λίμνη του Νάρκισσου.

Ο Γουόρχολ είναι μια ακόμη υπερτιμημένη διαταραγμένη προσωπικότητα. Εάν στην διαταραχή προστεθεί η αδιαμφισβήτητη ευαισθησία του θα καταλάβουμε γιατί μπόρεσε να περιγράψει (αλλά και να δοξάσει ή να δικαιολογήσει) τις διαστροφές και τα βίτσια του σύγχρονου πολιτισμού. Εάν πρόοδος είναι παρόμοιες ναρκισσιστικές διαστροφές, τότε η τέχνη μου είναι ξεπερασμένη. Εάν είναι η πάλη για αρμονία, τότε η τέχνη μου είναι απαραίτητη.

Όσο ψυχική επιδίωξη των σύγχρονων ανθρώπων θα είναι η αρμονία, τότε η τέχνη μου θα είναι επίκαιρη

Έχει αλλάξει η φαντασία του ανθρώπου; Τι φανταζότανε και τι φαντάζεται;

Ουδέν καινόν υπό του ηλίου. Δεν αλλάζει ο ψυχισμός που φτιάχτηκε χιλιάδες χρόνια πράξη την πράξη, εικόνα την εικόνα. Τα φίδια φοβόμαστε όπως ο πρόγονος μας, την τελική δίκαιη κρίση ποθούμε όπως ο αδικημένος κολλήγας.

Η φαντασία είναι μια νοητική ικανότητα που υπερτιμήθηκε μεταπολεμικά. Σήμερα κατάντησε να είναι πιο σημαντικό να έχεις φαντασία από το να έχεις αξιοπρέπεια. Δεν συμφωνώ με την υπερτίμηση της φαντασίας. Τα παραμύθια δεν έχουν φαντασία, τα σύμβολα τους τα δανείζονται από την νυχτερινή ονειρική μας ζωή. Μιλούν με απλές εικόνες για την ψυχική ολοκλήρωση.

Συχνά, διεφθαρμένοι από αρένες και ολυμπιακές ενάρξεις μπερδεύουμε την φαντασία με την φαντασμαγορία. Όταν ήμουν όμως νέος σκαλίζαμε ακόμη στα καθίσματα των σινεφιλ κινηματογράφων «Θάνατος στο θέαμα». Το βιβλίο δεν ήταν εμπόρευμα και βλέπαμε τους ποιητές να πίνουνε τον καφέ τους (τον Ρίτσο, τον Κατσαρό κ.ά.) στα βιβλιοπωλεία του κέντρου.

Η φαντασμαγορία πολεμά με την φαντασία, το θέαμα με την αλήθεια.

Εκείνο που έχει αλλάξει είναι η χρήση ενός πανίσχυρου νέου όπλου σε αυτόν τον παλιό πόλεμο. Η χρήση της οθόνης. Ένα μεγάλο μέρος της ανθρωπότητας είναι παγιδευμένο και δεν φαντάζεται καθόλου, αλλά έχει αναθέσει σε επαγγελματίες να φαντάζονται εκ μέρους του. Η στερεότυπη φαντασμαγορία της οθόνης παρασιτεί και μαραίνει το φαντασιακό δισεκατομμυρίων ανθρώπων αλλά και των ίδιων των καλλιτεχνών. Σε αυτήν, υπάρχουν αυστηρές αναλογίες αγωνίας, καταδίωξης, ρομάντζου, σεξ, προδοσίας, ίντριγκας κ.λπ. για κάθε αφήγηση ώστε να προσαρμόζεται σε κάθε είδους οθόνη και καρδιά. Υπάρχει μια αυστηρή λογοκρισία εξωτερική και εσωτερικευμένη που απαγορεύει την απλότητα, τη γραμμική αφήγηση, την ποίηση,  την αγαθότητα, την καρτερία, την αθωότητα κ.ά. όσο και τις φαντασιακές λειτουργίες και εικόνες που τις εκφράζουν.

Μπορούν να «χωρέσουν» μέσα στο σύγχρονο αστικό περιβάλλον, συμβολισμοί, αλληγορίες, μύθοι, ανθρωπομορφισμοί, ο «πνευματικός» πολιτισμός των παραμυθιών;

Εάν δεν μπορούν, το σύγχρονο αστικό περιβάλλον θα κατοικηθεί αποκλειστικά από μηχανές. Χώρεσαν ακόμη και στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης- έχουμε ιστορικές μαρτυρίες για τη θεατρική παρουσίαση της Σταχτοπούτας από κρατούμενους σε ναζιστικό στρατόπεδο. Η ανάγκη για αυτόν τον πολιτισμό είναι μεγαλύτερη στις πόλεις. Άλλωστε η αναβίωση των παραμυθιών είναι αστικό φαινόμενο. Όλοι οι παραμυθόπληκτοι ζουν στις πόλεις. Είμαι ο μόνος που εγκατέλειψε την πόλη για να ζήσει την αλήθεια των παραμυθιών στην επαρχία, ο μόνος που κάθε πρωί ταΐζει τις κότες του –απαραίτητο προσόν για να πεις παραμύθια, για σκέψου πόσα παραμύθια μιλάνε για κότες, κοκόρια κι αλεπούδες.

Η τέχνη μου δεν περιορίζεται στα παραμύθια και στους μύθους, είναι ολάκερη η προφορική λογοτεχνία ως σήμερα. Συχνά αφηγούμαι αστικούς μύθους  που μπορεί κανείς να ακούσει και στην Αργαλαστή και στην Νέα Υόρκη

Απλά οφείλουμε να είμαστε πάντοτε και παντού ειλικρινείς. Τη γλώσσα που μιλούμε να τη ζούμε κι όχι να τη φαντασιωνόμαστε. Για να πεις για τα αηδόνια πρέπει να τα ζεις, το ίδιο και για τον κόπο της φροντίδας της γης ή των ζώων, το ίδιο και για τη σύγκρουση με τον βασιλιά ή με την ανεργία. Ο αστός ζει και ονειρεύεται το ασανσέρ, το μετρό και το έρημο υπόγειο πάρκινγκ. Εκεί θα πρέπει να κατευθυνθεί. Προσωπικά βρίσκω και τα τρία πολύ δυνατά σύμβολα. Εγώ μιλώ και για το μετρό και για τα αηδόνια.

Υπάρχουν νεράιδες, ξωτικά, μάγοι, άγγελοι; Υπάρχει και στα παραμύθια, μια άλλη πραγματικότητα πέρα από αυτήν που αντιλαμβάνονται οι αισθήσεις μας, όπως λέει και η σύγχρονη επιστημονική σκέψη;

Λέτε να υπάρχουν; Ένα ξωτικό μού είπε ότι όσοι διαβάζετε αυτά τα λόγια μου είσαστε πανέξυπνοι, μια νεράιδα ότι τον επόμενο μήνα θα σας ερωτευτεί ένα υπέροχο, πάμπλουτο, σέξι και ευαίσθητο πλάσμα και ένας άγγελος ότι θα πάτε σίγουρα στον Παράδεισο. Και οι τρεις με διαβεβαίωσαν ότι πρέπει να μου δώσει ο καθένας από εκατόν πενήντα ευρώ για να συνεχίσω … Παλιό το κόλπο. Πολλοί πλούτισαν και πλουτίζουν με τις νεράϊδες και τους αγγέλους, αλλά όταν χρειάστηκαν το θαύμα, «πριν ο αλέκτωρ φωνήσει τρεις» …

Αυτό που υπάρχει πάντοτε είναι η ανθρώπινος πόνος, το τραύμα και η ανάγκη. Το χέρι το Θεού που χτυπά την πόρτα μας αλλά εμείς ψάχνουμε κάτω από το ραδίκι να βρούμε το στοιχειακό πνεύμα της σκουληκαντέρας.

Αφηγούμαι πάνω από 20 χρόνια και έχουν προσπαθήσει εκατοντάδες φορές να με στρατολογήσουν διάφορες παραθρησκείες, εταιρείες, οργανώσεις και πνευματικές κινήσεις για να τονίσω με τις ιστορίες μου τη σημασία των εξωγήινων,των στοιχειακών πνευμάτων, του Κρίσνα κ.λπ.

Γιατί να μην αναρωτιόμαστε εάν υπάρχουν άγιοι; Έχει καταντήσει να είναι πιο συνηθισμένο να βγάζει μια κερασιά νεραϊδούλες παρά κερασάκια. Τα παραμύθια και οι μύθοι μιλούν για το εξαιρετικό και το απρόσμενο. Οι σύγχρονοι παραμυθόπληκτοι το κάνανε ψωμοτύρι. Μοιάζουν με τους αστούς και τα παιδιά τους, που πάνε στο δάσος και περιμένουν να δουν ασβούς και αλεπούδες. Άλλο δάσος, άλλο ντίσνευλαντ. Τα ζώα κρύβονται όπως και καθετί στη φύση. Το θαύμα κρύβεται, το ίδιο και ο Άγιος. Ποτέ δεν με έπεισαν οι άνθρωποι που δήλωναν ότι βλέπουν το πνεύμα της ντομάτας. Όσοι συνάντησαν το υπερφυσικό δεν το συζητούν, ούτε το περηφανεύονται. Η μίξη επιστήμης και μυθικών συμβόλων γεννά σύγχρονα τέρατα, όπως η σαϊεντολογία και άλλες παράφρονες αιρέσεις.

Ο παραμυθάς πάντα λέει «μια φορά κι έναν καιρό» δεν λέει «σύμφωνα με νεότερες έρευνες»

Υπάρχει ηθική, υπάρχουν αξίες σε αυτήν την «αόρατη» πραγματικότητα;

Το ζήτημα είναι εάν η ηθική είναι αόρατη στην  πραγματικότητα και έτσι την αναζητούμε σε μιαν άλλη. Τα παραμύθια δεν αναζητούν μια άλλη ηθική αλλά ενισχύουν αυτήν που κληρονομήσαμε, αυτήν που καταφέραμε να χτίσουμε ή να διατηρήσουμε.

Τα παραμύθια δεν περιγράφουν μια άλλη πραγματικότητα αλλά τη δική μας, Γι’ αυτό και ενίοτε συναντάμε ρατσισμό, μισογυνισμό ή κυνισμό στις λαϊκές ιστορίες. Μην πιστεύεις όσους τις εξιδανικεύουν ή όσους τις καταδικάζουν

Ο ερευνητής και ο δημιουργός έχουν διάκριση και μιλούν για συγκεκριμένες ιστορίες. Αυτές που μιλούν για το θρίαμβο της υπομονής και της καρτερίας, για την Θεία Πρόνοια που σκεπάζει τον αδύναμο και τον ανόητο, για την ανταμοιβή της εμπιστοσύνης και του θάρρους.

Αόρατη πραγματικότητα είναι τα παράφρονα οράματα φυλετικής ή ταξικής καθαρότητας και ηθικής ανωτερότητας, τα οράματα του Στάλιν, του Χίτλερ, του Μάο, του Μπους όχι η ηθική της Σταχτοπούτας η οποία είναι απλή και επιμένει. Καθήκον του παραμυθά να μπορέσει να μιλήσει με θαυμασμό και για την καρτερία της Σταχτοπούτας και για το θάρρος της Κούνεβα που αξίζει να γίνει θρύλος.

Που παρατηρείτε και αισθάνεστε ότι συναντιούνται τα παραμύθια του κόσμου, οι αφηγήσεις διαφορετικών πολιτισμών; Υπάρχει μια κοινή, μεγάλη αλήθεια;

Η κοινή μεγάλη αλήθεια είναι ότι οι περισσότεροι έχουμε δύο χέρια και δύο πόδια, γεννιόμαστε από μια γυναίκα και αγαπούμε το φως του ήλιου ενώ φοβούμαστε το σκοτάδι. Κοινή αλήθεια είναι ο σωματικός έρωτας και η δυνατότητα να γίνει ψυχικός, η πείνα και η δίψα, ο πειρασμός της εξουσίας. Η αναζήτηση μιας κοινής αλήθειας ενίοτε προσβάλει τις ιδιαιτερότητες κάθε πολιτισμού. Κοινή αλήθεια ψάχνει η Κόκα –κόλα όχι ο αφηγητής (υπάρχουν βέβαια και προδότες ή ανόητοι αφηγητές που υπηρετούν τους Κόκα –κώλους).

Από την άλλη, είναι αλήθεια πως τα παραμύθια και οι λαϊκές ιστορίες ταξιδεύουν. Εδώ και δεκαετίες έχουμε το επιστημονικό εργαλείο του παγκόσμιου λεξικού παραμυθιακών μοτίβων Άαρνε –Τόμσον, το οποίο αποδεικνύει ομοιότητες. Επιπλέον η ψυχολογία του βάθους μιλά για το συλλογικό ασυνείδητο και τα αρχέτυπα, εννοιολογικά και ψυχολογικά εργαλεία που και στην δική μου προσωπική πορεία και εργασία είναι πολύτιμα.

 Τις ίδιες κοινές αλήθειες που βρίσκουμε στα παραμύθια τις βρίσκουμε στον Σοφοκλή, στην Καινή Διαθήκη, στον Σαίξπηρ. ¨Όμως δεν είναι απλές, ούτε εργαλεία παγκοσμιοποίησης

Πάντα υπάρχουν οι καλοί και οι κακοί στους μύθους;

Βεβαίως. Ευτυχώς. Όμως κατά περίπτωση και κατά μυθικό επεισόδιο. Αντίθετα στην σύγχρονη παιδική λογοτεχνία όλοι οι κακοί γίνονται καλοί μετά από νουθεσία ή ψυχοθεραπεία.  Όλοι έχουν μια δικαιολογία (άσχημα παιδικά χρόνια, άτιμη κοινωνία, πονόδοντος κ.ά.), είναι επιφανειακά μόνο κακοί. Στο τέλος φοβάσαι μήπως ο περιπτεράς της γωνίας μεταμορφωθεί σε ζόμπι ή σε μορμόνο ιεραπόστολο. Έτσι, βεβαίως, ελπίζεις ότι ο τραπεζίτης θα είναι κατά βάθος ένας Άγιος Βασίλης. Οι μύθοι δεν είναι μονοσήμαντοι. Αν ακούσει κανείς προσεκτικά την παράδοση, θα δει τραγικά σύνθετους ήρωες και αντιήρωες.

Εκείνο το καθίκι, τον Οδυσσέα, γιατί τον συμπονάμε και θέλουμε να τον δούμε να γυρίζει στο σπίτι του και την γυναίκα του, ενώ έκαψε και διαγούμισε τα σπίτια τόσων άλλων, ενώ έκλεψε και εξαπάτησε τόσες γυναίκες;

Τον ίδιο άνθρωπο που πήρε τα όπλα από τον ανάπηρο σύντροφο του και τον άφησε να σαπίσει στη Λήμνο; Είναι καλός ή κακός ο Οδυσσέας; Ο Οδυσσέας είναι «δικό μας παιδί», παίζει με την ομάδα μας. Οι δικοί μας είναι οι καλοί και οι άλλοι οι κακοί καταρχάς. Πέρα από αυτό, υπάρχει μόνο η δύναμη να γυρίζεις και το άλλο μάγουλο αλλά δεν θα την βρούμε στους μύθους.

Ο προσωπικό μας µύθος είναι μια ενσάρκωση του μυθικού λόγου;

Ο προσωπικός μας μύθος είναι απαραίτητος για την επιβίωση και την ανάπτυξη μας. Η σύνδεσή του με την ιστορική αλήθεια (οικογένεια, καταγωγή, τοπικός πολιτισμός) μπορεί στην καλύτερη περίπτωση να φτάσει δυο αιώνες πίσω. Από κει και πέρα θολώνει και γίνεται απόλυτα μύθος.

Η ανάγκη προσωπικού μύθου φαίνεται από όσους σήμερα -μετά το τέλος των μύθων-  προσπαθούν να χτίσουν ταυτότητες με τα σκουπίδια του παρόντος (μόδες, αθλητικές ομάδες, ψευδοεπιστήμη κ.α.) ή της Ιστορίας (αναζήτηση φυλετικής ή θρησκευτικής καθαρότητας, αναπαλαίωση εξωτικών μεταφυσικών αντιλήψεων κ.ά). Εάν έχεις την ταπείνωση να αναγνωρίσεις την ανάγκη σου για μυθοποίηση του παρελθόντος, την ανάγκη να ευχαριστήσεις τους γεννήτορες και προγόνους σου, τότε θα σεβαστείς την ίδια ανάγκη στον γείτονα σου. Τότε θα μπορέσεις με ψυχραιμία να χρησιμοποιήσεις την Ιστορία, τη Ψυχολογία, την Εθνολογία για να κατανοήσεις και τα σκοτεινά σημεία που δεν συμπεριέλαβες στον προσωπικό ή εθνικό σου μύθο.

Προσωπικοί ή εθνικοί μύθοι, όταν περνούν στην σφαίρα του δημόσιου και χρησιμοποιούνται, γίνονται προπαγάνδα. Και τα άτομα και τα σόγια και τα κόμματα και τα έθνη ακόμα και οι υπερεθνικές ενότητες χρειάζονται μύθους. Σκεφτείτε τους παγκόσμιους μύθους του ανεξάρτητου ΟΗΕ ή των ιστορικών δικαιωμάτων των Εβραίων στην Παλαιστίνη, τους εθνικούς μύθους ότι η  τουρκική εισβολή θα προστάτευε τουρκοκύπριους, ότι γαλλική αποικιοκρατία διέδιδε τα ιδεώδη ισότητας της γαλλικής επανάστασης, ότι ο κομμουνισμός του Μάο θα απελευθέρωνε τον κινέζο κολίγο.

Εγκαταλείψατε,  έγκαιρα, την Αθήνα το 1990 και εγκατασταθήκατε, αρχικά στο Βόλο και αργότερα στο Πήλιο. Τι σας έδιωξε από την Αθήνα και τι σας κάλεσε στο Βόλο;

Όταν έφυγα οι τελευταίες γειτονιές πέθαιναν οριστικά. Στα Εξάρχεια έπεσαν χρήματα και ναρκωτικά, στην Πλάκα χρήματα και τουρισμός, τα πανεπιστήμια μεταφέρθηκαν στο γκέτο του νεκροταφείου των Ιλισίων, άνοιξαν εμπορικά κέντρα και μέγα –σκυλάδικα, οι εκδότες άρχισαν να πλουτίζουν με ευρωπαϊκά και κρατικά λεφτά, έπαψε να είναι ντροπή για έναν ηθοποιό να παίζει στην τηλεόραση, τα ευρωπαϊκά προγράμματα ένωσαν δεξιούς και σοσιαλιστές ανιψιούς, τα βουνά της Αττικής κατακάηκαν και η λίμνη του Εθνικού κήπου δεν είχε πια πάπιες. Αρχές του 90 ωρίμασε ότι ξεκίνησε το 80, ότι μας μαγάρισε το 2004 και σάπισε το 2010.

Στο Πήλιο μπορούσε κανείς να πάει το πρωί για μανιτάρια στο βουνό και το μεσημέρι για μπάνιο στη θάλασσα, υπήρχαν φτηνά παλιά σπίτια, λιγότερα χρήματα, λιγότεροι άνθρωποι, περισσότερα δέντρα και περισσότερα πουλιά. Από τότε η αρρώστια που έβλεπα στην Αθήνα έφαγε βέβαια και την επαρχία.

Δεν είναι άλλοι άνθρωποι στο Βόλο κι άλλοι στην Αθήνα. Απλά εδώ βρήκα χώμα να σκάψω, δέντρα να με σκιάσουν, γερακίνες στον ουρανό. Βρήκα σκοτάδι και σιωπή για να θρέψω τους ανήμπορους μύθους που μάζευα, όπως τα πληγωμένα πουλιά και τα εγκαταλελειμμένα γατιά.

Η αναβίωση της προφορικής αφήγησης επηρέασε την ανάπτυξη της λογοτεχνίας, του θεάτρου, της παιδαγωγικής και της ψυχοθεραπείας. Μιλήστε μας λίγο για τις ψυχοθεραπευτικές εφαρµογές.

Η ψυχολογία από την εποχή του Φρόιντ και μετά στηρίχτηκε στον λόγο. Δεν λέει κανείς κάτι καινούριο συνδέοντας το λόγο με τη θεραπεία. Ο Γιουγκ έριξε το φως της νέας αυτής επιστήμης και στους μύθους ενώ η σύγχρονη δραματοθεραπεία τούς μετέφερε και στην πράξη. Προσωπικά, αναζήτησα το σημείο όπου η προφορική αφήγηση, η ψυχοθεραπεία και η παιδαγωγική συναντιόνται.

Η διδακτορική μου έρευνα στηρίχτηκε στην αρχή της πολλαπλής νοημοσύνης και απέδειξε με μεθοδολογία της πειραματικής ψυχολογίας την ανάπτυξη πολλών ειδών νοημοσύνης, μέσω της προφορικής αφήγησης λαϊκών παραμυθιών. Επίσης, στα δημοτικά σχολεία της Κύπρου εφαρμόζεται το εκπαιδευτικό μου πρόγραμμα «Λαϊκά παραμύθια ενάντια στην εξάρτηση» από 50 περίπου δασκάλους που έχω εκπαιδεύσει και εποπτεύω. Διδάσκω βιωματικά εργαστήρια  για τον φόβο στον μύθο και το παραμύθι , για τα «Παραμύθια ενάντια στην εξάρτηση» αλλά και για τη σχέση ονείρων και παραμυθιών.

Θεραπευτής και θεραπευόμενος έχουν συμφέρον να αρπαχτούν από το μύθο, αυτό το ξύλο που δεν βουλιάζει με τίποτα, το μυθικό ξύλο από τη σχεδία του Οδυσσέα και για την καταιγίδα και τα ναυάγια της ψυχής έχουν περισσότερα να πουν θεραπευτές και θεραπευόμενοι, παρά εγώ. Εγώ μιλώ για το ξύλο που επιπλέει μέσα στην καταστροφή.

Η προφορική αφήγηση είναι και τέχνη και εκπαίδευση. Είστε και παιδαγωγός. Εσάς πως και σε τι σας «εκπαιδεύουν» σήμερα τα παιδιά;

Τα παιδιά πάντα σε εκπαιδεύουν στην ειλικρίνεια. Μυρίζονται το ψέμα όπως τα σκυλιά το φόβο. Εκτός, εάν τα έχει περιλάβει από νωρίς η τηλεόραση. Τότε, βρίσκονται σε αφασία και χρειάζονται να τα αναλάβουν λύκαινες όπως τον Μόγλη, για να τους μάθουν τι είναι να είσαι ζωντανός και να έχεις σώμα.

Τα παιδιά επίσης με εκπαιδεύουν στην εμπιστοσύνη και στην απλότητα, γι’ αυτό ειπώθηκε πως εάν δεν γίνουμε σαν τα παιδιά, δεν πρόκειται να δούμε την βασιλεία των ουρανών.

Πληροφορίες για παραστάσεις, εργαστήρια, ομιλίες: www.storytelling.gr