«Σταυροδρόμια», του Τζόναθαν Φράνζεν

Τα «καβαφικά» κλισέ το πρώτο βασικό συστατικό αυτού του μυθιστορήματος. Ξέρετε, η σημασία του ταξιδιού, η αναζήτηση της Ιθάκης… Εδώ, η Ιθάκη έχει βρεθεί και αναζητείται τρόπος να συνεχιστεί το ταξίδι. Σε αυτό το σημείο έρχεται το δεύτερο βασικό συστατικό. Κινηματογραφικής προέλευσης, μα τόσο ταιριαστό με το μυθοπλαστικό σύμπαν του Φράνζεν. Λίγο πριν φτάσουμε στο τέλος της ιστορίας, εκεί που ξεκινά το νέο ταξίδι, συνειδητοποιούμε ότι έχουμε να κάνουμε με μια λογοτεχνική εκδοχή του «Παρίσι, Τέξας». Ναι, η ταινία του Βέντερς ταιριάζει τέλεια στο συγγραφικό δημιούργημα. Τρίτο βασικό συστατικό η σφιχτοδεμένη τριάδα οικογένεια-Θεός-ναρκωτικά. Για όλα αυτά μία λέξη, μια κατάσταση, αρκεί: Σταυροδρόμια. Κάποια στιγμή εκεί θα βρεθείς. Κάποια στιγμή εκεί θα δοκιμαστείς. Κάποια στιγμή εκεί θα χαθείς. Κάποια στιγμή θα εστιάσεις στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Κάποια στιγμή στους πεσμένους σταυρούς θα περπατήσεις. Κάποια στιγμή θα καταλάβεις ότι παρόν, παρελθόν, μέλλον, δεν είναι διαφορετικές χρονικές εκφράσεις. Κάποια στιγμή θα αποφασίσεις να θυσιάσεις τη ζωή σου για κάτι που σου ταιριάζει καλύτερα, για κάτι που σε ολοκληρώνει. Ο Τζόναθαν Φράνζεν παίρνει τον δρόμο της επιστροφής και βλέπει όσα προσπερνάμε και όσα μας προσπερνάνε. Τα «Σταυροδρόμια» (Εκδόσεις Ψυχογιός) μας αφορούν γιατί είναι εικόνα του χρόνου μας. Η επιστροφή ξεκινά.

Οι ήρωες του μυθιστορήματος ζουν στην προαστιακή πόλη Νιου Πρόσπεκτ. Αυτή η φανταστική Ιθάκη τους έχει εγκλωβίσει. Ή καλύτερα σε αυτήν έχουν φτιάξει τα δεσμά τους και ασφυκτιούν. Η προοπτική αναζητείται και καθένας πρέπει να επιστρέψει από κει που ξεκίνησε. Για κάθε χαρακτήρα ο χρόνος έχει ξεχειλώσει, έχει γίνει σχετικός και ακατανόητος. Οι καταπιεσμένες επιθυμίες λειτουργούν ως βραδυφλεγείς βόμβες που σκάνε και θυμίζουν την ανολοκλήρωτη ζωή των προσώπων. Για τον καθένα ήρωα η επιθυμία είναι διαφορετική. Ανεξαρτησία, πίστη, συναισθηματική ενηλικίωση, αποδοχή, εξομολόγηση, θεραπεία. Αυτοί είναι οι νέοι προορισμοί και αυτούς θα βρουν αν ακολουθήσουν την αντίστροφη πορεία. Είναι περιοχές του νου και του εαυτού ξεχασμένες, σχεδόν άγνωστες και η αποκάλυψη τους λειτουργεί ως ξύπνημα της μνήμης. Οι χαρακτήρες του Φράνζεν επιστρέφουν για να βρουν τον εαυτό τους και μόλις το κάνουν θα φτιάξουν την αξεθώριαστη Ιθάκη τους. Μέχρι να δουν όλη την εικόνα, οι ήρωες του μυθιστορήματος είναι περιπλανώμενοι αστέρες και η επιστροφή στην αλήθεια τους σοκάρει, τους κινητοποιεί, τους αλλάζει. Οι εξωτερικές και εσωτερικές διαδρομές που μας δίνει ο Φράνζεν φτιάχνουν ένα road novel σε αστικό τοπίο!

Η οικογένεια Χίλντεμπραντ αντιπροσωπεύει όλα όσα είδαν οι Αμερικανοί στα 70’s. Αντιπροσωπεύει όλα όσα περίμεναν και όλα όσα ήθελαν αποφύγουν, αυτά από τα οποία ήθελαν να ξεφύγουν. Αυτό το άχρονο σύνολο συνομιλεί με τον μεγάλο Δημιουργό και με την απόλυτη φυγή των ναρκωτικών. Η οικογένεια γίνεται δεσμός αδιάσπαστος και ασφυκτικός. Ο Θεός γίνεται η αιτία για να πιστέψεις ουσιαστικά και για να απομακρυνθείς απ’ Αυτόν ώστε να σωθείς! Τα ναρκωτικά σε καταδικάζουν, αλλά σου δείχνουν και τα σταυροδρόμια της ζωής (σου). Ο Φράνζεν συνδυάζει την αμεσότητα στην αφήγηση με την καλοσχεδιασμένη πλοκή και τους ανάγλυφους χαρακτήρες. Πραγματικά, μετά τις «Διορθώσεις» εδώ είναι η καλύτερη του στιγμή. Η μετάφραση του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη είναι εύστοχη, ενώ το επίμετρο του εξηγεί πολλά για τα «Σταυροδρόμια» και τον συγγραφέα τους.