Στοά Μοδιάνο: Πώς η ιστορία...

Στην One Outlet A.E. περνά η ιστορική Στοά Μοδιάνο, η ξακουστή Κεντρική Αγορά Τροφίμων της Θεσσαλονίκης, καθώς το ΤΑΙΠΕΔ την επέλεξε ως προτιμητέο επενδυτή για το ποσοστό του ελληνικού δημοσίου, με συνολική οικονομική προσφορά 1,9 εκατομμυρίων ευρώ.

Η Στοά Μοδιάνο – και λεγόμενο Καπάνι – αποτελεί ένα από τα γνωστότερα και σημαντικότερα σημεία αναφοράς της Θεσσαλονίκης. Είναι η σκεπαστή αγορά που «διαδέχτηκε» την εβραϊκή συνοικία Ταλμούδ Τορά, στα δυτικά της Θεσσαλονίκης, καθώς εκεί εγκαταστάθηκαν οι Ισπανοεβραίοι που ήρθαν μαζικά το 1492 διωγμένοι από τους βασιλιάδες Φερδινάνδο και Ισαβέλλα. Η Ταμούδ Τορά καταστράφηκε στη μεγάλη πυρκαγιά του 1917 και ο σημαντικός αρχιτέκτονας της εποχής, Ελί Μοδιάνο, Εβραίος επιστήμονας, που άφησε το στίγμα του σε όλη τη Θεσσαλονίκη, όπως το Τελωνείο και το Λαογραφικό Μουσείο, ανέλαβε να την αναστήσει σε ρυθμό εκλεκτικισμού και αρτ νουβό και να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για το κέντρο της εμπορικής κίνησης της πόλης.

Τα εγκαίνια της Κεντρικής Αγοράς Τροφίμων πραγματοποιήθηκαν το 1925. Στο κέντρο τα κρεοπωλεία, πλευρικά τα παντοπωλεία και τα ιχθυοπωλεία, στο πρότυπο των bazaars της εποχής. Για περισσότερα από 80 χρόνια στεγάζονταν στη στοά 144 καταστήματα, κυρίως τροφίμων, ενώ ανάμεσα στα μικρά και μεγαλύτερα καταστήματα της στοάς ξεπήδησαν καφέ, ταβερνεία και μεζεδοπωλεία.

Διατηρητέο σήμερα μνημείο και γνωστή ως «Στοά Μοδιάνο», η Κεντρική Αγορά Τροφίμων, σηματοδοτεί ένα από τα πιο σημαντικά κτήρια της εποχής του μεσοπολέμου. Διασώζεται ως η μεγαλύτερη αγορά τροφίμων του ιστορικού κέντρου, κουβαλώντας όλες τις μνήμες του. Στα χρόνια της αδιάλειπτης λειτουργίας της, είδε το κέντρο της Θεσσαλονίκης να μετασχηματίζεται. Τις πολυκατοικίες να αντικαθιστούν τα μεσοπολεμικά μέγαρα, το εμπόριο να διαχέεται στην πόλη και την πόλη να διογκώνεται σε έκταση και σε ύψος. Η ιστορία όμως της Στοάς Μοδιάνο είναι κυρίως ιστορία των ήχων, των αρωμάτων, των γεύσεων, των γλεντιών, της συνεύρευσης των ανθρώπων του μόχθου, της λαϊκής ποίησης κι εμπειρίας. Η Στοά Μοδιάνο είναι μέρος, ζωντανό, του λαϊκού πολιτισμού της Θεσσαλονίκης.

φωτο

Από τα τραπεζάκια της “Μυροβόλου Σμύρνης”…

Ενδεικτικό το κλίμα που μεταφέρει ο Μαρκ Μαζάουερ (Mark Mazower), Βρετανός ιστορικός και δημοσιογράφος, στο βιβλίο του «Θεσσαλονίκη, πόλη των φαντασμάτων»: «Οι πολύβουες στοές της αγοράς παρείχαν ίσκιο καθώς άνοιγαν δρόμο μέσα από καρότσια φορτωμένα ως πάνω με σύκα, ξηρούς καρπούς, ιμιτασιόν σινιέ πουκάμισα και πειρατικές κασέτες. Το μπουζούκι του Τσιτσάνη τσίτωνε τα φτηνιάρικα ηχεία των πωλητών, δίχως όμως να μπορεί να παραβγεί με το κλαρίνο και το νταούλι που παίζαν τα γυφτάκια ξεκουφαίνοντας τους συνωστισμένους θαμώνες των ουζερί στην Αγορά Τροφίμων Μοδιάνο. Στα τραπεζάκια της “Μυροβόλου Σμύρνης” που με τ’ όνομά της θύμιζε τις δόξες και τις συμφορές του παλιού μικρασιατικού ελληνισμού, το τσίπουρο και οι μεζέδες γεφύρωναν τη μετάβαση από τη δουλειά στο σπίτι».

Και ο Αργύρης Μπακιρτζής στο σημείωμα του δίσκου των Χειμερινών Κολυμβητών, «Από το Πάρκο στη Μυροβόλο», γράφει: «Μικρὸς ἔτρωγα πολὺ λίγα φαγητά… Ἡ μάνα μου, γιὰ νὰ φάω, συχνὰ μοῦ ἔδινε τρεῖς δραχμὲς, μὲ τὶς ὁποῖες ἔτρεχα στὴν ἀγορὰ Μοδιάνο, στὸ πρῶτο μαγαζὶ ἀριστερὰ ἀπὸ τὴν εἴσοδο τοῦ δρόμου ποὺ συνδέει τὴν Ἑρμοῦ μὲ τὰ Λουλουδάδικα, ὅπου ἔψηνε περίφημα καὶ εὐμεγέθη μπιφτέκια, ἀξίας 1,5 δρχ. ἕκαστο, Ἀγόραζα λοιπὸν ἕνα μπιφτέκι, πατάτες, τυρί, καὶ μοῦ περίσσευε καὶ κάτι. Τρώγοντας κοιτοῦσα συνήθως στὸ βάθος τῆς στοᾶς. Ψηλά, μία ζωγραφισμένη ἐπιγραφὴ ἡμικυκλικοῦ σχήματος ἔγραφε: «Η Μυροβόλος Σμύρνη», μὲ ἕνα χέρι στὴ μέση νὰ δείχνει πρὸς τὴν κατεύθυνση κάποιου παλαιότερου, ὑποθέτω, μαγαζιοῦ. Ἡ εἰκόνα αὐτή, 25 χρόνια μετά, ἀποτέλεσε τὸ βασικὸ θέμα τοῦ ἐξωφύλλου τοῦ δεύτερου δίσκου μας, “Από το Πάρκο στη Μυροβόλο”».

Η «Μυροβόλος Σμύρνη» είναι ένα από τα ιστορικά στέκια της Στοάς Μοδιάνο. Εκεί, τα Σάββατα, το γλέντι ξεκινούσε πολλές φορές από το πρωί και συνεχιζόταν μέχρι τα ξημερώματα, ιδίως σε μέρες Διεθνούς Έκθεσης ή Φεστιβάλ Κινηματογράφου: προσωπικότητες από όλους τους χώρους, καλλιτέχνες, δημοσιογράφοι, φοιτητές, τεχνίτες, τουρίστες, λαχειοπώληδες, πλανόδιοι μουσικοί με ζουρνάδες και ακορντεόν και χορεύτριες από λαϊκά μπαλέτα, που χόρευαν τσιφτετέλι πάνω στα τραπέζια, δημιουργούσαν ένα πολύχρωμο πλήθος, που για λίγο ευδαιμονούσε στην ατμοσφαιρική στοά Μοδιάνο, τσιμπολογώντας σμυρνέικους μεζέδεςκαι σουτζουκάκια. Ανάμεσα στους τακτικούς πελάτες της «Μυροβόλου» ήταν και ο ποιητής, ιστορικός και δοκιμιογράφος Κωστής Μοσκώφ, ο οποίος κάθε εβδομάδα σχεδόν έγραφε και μια ανταπόκριση για τα μαγαζιά της Μοδιάνο σε έντυπα των Αθηνών, με τα οποία συνεργαζόταν και μάλιστα είχαν μεγάλη απήχηση.

«Ήσουν για αιώνες ένα κράμα λαών και θρησκευμάτων, μια πρώιμη Νέα Υόρκη της νοτιοανατολικής Βαλκανικής Ευρώπης με μπόλικο ανατολίτικο χρώμα και μιαν ιδιότυπη αστική πινελιά. Ακόμη κρατάς πεισματάρικα κάτι από τη γοητεία εκείνου του παρδαλού χαρμανιού κι έτσι θα πρέπει να ξαναγίνεις. Βαλκανικές μουσικές να ανακατεύονται με ουρανομήκεις ψαλμωδίες, παλιές βρισιές των λιμενεργατών με σεφραδίτικα (ισπανοεβραϊκά) της Μοδιάνο, ποντιακά γινάτια με τούρκικα πειράγματα στο Καπάνι» γράφει ο Σαλονικιός φιλόλογος και συγγραφέας, Θωμάς Κοροβίνης, σε έναν «ύμνο» του για τη Θεσσαλονίκη.

Μοναδικό αρχιτεκτονικό μνημείο – η Στοά Μοδιάνο – είναι διπλά χαρακτηρισμένο ως διατηρητέο. Αρχικά χαρακτηρίστηκε από το ΥΠΕΧΩΔΕ ως διατηρητέο κτίριο (1983) και εν συνεχεία από το υπουργείο Πολιτισμού (1995) ως ιστορικού διατηρητέου μνημείου, γιατί αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα κτιρίων Αγοράς με στοά. Διατηρητέα όμως δεν κηρύσσονται και τα μαγαζιά. Ούτε η αισθητική. Ούτε οι μνήμες.

…Στην One Outlet και τον Σάμι Φάις

Οι μνήμες θα μείνουνε σε όσους έζησαν από κοντά ή από μακριά τη Στοά Μοδιάνο. Τα υπόλοιπα πωλήθηκαν στην One Outlet, η οποία ελέγχεται πλειοψηφικά από τον επιχειρηματία Σάμι Φάις (από τους μεγαλύτερους ομίλους στα Βαλκάνια, αντιπροσωπεύει φίρμες όπως η Puma, η Adidas, η Under Armour, τα ρούχα Mango, οι μοτοσυκλέτες Indian) ενώ συμμετέχει και ο όμιλος Notos Com (Notos Galleries, Notos Home, Nautica, Trussardi, Lacoste, Gant, Ralph Lauren). Η One Outlet έχει πραγματοποιήσει ήδη μία μεγάλη επένδυση στην Θεσσαλονίκη και συγκεκριμένα στην δυτική είσοδο της πόλης, το outlet mall, One Salonica.

Το ελληνικό δημόσιο μέσω του ΤΑΙΠΕΔ κατείχε το 43,64% εξ αδιαιρέτου της κυριότητας αυτού του ιστορικού ακινήτου, ενώ υπάρχουν ακόμη 59 συνιδιοκτήτες. Η One Outlet ωστόσο σκοπεύει να διεκδικήσει επιπλέον μέρος του συγκεκριμένου ακινήτου, όπως ανάφερε ο επιχειρηματίας Σάμι Φάις στο Euro2day.gr. Σύμφωνα με τον ίδιο, είναι νωρίς να προσδιοριστεί το ακριβές ύψος της επένδυσης στην Αγορά Μοδιάνο, καθώς ξεκινά μια νέα διαπραγμάτευση με τους υπόλοιπους ιδιοκτήτες. Ο κ. Φάις ανάφερε, επίσης, ότι το ακίνητο χαρακτηρίζεται από «διατηρητέα χρήση» και ως εκ τούτου στη φάση αναβίωσής του θα φιλοξενηθούν και πάλι καταστήματα τροφίμων και χώροι εστίασης.

Όπως αναφέρει σε ανακοίνωση του το ΤΑΙΠΕΔ με την ολοκλήρωση του διαγωνισμού εκτιμάται ότι γίνεται ένα σημαντικό βήμα για την αποκατάσταση και αναβίωση του ιστορικού αυτού οικοδομήματος με στόχο να ανακτήσει την αίγλη του και να συνεχίσει να αποτελεί ορόσημο για την πόλη της Θεσσαλονίκης.

«Δυστύχημα για την Θεσσαλονίκη» χαρακτήρισε την απουσία του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης από το διαγωνισμό, ο πρόεδρός του, Μιχάλης Ζορπίδης. Για το ενδιαφέρον του Επιμελητηρίου στην αξιοποίηση και ανάδειξη της ιστορικής αγοράς είχε ενημερωθεί φυσικά και ο πρόεδρος του ΤΑΙΠΕΔ. Το Επαγγελματικό Επιμελητήριο ήθελε να επενδύσει κεφάλαια, έχοντας και την τεχνογνωσία, για να πετύχει τον στόχο αυτό και σε συνεργασία με τους μικροϊδιοκτήτες και τους φορείς της πόλης. «Είναι μία αρνητική εξέλιξη για την αγορά Μοδιάνο και την πόλη της Θεσσαλονίκης. Το τίμημα (1,9 εκατ. ευρώ) που προσέφερε ο προτιμητέος επενδυτής είναι εξαιρετικά χαμηλό για το μέγεθος της επένδυσης και τις προοπτικές που μπορεί να έχει. Δυστυχώς το Επιμελητήριο μας δεν κατόρθωσε να συμμετέχει στη διαδικασία, λόγω νομικών εμπλοκών που εγέρθηκαν από την πλευρά του υπουργείου Οικονομίας. Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι επιστολή μας με αίτημα την παροχή διευκρινίσεων και τη διευκόλυνση της συμμετοχής μας στο διαγωνισμό μένει αναπάντητη από τις 27/9/2016! Είχα θέσει το αίτημα μας ακόμη και στον ίδιο τον πρωθυπουργό, στη σύσκεψη με την ευκαιρία της 81ης ΔΕΘ. Τότε, είχα πάρει τη διαβεβαίωση ότι ο ίδιος θα δει το θέμα. Δυστυχώς τίποτε δεν έγινε. Αυτό οδήγησε στη σημερινή αρνητική εξέλιξη. Το Επιμελητήριο μας θα μπορούσε να εξασφαλίσει ότι η επένδυση στην αγορά Μοδιάνο θα γίνει σωστά και με άξονα, όχι μόνο την κερδοσκοπία αλλά και το κοινωνικό όφελος. Δυστυχώς, με ευθύνη κάποιων παραγόντων, η ασφαλιστική αυτή δικλείδα δεν υπάρχει πια. Κάποιοι πρέπει να αναλάβουν τις ευθύνες τους και να εξηγήσουν στον κόσμο τι πραγματικά συνέβη» αναφέρει στην ανακοίνωσή του.

Πώληση και εκπόρνευση

«Η πώληση από το ελληνικό δημόσιο και το ΤΑΙΠΕΔ του ποσοστού συμμετοχής του στην ιστορική αγορά Μοδιάνο στο Δήμο Θεσσαλονίκης ή σε άλλους επενδυτές ξαναφέρνει στην επικαιρότητα μία σειρά χαμένων ευκαιριών αποκατάστασης και ανάδειξης ενός μοναδικού τοπόσημου και χώρου κοινωνικών συναθροίσεων της Θεσσαλονίκης… Αντίστοιχα δείγματα ανάδειξης ιστορικών αγορών με διατήρηση ή και μεταβολή της αρχικής χρήσης υπήρξαν ιδιαίτερα επιτυχή και αποτέλεσαν αφορμές για την ανάπλαση ευρύτερων περιοχών των ιστορικών κέντρων σε ευρωπαϊκές πόλεις. Αναφέρω ενδεικτικά πόλεις όπως το Λονδίνο, τη Φλωρεντία, τη Βαρκελώνη και τη Λισσαβώνα. Η σημερινή εικόνα παρακμής της στοάς, αν και διατηρεί τις μνήμες μιας άλλης Θεσσαλονίκης από την περίοδο της ανοικοδόμησης, απέχει αρκετά από την αρχική εικόνα του μεσοπολέμου. Είναι επιτακτική η αναγκαιότητα για ανακαίνιση, η οποία σύμφωνα με την άποψη της Εφορείας Νεωτέρων Μνημείων προϋποθέτει και τη διατήρηση της ιστορικής χρήσης ως αγοράς. πρέπει να διασφαλίσουμε την άριστη αρχιτεκτονική διευθέτηση χωρίς την αισθητική “εκπόρνευση” του κτιρίου», υποστηρίζει ο Νίκος Καλογήρου, πρόεδρος του Τμήματος Αρχιτεκτόνων Π.Σ. Α.Π.Θ.

«Η Στοά Μοδιάνο προτείνεται να σηματοδοτήσει ένα εμπορικό κέντρο που θα στεγάζει ποικιλία τροφίμων και προϊόντων, μία πολύ-πολιτισμική αγορά, που θα συγκεντρώνει γεύσεις και προϊόντα από όλο τον κόσμο, από είδη πρώτης ανάγκης μέχρι πιστοποιημένα βιολογικά προϊόντα, και από τοπικά ελληνικά προϊόντα μέχρι προϊόντα fair trade και παραδοσιακά προϊόντα από διάφορες χώρες του κόσμου. Επιπλέον, προτείνονται ο εμπλουτισμός των παρεχόμενων υπηρεσιών της με τη δημιουργία ενός άξονα ενημέρωσης και ψυχαγωγίας στο ισόγειο, καθώς και η επαναλειτουργία του υπογείου για τις ανάγκες αποθήκευσης προϊόντων, αλλά και για τη δημιουργία χώρων πολιτιστικών δραστηριοτήτων». Αυτά πρότειναν στη διπλωματική εργασία τους μεταπτυχιακοί φοιτητές του τμήματος Αρχιτεκτόνων της Πολυτεχνικής του ΑΠΘ.

Σε αυτήν την εργασία είχε αναφερθεί και ο Τάσος Κουράκης όταν έγραψε στην «Αυγή» της 15ης Σεπτεμβρίου 2013, με την ιδιότητα του βουλευτή Α’ Θεσσαλονίκης και συντονιστή Παιδείας, Πολιτισμού και Αθλητισμού της κοινοβουλευτικής ομάδας του κόμματος για τη «Στοά Μοδιάνο: Θυσία στο βωμό της κρίσης».

Στο κείμενό του τονίζει ότι «αντί να ξεπουλήσουμε ένα σημαντικό μνημείο από το ιστορικό κέντρο της πόλης μας, να φροντίσουμε να το αποκαταστήσουμε και να το καταστήσουμε πολυλειτουργικό, διαφυλάσσοντας τον χαρακτήρα και τη φυσιογνωμία του. Το να ξεπουλάς υπό το κράτος του ‘επείγοντος’ την πολιτισμική και ιστορική κληρονομιά σου, δείχνει πόσο μικρόψυχη, πόσο στενή κι εν τέλει επαρχιώτικη είναι η λογική της κυβέρνησης. Δεν έχει κανένα όραμα, κανέναν πραγματικό σχεδιασμό για το μέλλον. Η δική μας αντίληψη κινείται στον αντίποδα, καθώς θέλουμε πόλεις που σέβονται την ιστορία και τον πολιτισμό τους, να στηρίζονται στους ανθρώπους τους και ιδιαίτερα στους νέους. Η Στοά Μοδιάνο είναι υπόθεση όλων μας. Και είναι μια υπόθεση που πρέπει να τη διεκδικήσουμε και να την κερδίσουμε. Χωρίς εκπτώσεις και παραχωρήσεις στη γυμνή, μίζερη λογιστική του ΤΑΙΠΕΔ και κυρίως χωρίς τη διαγραφή της ιστορικής πορείας της Θεσσαλονίκης».

Η Στοά Μοδιάνο και κάθε Στοά Μοδιάνο δεν είναι τελικά υπόθεση όλων μας. Είναι υπόθεση πολλών. Και συγκρουόμενων. Είναι υπόθεση των μεγαλοεπιχειρηματιών και είναι και υπόθεση των ανθρώπων της εργασίας, είναι υπόθεση αυτών που βλέπουν τα κέρδη τους και υπόθεση αυτών που βλέπουν την ιστορία τους, είναι υπόθεση αυτών που επιδιώκουν το κενόδοξο συμφέρον τους και υπόθεση αυτών που επιδιώκουν το δημόσιο συμφέρον, είναι υπόθεση αυτών που υποτάσσονται και παραχωρούν και υπόθεση αυτών που συνεχίζουν να διεκδικούν κάθε τετραγωνικό για την ελευθερία, είναι υπόθεση των ξιπασμένων, ρηχών που χαίρονται με τις φίρμες και υπόθεση αυτών που έχουνε γούστο και ψυχή, βαθιά και λαϊκή, κιμπάρηδες τους λένε στη Στοά.

Η Στοά Μοδιάνο είχε παρακμάσει, είχε απαξιωθεί και αντί άλλων φαίνεται πως θα γίνει ένα σύγχρονο, μοντέρνο mall. Σε μια πόλη που όλο και λιγότερα θυμάται από το παρελθόν της. Από τότε που ήταν ένα παρδαλό χαρμάνι και γλεντούσε στις λαϊκές αγορές. Τώρα θα φορέσει, αν μπορεί, puma θα πάει στο mall και δίχως νταούλια και πενιές θα αγοράσει λουκάνικα Γερμανίας. Όχι από τον κύριο Θανάση που είχε τη Μυροβόλο αλλά από τον κύριο Φάις που έχει την One Outlet.

Κι όμως, οι θύμησες έρχονται ξανά από το μέλλον, όσα κι αν χτίζουνε mall, κι αν ο κλοιός στενεύει, ο νους μας είναι αληταριό που όλο θα δραπετεύει, παραφράζοντας ένα τραγούδι. Υπάρχει χώρος, και απέναντι από ένα mall θα φτιάχνεται μια Στοά Μοδιάνο, όπου η ανάγκη θα γίνεται πάλι ιστορία.