Στον Ισκιο του Βασιλιά: Η σύγχρονη ελληνική πεζογραφία τιμά τον Stephen King

Ιστορίες στο πνεύμα του βασιλιά του τρόμου

| 19/01/2018

Ο Stephen King έχει επηρεάσει όσο λίγοι στην εποχή μας την λογοτεχνία τρόμου, αλλά και ευρύτερα μαζική κουλτούρα, προσφέροντας στο αναγνωστικό έργα αξεπέραστα στο είδος τους, όπως το «Αυτό», η «Λάμψη», το «Σάλεμς Λοτ» και τόσα άλλα. Πρόκειται για έναν συγγραφέα, που δεν έχει σταματήσει στιγμή το γράψιμο της τελευταίες δεκαετίες, που πλέον έχει στο ενεργητικό του γύρω στα 70 μυθιστορήματα και συλλογές διηγημάτων, που περιλαμβάνουν περίπου 200 διηγήματα.

Τα έργα του έχουν μεταφραστεί αμέτρητες φορές και έχουν πουλήσει πολλά εκκατομύρια αντίτυπα ανά τον κόσμο, ενώ δεν είναι και λίγες οι φορές που έχει βραβευθεί για τα έργα του, αλλά και τη συνολική συνεισφορά του στην αμερικάνικη λογοτεχνία. Η μεγάλη απήχηση των έργων του στο ευρύτερο κοινό, μέσα κυρίως απ’ τα ίδια τα βιβλία του, αλλά και απ’ τις μεταφορές τους στη μικρή και τη μεγάλη οθόνη, τον έχει αναδείξει σε έναν θρύλο της λογοτεχνίας του τρόμου. Ο Stephen King είναι ένας σύγχρονος λαϊκός παραμυθάς, του οποίου τα παραμύθια απευθύνονται κυρίως σε μεγαλύτερους, αφού είναι σκοτεινά και ανατριχιαστικά, όπως τα παραμύθια των Grimm.

Η λογοτεχνία του Stephen King συγκροτεί μια ανεκτίμητη κληρονομιά, που έχει επηρεάσει και επηρεάζει διεθνώς πολύ περισσότερα λογοτεχνικά και καλλιτεχνικά είδη, πέρα από τη λογοτεχνία τρόμου. Σε αυτή την κληρονομιά 16 έλληνες πεζογράφοι αποτίουν φόρο τιμής με την ανθολογία διηγημάτων «Στον ίσκιο του βασιλιά», υπό την επιμέλεια του Κυριάκου Αθανασιάδη.

Αφορμή για αυτή τη συλλογή αποτέλεσε η απόκτηση των δικαιωμάτων των έργων του Stephen King από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος και η συμπλήρωση 70 χρόνων ζωής του συγγραφέα. Όμως, όπως σημειώνει στον πρόλογό του ο Κυριάκος Αθανασιάδης, η ιδέα για μια τέτοια ανθολογία διηγημάτων ελλήνων πεζογράφων εμπνευσμένων απ’ τον Stephen King υπήρχε χρόνια πριν, απλά τώρα ωρίμασε η προσπάθεια και βρήκε το δρόμο της προς το τυπογραφείο.

Τελικά ο Κυριάκος Αθανασιάδης κατάφερε να συγκεντρώσει διηγήματα από μια μεγάλη γκάμα ελλήνων πεζογράφων, οι οποίοι είναι διαφορετικοί μεταξύ τους, άλλοι εμπειρότεροι και πιο αναγνωρισμένοι στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό, ενώ άλλοι βρίσκονται στα πρώτα βήματα τους στο χώρο της λογοτεχνίας. Όμως κοινή συνισταμένη των διηγημάτων της ανθολογίας είναι ότι όλα τους μας προσφέρουν φρέσκιες ιστορίες, που η καθεμία έχει εμπνευστεί και επηρεαστεί με το δικό της ιδιαίτερο τρόπο απ’ το έργο του Stephen King. Σε καμία περίπτωση δεν πρόκειται για αντιγραφές του King, αλλά για πρωτότυπα δημιουργήματα της σύγχρονης ελληνικής πεζογραφίας, απ’ τα οποία τα περισσότερα εντάσσονται στη λογοτεχνία τρόμου, ενώ άλλα αναφέρονται σε διαφορετικα (συναφή βέβαια) λογοτεχνικά είδη, τα οποία όμως όλα διατηρούν ως κοινό πυρήνα την επιρροή τους απ’ το Βασιλιά του Τρόμου.

Στον «Ισκιο του Βασιλιά» μπορούμε να ανακαλύψουμε διάφορα θέματα της λογοτεχνίας του Stephen King, απ’ τα οποία εμπνέονται τα διηγήματα των συγγραφέων του τόμου. Φυσικά ξεχωρίζει η ύπαρξη ανατριχιαστικών πλασμάτων, απόκοσμα τέρατα που είναι αδύνατον να εξηγηθούν απ’ την κοινή λογική, η περιγραφή των οποίων ανατριχιάζει κάθε αναγνώστη. Ένα τέτοιο πλάσμα του σκότους αναπλάθει στο δικό του διήγημα, στη «Baba Yaga», ο Κυριάκος Αθανασιάδης (Η κόκκινη Μαρία, Το Βασίλειο του Αποχαιρετισμού). Η «Baba Yaga» είναι το ευρωπαϊκό όνομα, πίσω απ’ το οποίο κρύβεται ο θρύλος της κακιάς μάγισσας απ’ το ζαχαρένιο σπίτι στο οποίο εγκλωβίστηκαν ο Χάνσελ και η Γκρέτελ, μια αρχετυπική μορφή του Μπαμπούλα. Και ένα άλλο εξίσου απόκοσμο τέρας, που η ιστορία του χάνεται στα βάθη του χρόνου, της μνήμης και της λήθης της ιστορίας ενός χωριού δημιουργεί ο Δημοσθένης Παπαμάρκος  στο δικό του καθηλωτικά ατμοσφαιρικό διήγημα «Είπατε τω βασιλει».

Φυσικά λογοτεχνία τρόμου και Stephen King, έξω από ατμοσφαιρικά τοπία δεν μπορεί να υπάρξει. Ως εκ τούτου πολλά απ’ τα διηγήματα της συλλογής πλάθουν σκοτεινούς τόπους με κλειστές κοινωνίες, τις οποίες συχνά ο Stephen King έχει χρησιμοποιήσει σαν πρώτη ύλη στο έργο του, τόσο για να εξάψει τη φαντασία του αναγνωστικού κοινού, όσο και για να σχολιάσει ευρύτερα κοινωνικά ζητήματα, μέσα από ιστορίες κλειστών συντηρητικών κοινωνιών, όπως αυτή του Maine. Σε μια τέτοια σκοτεινή περιοχή μας ξεναγεί και ο Κωνσταντίνος Κέλλης (Η σκιά στο σπίτι, Νεκρή γραμμή) στα «Βαφτίσια», διηγούμενος μια απάνθρωπη οικογενειακή παράδοση, που λαμβάνει χώρα όποτε γεννιέται πρωτότοκος γιος στην οικογένεια Σταυροπούλου.

Όμως ο τρόμος στα διηγήματα των συγγραφέων του τόμου, όπως και στην ίδια τη λογοτεχνία του Stephen King, συνεχίζει να είναι εξίσου καθηλωτικός, ακόμα και όταν δεν ενδύεται τη μορφή ενός ανατριχιαστικού εχθρικού πλάσματος, αλλά εμφανίζεται ως μια ανυπόφορη ιδέα, που καταντά μανία για τον ψυχισμό των πρωταγωνιστών της εκάστοτε ιστορίας. Αυτού του είδους το φόβο μας γνωρίζει ο Ηλίας Μαγκλίνης (Πρωινή γαλήνη, Σώμα με σώμα) στη «Γάτα στο κουτί», όπου παρακολουθούμε τον τρομαγμένο συλλογισμό ενός αναγνωρισμένου συγγραφέα, ο οποίος γνωρίζοντας καλύτερα τους νόμους της φυσικής και τα σύγχρονα συμπεράσματα της επιστήμης, αρχίζει να αμφιβάλλει για την ίδια την ύπαρξή του.

Τέλος, πρέπει να τονιστεί ότι στην πλειοψηφία των διηγημάτων ενυπάρχει με το δικό του τρόπο το ελληνικό στοιχείο. Είναι πλέον σαφές ότι οι συγγραφείς του τόμου δεν προσπάθησαν να αντιγράψουν το Stephen King, απλά βαφτίζοντας τις ιστορίες του με ελληνικά ονόματα, αλλά έπλασαν πρωτότυπα έργα της ελληνικής λογοτεχνίας τρόμου, τα οποία συχνά αφορμώνται από τοπικές παραδόσεις ή αναφέρονται στην κλασσική ελληνική λογοτεχνία, ενώ διαδραματίζονται σε γνώριμους για εμάς τόπους. Το πιο εμφανές παράδειγμα είναι το «Όνειρο στο κύμα (Volume 2)» του Άρη Σφακιανάκη (Έξοδος, Ο τρόμος του κενού), που αναφέρεται ευθέως στο κλασσικό διήγημα του Παπαδιαμάντη, προκειμένου να περιπλανηθεί στα απάτητα μονοπάτια του έρωτα και της μαγείας της φύσης. Αλλά και τα νησιώτικα τοπία, στα οποία δρουν οι πρωταγωνιστές των ιστοριών «Έλληνες Θεοί» της Ευτυχίας Γιαννάκη (Αλκυονίδες μέρες, Στο πίσω κάθισμα) και «Άσπρα Σπίτια» της Κατερίνας Μαλακατέ (Το σχέδιο, Κανείς δεν θέλει να πεθάνει) είναι τόποι οικείοι, στους οποίους οι συγγραφείς πλάθουν θαυμάσια τις ιστορίες τους.