Αερολίν του Αλέξη Κουκιά-Παντελή

Στο Διεθνές Φεστιβαλ Δράμας μικρού μήκους ταινιών αντί μιας κριτικής συζητάμε με τους ίδιους τους έλληνες δημιουργούς πάνω στην ταινία που προτείνουν. Συζητήσεις που βγαίνουν και παραμένουν ταυτόχρονα μέσα στο έργο τους. Άλλωστε κάθε έργο τέχνης διευρύνει τις σκέψεις μας πάνω σε διάφορες θεματικές κι αυτό είναι το σπουδαίο της καλλιτεχνικής πράξης.

Η ΠΛΟΚΗ

Η Σάντυ είναι απόφοιτος δραματικής σχολής, έχει άσθμα και το βράδυ έχει παράσταση. Μέχρι τότε έχει να διδάξει γιόγκα, να δουλέψει ως κλόουν και να πάει και σε μία οντισιόν. Σε αυτήν την εξίσωση, προσπαθεί να βρει και λίγο χώρο για τον Σπύρο, το αγόρι της.

Η ΤΑΙΝΙΑ

Η ταινία είναι online μέχρι 11 Σεπτεμβρίου στο παρακάτω link:

https://www.dramafilmfestival.gr/online-festival/film/aerolin/

Η ΣΥΖΗΤΗΣΗ

Προλαβαίνει τελικά η εργατική τάξη (η σύγχρονη, η οποία λέμε οτι ζει με καλύτερους όρους από ό,τι 100 χρόνια πριν) να έχει συναισθήματα και συναισθηματικές σχέσεις;  Δεν είμαι σίγουρος. Σκέφτομαι πως όταν τρέχεις να πιάσεις την μια δουλειά μετά την άλλη, είναι πολύ δύσκολο και εξαντλητικό ίσως να διώξεις τον ρόλο του εργαζόμενου, (η συγκεκριμένη χαρακτήρας, η Σάντυ, εργάζεται και ως ηθοποιός μέσα στη ταινία, και υποδύεται ρόλους άλλωστε, αλλά να μην μείνουμε ακριβώς σε αυτό) ρόλο που διαλύει κάθε άλλη όρεξη να πιάσεις το χέρι του αγαπημένου σου, να “επιστρέψεις” ως άνθρωπος ξανά στη ζωή για να έρθεις σε ανθρώπινη επαφή με άλλους ανθρώπους. Να μπορείς να μιλήσεις για κάτι άλλο πέραν της δουλειάς. Να δεις τον άλλο άνθρωπο σαν τέτοιο κι όχι σαν διεκπεραίωση άλλης μιας υποχρέωσης. Αν και είναι αδύνατο να εκλείψει εντελώς η έκφραση των συναισθημάτων, ωστόσο πώς, κατά πόσο ή και με τι πρόσημο αυτά τα συναισθήματα του σύγχρονου εργαζόμενου μπορούν να αναπτυχθούν και να ανθίσουν ουσιαστικά;

Πιστεύω ότι τα ερωτήματα που θέτεις είναι καίρια. Η ανάγκη για ουσιαστική ανθρώπινη επαφή και συντροφικότητα υπάρχει. Τόσο προσωπικά όσο και ως κοινωνία καλούμαστε σήμερα να δώσουμε έναν αγώνα στο πεδίο της ενσυναίσθησης. Ζούμε σε μια περίοδο αποξένωσης, που η ανθρώπινη επαφή κατά κάποιο τρόπο απειλείται. Όχι μόνο από τη φύση της σύγχρονης εργασίας αλλά και μέσω της ψηφιοποίησης των σχέσεων που πολλές φορές καταλήγει ακόμα και σε στείρα εμπορευματοποίηση τους. Δυστυχώς δεν έχω μια ξεκάθαρη απάντηση και ίσως αυτός να είναι και ένας από τους λόγους που γύρισα αυτή την ταινία. Πιστεύω ότι όπως αγωνιζόμαστε για καλύτερες εργασιακές συνθήκες, για ανθρώπινα και όχι μόνο δικαιώματα και για το περιβάλλον, έτσι πρέπει να αγωνιστούμε, κυρίως με τον εαυτό μας, για να έρθουμε σε πραγματική επαφή με το συναίσθημα και τους ανθρώπους γύρω μας, όσο δύσκολο και αν είναι αυτό.

Η αγάπη είναι Aerolin. Ο ελάχιστος χρόνος που λείπει είναι Aerolin. Συμβολικά. (Η Σάντυ, η χαρακτήρας μας, πριν από κάθε νέα υποχρέωση ρουφάει λιγάκι Aerolin για να ανταπεξέλθει κι είναι ωραίο σεναριακό εύρημα αυτό). Η κοινωνική μας κατάσταση, λοιπόν, μοιάζει με κοινωνική ασθένεια. Σε αυτή την κοινωνία του burn-out και της επίδοσης όπως έχει ειπωθεί, τα συναισθήματα (με αυτά τα λίγα ανέμελα πλάνα ελεύθερου χρόνου που βάζεις κάθε τόσο παρενθετικά στην αφήγηση για να τα αναπαραστήσεις) μοιάζουν να είναι σαν τεχνητό boost για να συνεχίσουμε να είμαστε αποδοτικοί. Έτσι το είδα το σχήμα που φτιάχνεις στην ταινία και μου άρεσε ως άποψη. Θα ήθελα να το σχολιάσεις, αν ήταν στις προθέσεις σου, αν βλέπεις ότι μας προτείνεται ως “φυσιολογικό” η τρεχάλα για απόδοση και όχι η ευτυχία που δίνει ο ελεύθερος χρόνος.

Μεγαλώνουμε με την κοινωνικά επιβαλλόμενη ανάγκη για επιτυχία και μαθαίνουμε ότι η φιλοδοξία είναι μεγάλη αρετή. Δυστυχώς πολλές φορές καταλήγουμε είτε τυφλωμένοι από τη φιλοδοξία μας ή πολύ πιο συχνά απογοητευμένοι από τις “αποτυχίες” μας να ξεχνάμε να απολαύσουμε το σήμερα. Ο ίδιος ως σκηνοθέτης είμαι γεμάτος φιλοδοξίες και όνειρα τα οποία όμως τις περισσότερες φορές αντί να με γεμίζουν ενέργεια, όπως θα περίμενε κανείς, με γεμίζουν ενοχές όταν προσπαθώ να απολαύσω απλές καθημερινές στιγμές. Αυτό σε συνδυασμό με την εργασία και τα καθημερινά άγχη αποτελούν έναν τοξικό συνδυασμό. Δεν πιστεύω ότι τα όνειρα και οι φιλοδοξίες είναι απαραίτητα κάτι κακό, αλλά σίγουρα πρέπει να συνοδεύονται τόσο από την απενοχοποίηση του ελεύθερου μας χρόνου όσο και της αξίας των μικρών, καθημερινών μας επιτυχιών, όσο μακριά και αν αυτές βρίσκονται από τον οποιοδήποτε μεγαλύτερο μας στόχο. Όπως είχε γράψει και ο Αγγελάκας σε ένα βιβλίο του (παραφράζω) «μπορούμε να βάλουμε τον πήχη ψηλά ώστε να περνάμε καμαρωτά από κάτω». Στην ταινία η Σάντυ έρχεται αντιμέτωπη με το φρενήρη ρυθμό της ζωής της, προσπαθώντας να συνδυάσει το βιοπορισμό της με το κυνήγι του ονείρου της, να γίνει δηλαδή μία επαγγελματίας ηθοποιός. Αυτές οι μικρές τζούρες ελεύθερου χρόνου και ανθρώπινης επαφής είναι ο λόγος που μπορεί και συνεχίζει να προσπαθεί, αντίθετα δηλαδή με το τεχνητό boost του Αερολίν, το οποίο κάποτε θα τελειώσει.

Με αυτό το θλιμμένο χαμόγελο της Σάντυ την ώρα του κάστινγκ, στη μέση περίπου της ταινίας, τονίζεται, έτσι το βλέπω εγώ, ότι και οι άνθρωποι μετατρέπονται σε καταναλωτικά προϊόντα που οφείλουν, για να είναι αρεστοί, να κουρδίζονται για να χαμογελούν. (Μου θύμισε πως πριν λίγα χρόνια σε μια μεγάλη επιχείρηση, ο εργοδότης υποχρέωνε με “εγκύκλιο” οι υπάλληλοι να είναι χαμογελαστοί). Εδώ έβαλες τον χαρακτήρα να χαμογελά υποχρεωτικά μπρος σε μια κάμερα. Εσύ κάνεις σινεμά αλλά η δύναμη της εικόνας υπάρχει παντού τριγύρω κι εκτός κυρίως σινεμά. Για μένα έχει ενδιαφέρον που μέσα από την δυναμική της εικόνας (την ταινία σου δηλαδή) κάνεις ένα μικρό σχόλιο σε αυτή την αρνητική επιβολή της (διαφημιστικής π.χ.) εικόνας στη συνείδησή μας και όχι με σχηματικό αλλά με τραγικό (όπως φαίνεται στο πρόσωπο της χαρακτήρα) τρόπο.

Το χαμόγελο είναι κάτι το οποίο δεν αγοράζεται αλλά κατακτάται. Βλέπουμε χαμόγελα όλη μέρα γύρω μας αλλά ξεχωρίζουμε εύκολα αυτά τα οποία έχουν πραγματική ουσία. Δυστυχώς όντως σήμερα έχει διαστρεβλωθεί το νόημα τους. Χαμόγελα στην τηλεόραση, στις αφίσες, στα περιοδικά αλλά σπάνια στους ανθρώπους γύρω μας. Το χαμόγελο έχει συνδεθεί με την κατανάλωση, την υποκρισία ίσως σε ένα βαθμό και με την καταπίεση. Είναι σημαντικό όμως να θυμόμαστε την ουσία και την πραγματική δύναμη του. Στην ταινία, η Σάντυ ως ηθοποιός μπορεί να υποκριθεί στο κάστινγκ ότι χαμογελάει αλλά το συναίσθημά της από πίσω δεν κρύβεται και το αληθινό της χαμόγελο αργότερα ξεχωρίζει. Είχα την τύχη να συνεργαστώ με την Δήμητρα (Βλαγκοπούλου) η οποία έδωσε πραγματική δύναμη σε αυτές τις εικόνες.

Η θεματική έχει την σκληρότητά της ως πυρήνα, και πολλοί νέοι εργαζόμενοι ταυτίζονται ακριβώς με αυτόν τον χαρακτήρα που προτείνεις γιατί είναι ρεαλιστικός στην ουσία του, εξού και γι’ αυτά τα ζητήματα συζητάμε ως τώρα. Επιπλέον σε ενδιαφέρει όπως φαίνεται το “νταρντενικό” ύφος στη κινηματογραφική προσέγγιση το οποίο προϊδεάζει για μια τέτοια κοινωνική καταγγελία με ανθρώπινο όμως μάτι. Η μουσική επένδυση και κάποιες επιλογές στην εξέλιξη της αφήγησης, ωστόσο, αλαφραίνει κάπως την “πτώση” μας στη σκληρότητα, αντισταθμίζοντάς μας με μια δόση ελπίδας. Για πες μου γι’ αυτό και τη συνειδητή επιλογή σου να ξεφύγει η χαρακτήρας και με ένα πραγματικό χαμόγελο στο τέλος. Συμβαίνει ή θα ήθελες να συμβαίνει ή μπορεί να συμβεί;

Η αντίθεση της σκληρής πραγματικότητας με τη ζωντάνια είναι από τα βασικά συστατικά της κινηματογραφικής ταυτότητας που προσπαθώ να χτίσω. Καμία συνθήκη στη ζωή δεν είναι μονοδιάστατη. Συνδυάζοντας τη σκληρότητα της καθημερινότητας με το χιούμορ και την ξεγνοιασιά, προσπαθώ να δημιουργήσω ένα σύμπαν ρεαλιστικό στο οποίο να μπορώ να εξερευνήσω σφαιρικά τις θεματικές μου και ταυτόχρονα να επιτρέπει στο θεατή να συνδεθεί με τους χαρακτήρες μου. Η αντίθεση αυτή αναδεικνύει το βάθος των δυσκολιών που αντιμετωπίζει η Σάντυ. Το μεγαλύτερο εμπόδιο δεν είναι η κούραση ή η συνεχής τρεχάλα. Είναι το ερώτημα μέσα της, αν όλα αυτά που περνάει αξίζουν το κόπο. Αν καταλήγουν κάπου ή αν έχει χάσει την «ευκαιρία της». Μια κινηματογραφική γλώσσα που θα περιοριζόταν στην μιζέρια ή θα είχε ένα καταγγελτικό ύφος δεν θα μου επέτρεπε να εμβαθύνω πραγματικά στον ψυχισμό της ηρωίδας μου. Δεν πιστεύω όμως ότι η ταινία είναι και ακριβώς αισιόδοξη. Στην πραγματικότητα απλά η δύναμη μιας καθημερινής ανθρώπινης στιγμής καταφέρνει να ξεχωρίσει. Η Σάντυ εκτιμά αυτό που ήδη έχει και δεν επιτρέπει στο σκοτάδι να την κυριεύσει.

Ελπίζω κανέναν μας. Ευχαριστώ πολύ Αλέξη για την πολύ ενδιαφέρουσα κουβέντα και για τη κινηματογραφική σου πρόταση.