Με λένε Άντι του Ανδρέα Βακαλιού & Φίλης Ολσέφκσι

Συζητήσεις στο Φεστιβάλ Δράμας 2023

| 08/09/2023

Στο Διεθνές Φεστιβαλ Δράμας μικρού μήκους ταινιών αντί μιας κριτικής συζητάμε με τους ίδιους τους έλληνες δημιουργούς πάνω στην ταινία που προτείνουν. Συζητήσεις που βγαίνουν και παραμένουν ταυτόχρονα μέσα στο έργο τους. Άλλωστε κάθε έργο τέχνης διευρύνει τις σκέψεις μας πάνω σε διάφορες θεματικές κι αυτό είναι το σπουδαίο της καλλιτεχνικής πράξης.

Η ΠΛΟΚΗ

Ένα 14χρονο κορίτσι κλέβει το κινητό του αρχιμαφιόζου διακινητή της και τραβάει σε βίντεο την απόδρασή της από τη συμμορία του.

Η ΤΑΙΝΙΑ

Η ταινία είναι online μέχρι 11 Σεπτεμβρίου στο παρακάτω link:

https://www.dramafilmfestival.gr/online-festival/film/my-name-is-anti/

Η ΣΥΖΗΤΗΣΗ

Σκληρά βίαιη εικαστικότητα και υπερβολικά ακραία βίαιη δραματουργία στη ταινία. Είναι προφανές για πολλούς από εμάς ότι η χώρα και οι άνθρωποι εδώ βρίσκονται σε μια βαθύτατη κοινωνική, υπαρξιακή, συναισθηματική και συμπεριφορική σήψη. Να θυμίσω, ως κάτι πιο πρόσφατο, τι έγινε λίγες μέρες πριν στον Έβρο. Δολοφονίες, απαγωγές, πτώματα. Μοιάζει να οδεύουμε ή ήδη έχουμε φτάσει στην ίδια βίαιη εικόνα που γνωρίζουμε από τις ΗΠΑ, ενώ μεγάλο μέρος της αφήγησης της ταινίας διαδραματίζεται σε μια σχολική τάξη, ενισχύοντας αυτή μου την εντύπωση που συμβαίνει στη πραγματικότητα και απεικονίζει το αμερικάνικο σινεμά (ακραίος ρατσισμός, πυροβολισμοί παιδιών κ.λπ.) όπως πλέον συμβαίνει και στην Ελλάδα (ρατσισμός επίσης, οργανωμένες φασιστικές ομάδες, βιασμοί παιδιών από παιδιά…). Ταυτόχρονα και το στυλ κινηματογράφησης είναι κάτι που δεν έχουμε συνηθίσει στο εγχώριο σινεμά (found footage). Αυτή την εικόνα έχετε για τη κοινωνία μας ώστε να νιώσετε τέτοια ανάγκη να την αναπαραστήσετε με αυτό το ύφος;

Α: Νομίζω πως δεν έχουμε αυτή την εικόνα για την κοινωνία μας εγώ και η Φίλη, αλλά η ίδια η κοινωνία την έχει για τον εαυτό της: Η ανθρωπότητα μπορεί να βλέπει πλέον το είδωλό της 1:1 στην οθόνη. Με όλη τη βία, το χιούμορ, τη σαπίλα και το φως της.

Φ: Νιώθαμε πως ένα found footage, μπορεί να είναι πραγματικά ειλικρινές. Δεν υπάρχει ποίηση εδώ. Είναι ζωτικό να μην εξωραΐσεις.

Α: Και θέλαμε να κάνουμε ταινία είδους, να μην είναι όμως ταινία τρόμου, αφού το θέμα μας είναι τρομακτικό από μόνο του. Οπότε πήγαμε προς ένα found footage action ή/και θρίλερ.

Φ: Το θρίλερ, τη φρίκη, τα ζήσαμε τα τελευταία χρόνια πολλές φορές, ως found footage, τραβηγμένα από ένα κινητό. Είδαμε εικόνες που δεν θα ξεχάσουμε ποτέ. Αυτή η συλλογική μας εμπειρία αναπόφευκτα μάς άλλαξε σαν ανθρώπους. Πιστεύω μετατοπίζει και την έννοια του ρεαλισμού στο σινεμά, του αντίκτυπου ενός έργου στο θεατή, κι εν τέλει της αλήθειας του.

Όλες οι ταινίες σας ως τώρα έχουν μέσα τους την επικαιρότητα. Κάνετε επίκαιρες ταινίες πάνω σε επίκαιρα κοινωνικά ζητήματα και πάντοτε με έντονα ρεαλιστικό τρόπο. Εδώ φτάσατε στα αφηγηματικά όρια του ρεαλισμού (αν και αποφεύγοντας, και μπράβο σας, την αισθητικοποίηση που θα έκανε το θέμα σας ένα ακόμα θέαμα). Πιστεύετε πως αν οι καλλιτέχνες δίνουν φάτσα φόρα το πρόβλημα, και όπως αυτό είναι, θα μας αναγκάζουν να ξεβολευτούμε ως θεατές κι άρα ως κοινωνία; Ή υπάρχει και ο κίνδυνος να συνηθίζουμε τη βία και οπτικά;

Α: Η επικαιρότητα είναι κάτι πάρα πολύ υποκειμενικό! Όλοι μας έχουμε δει ειδήσεις στην τηλεόραση. 

Φ: Μιας και κάνουμε σινεμά όμως αναζητάμε σχεδόν ενστικτωδώς την κινηματογραφική αλήθεια. Αλλά, αυτό το Κολοσσαίο του κυνισμού γύρω μας, η φετιχοποίηση και πορνογράφηση της βίας που βλέπουμε συχνά στην οπτικοακουστική παραγωγή τα τελευταία χρόνια, μάς βρίσκει ηθικά και πολιτικά αντίθετους. Η ένστασή μας είναι ήδη στην αφετηρία. Δουλέψαμε προς την αναζήτηση μιας αλήθειας (και χαιρόμαστε που νιώθεις πως η ταινία το πέτυχε), εντάσσοντας αυτή τη μεσικότητα του κινητού ως συλλογικής εμπειρίας καταγραφής, μαρτυρίας, ως ντοκουμέντου της εποχής μας.

Α: Αν αυτή η αλήθεια ξεβολέψει τους θεατές θα είναι ευτύχημα. Όμως υπάρχει αυτό το ερώτημα για το οποίο ακόμα δεν έχω απάντηση: Μπορεί η τέχνη να αλλάξει τον κόσμο;

Δεν έχει δοθεί απάντηση σε αυτό αλλά σίγουρα είναι μια πράξη προς αυτή την κατεύθυνση. Παρατήρησα πως καμιά αιτία δεν είναι εμφανής στην ιστορία γι’ αυτό που συμβαίνει. Είμαστε μέσα κατευθείαν στη “ζώνη πυρός” της θεματικής. Και βλέπω, πως στα πλαίσια της πολιτικής πραγματικότητας που είναι έντονα κυρίαρχη γύρω μας και οργιζόμαστε και συζητάμε και διαδηλώνουμε, της βίας κατά των γυναικών, θέτετε στοιχεία ιεραρχίας και οικονομικής εξουσίας. Δεν βλέπουμε απλά άντρες που την ασκούν, αλλά άντρες μαφιόζους, εκπορνευτές. Γιατί διαλέξατε αυτό το σεναριακό σχήμα;

A: Ξεκινήσαμε να κάνουμε την ιστορία της Άντι, της πραγματικής μας φίλης, που πριν 25 χρόνια ξέφυγε από τους διακινητές της. Ενώ γράφαμε ξεπεταγόταν κάθε μήνα σχεδόν και μια νέα είδηση γυναικοκτονίας, κακοποίησης, εκμετάλλευσης γυναικών από πατεράδες, μανάδες, μαφιόζους, και αθώους γείτονες. Δεν το διαλέξαμε αυτό το σχήμα. Έτσι στέκεται η ίδια η δομή αυτή.

Άρα η ιστορία της Άντι υπάρχει και δεν είναι μυθοπλαστική, κάτι που ήθελα να ρωτήσω όσο έβλεπα την ταινία, κι αυτό είναι το πιο τραγικό. Ότι συμβαίνουν τέτοια περιστατικά τόσο δίπλα μας. Κάτι που τονίζει την σημασία της πράξης σας να το κάνετε κινηματογράφο και μ’ αυτό το σκληρό ύφος. Το όνομα του κοριτσιού, επιπλέον, θυμίζει από τη μία όνομα μετανάστριας ή και της Αντιγόνης (το ακούμε άλλωστε κι έτσι). Άρα να υποθέσουμε και τα δύο;

Φ: Πίσω από την Άντι υπάρχει μια πραγματική ιστορία, η ιστορία της καλύτερης μου παιδικής φίλης. Ομως, η ιστορια της φιλης μου είναι και η ιστορια μιας Αντιγόνης. Και κυριολεκτικά και μεταφορικά. Η Αντιγόνη έχει μέσα της όλα αυτά, την αυτοδιάθεσή της, την ετεροδιάθεση της, την ονοματοδοσία της, την Άντι.

Υπάρχει ελπίδα μέσα στο μακελειό που συντελείται και σε αυτή σας τη ταινία. Πείτε μου ως άνθρωποι και ως καλλιτέχνες που την βρίσκετε, για να την βρούμε κι εμείς. Είναι μια αφηρημένη πίστη ή βρίσκεται μέσα στο ίδιο το πρόβλημα η διέξοδος; 

Α: Ο καλλιτέχνης είναι αντιφρονούντας. Μια απο τις δουλειές του καλλιτέχνη και δη του σκηνοθέτη είναι να αμφισβητεί. Το σύστημα, τα  εκφραστικά του μέσα, τον εαυτό του. Και καμια φορά να αμφισβητεί και την πραγματικότητα. Η Άντι μας κάνει το ίδιο τόσο στην αρχή όσο και στο τέλος της ταινίας. Η πραγματικότητα είναι σκοτεινή. Οι τέχνες μπορούν και ρίχνουν λίγο φως πάνω της.

Φ: Και δεν ξέρω αν υπάρχει ελπίδα εκεί. Υπάρχει άνθρωπος. Μάλλον ο άνθρωπος, όταν μπαίνει στο κάδρο, φέρνει ή σέρνει μαζί του και την ελπίδα. Ίσως η ελπίδα δεν είναι μια παθητική στάση, δεν είναι μοιρολατρία. Ίσως είναι ενέργεια, πράξη πάνω στο φόβο, δραση.

Ναι συμφωνώ με αυτό: Ο άνθρωπος είναι η απάντηση, ίσως. Ευχαριστώ πραγματικά για την συζήτηση και συγχαρητήρια για τη ταινία σας.

Ο Χρήστος Σκυλλάκος είναι κριτικός και θεωρητικός κινηματογράφου, φωτογράφος, εικαστικός, επιμελητής εκδόσεων και εισηγητής σεμιναρίων θεωρίας & ιστορίας κινηματογράφου. Αντιπρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου (ΠΕΚΚ) και μέλος της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Κριτικών Κινηματογράφου (FIPRESCI) και του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας (ΕΕΤΕ). Γεννημένος το 1984 σπούδασε Νομική.