BUY ME: μια περφόρμανς για τον homo consumens

Παρακολούθησα με μεγάλο ενδιαφέρον στη στοά της οδού Κοραή- ένα κρυμμένο μικρό λαβύρινθο με κλειστά μαγαζιά άλλων δεκαετιών- τη παράσταση  BuY ME της Νατάσσας Νταϊλιανη και Άντζελας Δεληχάτσιου ( σκηνοθεσία). Mου άρεσε πολύ που ενεργοποιήθηκε ο χώρος ενός παλιού καταστήματος-συγκεκριμένα στην αρχή της παράστασης η βιτρίνα έχοντας τους θεατές να παρατηρούν την ηθοποιό ως αντικείμενο τέρψης ενώ αργότερα η παράσταση μαζί με τους θεατές μετακινείται στο ίδιο το εσωτερικό του παλιού καταστήματος, υποδηλώνοντας την εσωτερικότητα, το ενδόμυχο…..το τι “κρύβεται πίσω” από κάθε μας κίνηση, τόσο απλή όσο η ενέργεια του να αγοράσεις καθημερινά στο super market………Μία ενδιαφέρουσα παράσταση για το καταναλωτισμό σε όλες του τις εκφάνσεις..Μικρές, αναγκαίες, υπερβολικές, καταναγκαστικές, υποκινούμενες…..χωρίς σοβαροφάνεια…με μεγάλη δόση χιούμορ.

Πείτε μου πώς ξεκίνησε η ιδέα για την εν λόγω περφόρμανς και ποια στοιχεία αυτοβιογραφικά, από την καθημερινότητα και τι προβληματισμοί ενσωματώθηκαν σε αυτή;

Νατάσσα: Ξεκίνησε με διάφορες αφορμές και διαπιστώσεις. Με απασχολούσε νομίζω από πάντα το γεγονός ότι κανείς πρέπει να δουλεύει για να αποκτήσει όλα αυτά τα πράγματα που προβάλλονται ως απαραίτητα και αναγκαία για μια ευτυχισμένη ζωή. Το γεγονός ότι υπάρχει ένας ολόκληρος μηχανισμός που εργάζεται για να σου επιβάλλει ένα συγκεκριμένο πρότυπο ευτυχίας, ευημερίας μέσα από ατελείωτες υπηρεσίες και προϊόντα που αντικαθιστούν μία πιο ενεργή συμμετοχή στη ζωή.

Γυρνώντας  πολλές φορές από το σούπερ μάρκετ συνειδητοποιούσα έντρομη πόσα σκουπίδια παράγω πριν καν ακόμη καταναλώσω το προϊόν, οι  άπειρες σακούλες, τα περιτυλίγματα οι συσκευασίες, το πλαστικό…Όλο αυτό μου φαινόταν εξωφρενικό.

Πολλές φορές επίσης όταν άδειαζα τις τσάντες μου και ανακάλυπτα όλες αυτές τις αποδείξεις άρχιζα καμιά φορά να τις διαβάζω και συνειδητοποιούσα πως ήταν ενδεικτικές του τι έκανα μέσα στη μέρα μου και ταυτόχρονα αποπνέανε μία περίεργη αίσθηση μοναξιάς απέκρυπταν την ουσία, την ανθρώπινη επαφή…

Σχημάτισα αυτή την εικόνα ότι κανείς στέκεται μπροστά σ’ ένα βουνό από αποδείξεις και απλώς τις διαβάζει κι έτσι αναπολεί τη ζωή του.  Αυτή η διαπίστωση ότι όλη μας η ζωή είναι πλέον άρρηκτα συνδεδεμένη με την κατανάλωση, ο ίδιος ο όρος «καταναλωτής» που χρησιμοποιείται αντί του όρου «πολίτη» και που τον ακούς πιο σπάνια πλέον με απασχολούσαν έντονα. Σκεφτόμουν συνέχεια πως τα λιγότερα σε φέρνουν κοντά με άλλους ανθρώπους εάν δεν πέσεις στην παγίδα να αισθανθείς ελλιπής εάν δεν έχεις όλα όσα σου παρουσιάζουν οι διαφημίσεις ως απαραίτητα. Συν το θέμα της έλλειψης χρόνου που τελικώς σε αναγκάζει να αγοράζεις και να καταναλώνεις τα πάντα διότι απλώς δεν προλαβαίνεις να κάνεις κάποια πράγματα μόνος σου.

Στη συνέχεια προστέθηκαν διάφορα αναγνώσματα που με επηρέασαν πολύ και αναφέρονται στην πιο ακραία έκφανση του φαινόμενου που αντιμετωπίζει τον ίδιο τον άνθρωπο ως προϊόν, εμπόρευμα ή ακόμα χειρότερα αφανίζει εκείνον και ιδιοποιείται το υπάρχοντά του ως λάφυρα (αλλά το τελευταίο υλικό θα αξιοποιηθεί στο Buy Me 2).

Αποφάσισα να εμπλέξω κι άλλους σε αυτή την ιδιότυπη έρευνά μου για τον καταναλωτισμό. Και δημιούργησα ένα ιδιότυπο ημερολόγιο το οποίο έστειλα σε φίλους και γνωστούς να συμπληρώσουν.Έπειτα προστέθηκαν κάποια κείμενα δικά μου που προέκυψαν κατά τη διάρκεια των προβών καθώς και θεωρητικά κείμενα. Τέλος, η ίδια μου η προσωπική θέση απέναντι στον «homo consumens»,  οι προσωπικοί μου προβληματισμοί και απόπειρες διαφοροποίησης του τρόπου ζωής μου από την μαζική κουλτούρα κατανάλωσης αποτέλεσαν έναυσμα για αυτή την περφόρμανς.

ένας ολόκληρος μηχανισμός που εργάζεται για να σου επιβάλλει ένα συγκεκριμένο πρότυπο ευτυχίας, ευημερίας μέσα από ατελείωτες υπηρεσίες και προϊόντα που αντικαθιστούν μία πιο ενεργή συμμετοχή στη ζωή.

Άντζελα:  Όταν η Νατάσσα με κάλεσε να συνεργαστούμε σ’ αυτό το πρότζεκτ για τον καταναλωτισμό, με ενδιέφερε ιδιαίτερα η ιδέα της για την συλλογή αποδείξεων και ημερολόγιων κατανάλωσης, τα οποία ήθελε απλώς να τα διαβάζει ως κείμενο στο χώρο. Μ’ άρεσε πολύ η ιδέα του “performance art” στησίματος αυτών το κομματιών και το πώς αυτά θα ’παράστασης που έχει μια βαθύτερη δραματουργική έννοια για τον θεατή.

Κάναμε έρευνα διαβάζοντας κοινωνιολογικά και επιστημονικά κείμενα πάνω στο θέμα και βρήκαμε ένα τρόπο να εντοπίσουμε κάποια αποσπάσματα από τη θεωρία του φονταμενταλιστικού καταναλωτισμού στη παράσταση με τρόπο που είναι ταυτόχρονα θεατρικός, παιχνιδιάρικος και ενημερωτικός. Μ’ ενθουσιάζει πάντα όταν οι θεατές ρωτάνε μετά τη παράσταση: Από πού είναι αυτά τα κείμενα;  Θέλω να διαβάσω περισσότερο.

Προσωπικά, εγώ καταγράφω τα πάντα όσα ξοδεύω σ ένα τετραδιάκι εδώ και δέκα χρόνια, και τα αναθεωρώ κάθε μήνα. Βρίσκω ότι μου δίνει περισσότερη ελευθερία στον καταναλωτισμό μου, επειδή έχω ξεκάθαρη ιδέα για το που πάνε τα χρήματα μου, και αν στ’ αλήθεια οι επιλογές μου μου δίνουν ανάλογη ευτυχία ή αν τις κάνω από συνήθεια ή εξάρτηση.

Πώς επιλέχθηκε ο χώρος γι αυτή τη παράσταση -ένας χώρος συμβατός στο κόνσεπτ της περφόρμανς κατά τη γνώμη μου- και γιατί το συγκεκριμένο σημείο στην εν λόγω στοά;

Νατάσσα: Ο χώρος ήταν καταλυτικής σημασίας. Την έρευνα και τις πρόβες τις είχαμε ξεκινήσει στο τέλος του 2015 αλλά η εξεύρεση του κατάλληλου χώρου αποδείχτηκε δύσκολη, καθώς δεν ταίριαζε σε συμβατικό θεατρικό χώρο αλλού ούτε και σε απρόσωπο βιομηχανικό χώρο. Τελικά βρέθηκε το Underground! Μόλις επισκέφτηκα τον χώρο και είδα το πρώτο πρώην εμπορικό κατάστημα της υπέροχης στοάς που είχε μετατραπεί σε θέατρο είπα: αυτό είναι για το Buy me! Είναι πολύ συμβατός με το κόνσεπτ της παράστασης διότι σου δίνει την δυνατότητα να παίξεις με όλα τα υλικά της παράστασης σε έναν άδεια χώρο, ο οποίος ωστόσο διατηρεί την δική του αυτόνομη προσωπικότητα. Έχει την βιτρίνα που αμέσως δημιουργεί σκηνικό χώρο  με την επιγραφή «Γραφομηχαναί» και με μία παλιά διαφήμιση στον πλαϊνό κύλινδρο. Αποπνέει μία εγκατάλειψη και την αύρα μιας άλλης, ενδεχομένως πιο αθώας, εποχής, έχει κάτι το χειροποίητο και μη μαζικό κι έτσι δημιουργεί εγγύτητα επαφή σε αντίστιξη με το περιεχόμενο της παράστασης.

Με ποιο τρόπο η έννοια του υπογείου δημιουργεί μια σύνδεση με το υποσυνείδητο, το ενδόμυχο, το εσωτερικό-τους φόβους και τις επιθυμίες;

Νατάσσα: Μία υπόγεια στοά είναι σαν ένα μυστικό που σου..αποκαλύπτεται μόλις την ανακαλύψεις! Είναι σαν να έχει σταματήσει ο χρόνος και εσύ αυτόματα μετατοπίζεσαι χωρίς να το καταλάβεις. Υπάρχει ησυχία, η στοά παράγει τους δικούς της ήχους-μαζί σου. Είναι ωραία αίσθηση και σε προσκαλεί να τα παίξεις! Εδώ το υπόγειο δεν είναι τόσο κλειστοφοβικό σου αφήνει χώρο και περιθώριο.

Ποιες δυσκολίες είχατε στη πραγματοποίηση της παράστασης και ποιες οι αντιδράσεις του κοινού μέχρι τώρα.

Νατάσσα: Εφόσον το υλικό και η ιδέα προϋπηρχαν πάντοτε η πρόκληση είναι η υλοποίηση, η μεταμόρφωση μιας ιδέας σε παραστάσιμο υλικό! Σ’ αυτό το κομμάτι καλείσαι να φύγεις από την μοναχική αναζήτηση, τη σκέψη, την καταγραφή των ιδεών και να βρεις ανθρώπους που θα στηρίξουν και θα καταλάβουν το όραμά σου. Για μένα αυτό είναι ένα πολύ κομβικό σημείο. Οι συνεργάτες που θα σε πάνε παραπέρα και θα συνδημιουργήσουν μαζί σου. Στην προκειμένη η συνεργασία μου με την Άντζελα Δεληχάτσιου ήταν καταλυτική. Μιλάμε την ίδια γλώσσα,  εμβαθύναμε την έρευνα μαζί και στήσαμε την παράσταση. Κι εν συνεχεία όλοι οι υπόλοιποι συνεργάτες που δώσανε το δικό τους στίγμα όντας ταυτόχρονα εντελώς εναρμονισμένοι με την βασική σύλληψή και ιδέα (Φώτα: Βασίλης Κλωτσοτήρας, Κοστούμια: Λουκία Χατζέλου).

Η εγγύτητα με το κοινό αμέσως το εμπλέκει διαφορετικά, άμεσα. Είναι ένα ωραίο μοίρασμα το οποίο λειτουργεί αμφίδρομα και με τροφοδοτεί κι εμένα πολύ σαν περφόρμερ. Παίζουμε παρέα και είναι όμορφο αυτό!

Άντζελα: Η συνεργασία με τη Νατάσα στη δημιουργία αυτού του έργου ήταν πολύ ευχάριστη.  Δουλέψαμε με αυτοσχεδιασμούς, έγραψε η Νατάσα κομμάτια και έκανε επιλογές από μουσικό υλικό, έφερα εγώ ιδέες για επιστημονικά κείμενα. Ήταν πολύ αυθόρμητη και αυτονόητη η συνεργασία μας. Επίσης κάναμε πολλές συζητήσεις για τα θέματα και πώς επηρεάζουν τις προσωπικές μας ζωές, οι οποίες συζητήσεις σίγουρα επηρέασαν το πνεύμα της παράστασης.  Οι δυσκολίες είχαν σχέση με το πως να μην βγει διδακτικό το έργο ή βαρύ ή απελπιστικό:  πώς να καθρεφτίσουμε αυτή τη δύσκολη καταναλωτική κατάσταση που ζούμε, αλλά με χιούμορ και με κάποια ελπίδα ότι υπάρχουν τουλάχιστον μικρο-ελευθερίες μέσα σ’ αυτήν.

Οι αντιδράσεις του κοινού είναι πολύ θετικές:  τους αρέσει πάρα πολύ το θέμα, ο χώρος, η οικειότητα της παράστασης, η μουσική, και πάνω απ’ όλα η κωμική και ταυτόχρονα πολύ εγκάρδια ερμηνεία της Νατάσας. Μια θεατής μου είπε μετά την παράσταση:  πω, πω, σκέφτηκα πόσο πληρώνω σε σάντουιτς έξω κάθε μέρα -από τώρα, ταπεράκια.  Αν μπορέσεις να εμπνεύσεις έστω και έναν θεατή να κάνει μια μικρή θετική αλλαγή, αυτό αμέσως κάνει επιτυχημένο το θεατρικό σου εγχείρημα…

Ταυτότητα παράστασης
Σύλληψη-σκηνοθεσία, ερμηνεία:  Νατάσσα Νταϊλιάνη
Δραματουργική ανάπτυξη, συν-σκηνοθεσία: Άντζελα Δεληχάτσιου
Ήχος: Κωστής Γαρδίκης
Σχεδιασμός φωτισμών: Βασίλης Κλωτσοτήρας
Κοστούμια: Λουκία Χατζέλου
Φωτογραφίες, Artwork: Γιώργος Ευθυμίου
Επικοινωνία: Στέλλα Πεκιαρίδη

Ηχογραφημένη φωνή: Αντώνης Γκρίτσης
Στην παράσταση ακούγεται το τραγούδι Buy Me των Starwound.
Διάρκεια: 60’

Ημέρες & Ώρες παραστάσεων: κάθε Τετάρτη  στις 21.00, από 4/1 έως 8/2.

Χώρος: Θέατρο Underground, Κοραή 4, υπόγειος χώρος Στοάς Κοραή (είσοδος από κινηματογράφο ΑΣΤΥ).

Τιμές εισιτηρίων: 10 € (γενική είσοδος), 7 € (μειωμένο), 5 € (ατέλεια)

Τηλ. κρατήσεων: 2130370342