"Η φωτογραφία είναι μια άμεση οπτική γλώσσα"

Η Laura Serani είναι επιμελήτρια και συγγραφέας. Είναι πρόεδρος του Prix Résidence pour la Photographie και σύμβουλος στο  Fondation des Treilles στη Γαλλία από το 2015. Υπήρξε καλλιτεχνική διευθύντρια στο  Mois de la Photo το 2014 και το 2008, καλλιτεχνική διευθύντρια στο Rencontres de Bamako, διευθύντρια του Sifest στην Ιταλία το 2007 και το 2008, διευθύντρια της Fnac Collection και των Fnac Galleries από το 1986 ως το 2006. Είναι μέλος των κριτικών επιτροπών για τα βραβεία Prix Niépce, World Press, New York Photo Awards, Circulations.

Ο Δημήτρης Κεχρής και η Χριστίνα Καλλιγιάννη, μέλη της οργανωτικής ομάδας του MedPhoto Festival, συνομίλησαν μαζί της, με αφορμή τη συμμετοχή της στην κριτική επιτροπή για το διεθνές φωτογραφικό βραβείο που θα απονείμει το Φεστιβάλ (με χρηματικό έπαθλο 3.000 ευρώ), μέσα από έναν διαγωνισμό που διαρκεί ως τις 17 Δεκεμβρίου.

.

.

Η αλληλεπίδραση της φωτογραφίας με νέα μέσα φαίνεται να την έχει κάνει «ευκολότερη» και «γρηγορότερη» σε σχέση με παλιότερα. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι πλέον η φωτογραφία δεν αντιμετωπίζεται ως κάτι που προκύπτει μέσα από διαδικασίες που απαιτούν προσπάθεια και μελέτη, αλλά ως κάτι περισσότερο «αυθόρμητο»;

Μπορεί να έχει γίνει κάτι ευκολότερο, αν σκεφτούμε τις ψηφιακές φωτογραφίες, ωστόσο πιστεύω ότι ακόμα και το να διαχειριστείς τις δυνατότητες της ψηφιακής τεχνολογίας, από το στάδιο της λήψης μέχρι τις φάσεις του post-production, δεν είναι και τόσο εύκολο. Άλλωστε, σήμερα υπάρχουν περισσότερες σχολές, εργαστήρια και εκπαιδευτικοί οργανισμοί από ποτέ. Πέρα όμως από τεχνικές και μαθήματα, το «ένστικτο» και η επίγνωση του τι κάνεις υπήρξαν πάντα οι καθοριστικοί παράγοντες στη φωτογραφία.

Απειλείται η αντιμετώπιση της φωτογραφίας ως τέχνης, εξαιτίας του καθημερινού καταιγισμού εικόνων στα social media;

Η φωτογραφία αναδεικνύεται σε μια εξαιρετικά σημαντική και άμεση οπτική κοινωνική γλώσσα, καθώς χρησιμοποιείται ευρέως στα social media. Και είναι ήδη μια πραγματική εναλλακτική στις συνήθεις γλώσσες. Ωστόσο, υπάρχει μια διαφορά ανάμεσα στο είδος αυτό των «λειτουργικών» εικόνων και στη φωτογραφία. Ίδιου τύπου διαφορά όπως αυτή ανάμεσα στο να γράφει κάποιος ένα sms και στη συγγραφή.

Η οικονομία, ωστόσο, είναι πάντα ένα ακριβής δείκτης. Και μου φαίνεται ότι η ολοένα και μεγαλύτερη επιτυχία που παρουσιάζει η φωτογραφία στην αγορά της τέχνης είναι μια ισχυρή επιβεβαίωση ότι η φωτογραφία ως τέχνη ούτε συγχέεται με κάτι άλλο ούτε απειλείται.

Πιστεύετε ότι η εισβολή της ψηφιακής εικόνας έχει εγκαινιάσει μια μεταφωτογραφική εποχή στην οποία η έννοια της αλήθειας της εικόνας έχει κλονιστεί;

Η αλήθεια πάντα υπήρξε μια σχετική και υποκειμενική σύλληψη, τόσο γενικά όσο και στη φωτογραφία. Το photoshop και τα νέα ψηφιακά εργαλεία απλώς βοηθούν στο να γίνονται ευκολότερα και γρηγορότερα διαδικασίες επεξεργασίας που και παλιότερα συνέβαιναν, (όπως αποδεικνύεται ιστορικά), όπως τα φωτομοντάζ και κάθε είδους παρεμβάσεις στο σκοτεινό θάλαμο.

Η Laura Serani στο Μουσείο Μπενάκη

Με βάση την εμπειρία σας, η φωτογραφία γενικά και η φωτογραφία ντοκουμέντου ειδικότερα, έχουν τελικά κάποια πραγματική επίδραση στην κοινωνία; Επηρεάζει βαθύτερα τους θεατές πέρα από το να τους πληροφορεί;

Η φωτογραφία, παίζοντας ένα σημαντικό ρόλο στην πληροφόρηση, αυτομάτως έχει επίδραση στην κοινωνία. Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου στην Ισπανία ή κατά τη διάρκεια του πολέμου του Βιετνάμ, κάποιες εικόνες κυκλοφόρησαν διεθνώς και έπαιξαν τρομερά σημαντικό ρόλο στο σχηματισμό της κοινής γνώμης, παραμένοντας μέχρι και σήμερα σύμβολα στο πλαίσιο της συλλογικής κουλτούρας. Σήμερα, οι ειδήσεις διαμοιράζονται μέσα από νέα media πολύ γρηγορότερα σε σχέση με παλιότερα. Μέσα σε αυτά τα νέα συμφραζόμενα, μέσα σε αυτή την καταιγιστική ροή της πληροφορίας, οι φωτογραφίες επιδρούν σίγουρα αλλιώς στον αμφιβληστροειδή, στη συνείδηση, στο φαντασιακό. Αλλά η δύναμη της εικόνας είναι ακόμα εδώ. Και μια τυπωμένη φωτογραφία ανάμεσα σε όλο αυτόν τον χείμαρρο των εικόνων που ρέουν μπροστά στα μάτια μας, μπορεί ακόμα να αφήσει βαθειά σημάδια.

Μέσα από τη συμμετοχή σας στο MedPhoto Festival και άλλα Φεστιβάλ γύρω από τη λεκάνη της Μεσογείου τα τελευταία χρόνια, θα μπορούσατε να πείτε ότι κάτι αλλάζει στις περιοχές αυτές αναφορικά με το χαρακτήρα αυτών των διοργανώσεων και των φωτογραφικών πρωτοβουλιών εν γένει;

Η αίσθησή μου και οι εντυπώσεις μου από το MedPhoto και το Istanbul Biennial είναι πολύ θετικές. Υψηλού επιπέδου δράσεις, καταπληκτικοί φωτογράφοι άγνωστοι ακόμα σε ευρύτερο κοινό, πλούσια προγράμματα γύρω από ενδιαφέροντα ζητήματα που αναπτύσσονται σε κατάλληλα επιλεγμένους τόπους. Ίσως, σε αυτήν την περιοχή του κόσμου υπάρχει και πιο έντονος προσανατολισμός σε κοινωνικά προβλήματα. Καλλιτεχνικές πρωτοβουλίες που θέτουν ερωτήματα σχετικά με τη σύγχρονη πραγματικότητα, αναζητώντας νέες ντοκουμενταρίστικες γλώσσες και συλλογικούς τρόπους πραγματοποίησης των παραπάνω, κάτι που είναι φανερό σε κολλεκτίβες όπως το Depression Era και σε Φεστιβάλ όπως το MedPhoto. Είναι συναρπαστικό για μένα να ανακαλύπτω μια άλλη πλευρά της ίδιας Ευρώπης. Κουλτούρες, ρυθμοί, οράματα… τόσο κοντινά και τόσο μακρινά την ίδια στιγμή.

.

*κεντρική φωτό: Melina Mulas