«Συρματένιοι, Ξεσυρματένιοι όλοι» | Συνέντευξη με την ηθοποιό Χριστίνα Λυκοτσέτα

Συζητήσαμε με την ηθοποιό Χριστίνα Λυκοτσέτα που ερμηνεύει τον θεατρικό μονόλογο «Συρματένιοι, Ξεσυρματένιοι όλοι» (κείμενα καταγραφής ιστοριών Χιωτών προσφύγων και στρατιωτών στη Μέση Ανατολή 1941-46, από το ομώνυμο βιβλίο του Γιάννη Μακριδάκη, εκδ. ΕΣΤΙΑ) που ανεβαίνει από 17 Μαρτίου στο Θέατρο ΑΒΑΤΟΝ, σε σκηνοθεσία Μελίνας Σκούφου.

1. Ποιοι είναι οι Συρματένιοι του τίτλου;

Η ιστορία μας, είναι πραγματικές αφηγήσεις από άμαχους και στρατιώτες από τη Χίο, που κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής, πέρασαν πρόσφυγες πρώτα στην Τουρκία και από εκεί στη Μέση Ανατολή. Εκεί οι στρατεύσιμοι, αποχωρίστηκαν τις οικογένειες τους και μπήκαν στον υπό ανασυγκρότηση Ελληνικό στρατό της Μέσης Ανατολής, που οργάνωσε η αυτό-εξόριστη κυβέρνηση, ο βασιλιάς και οι Βρετανοί με σκοπό να συνεχίσουν τον πόλεμο. Οι άμαχοι έμειναν φιλοξενούμενοι σε στρατόπεδα υποδοχής στο Χαλέπι, στη βρετανική τότε Κύπρο, στη Βηρυττό, στο Σινά και την Παλαιστίνη και κάποιοι έφτασαν μέχρι τη Γκάνα και το Βελγικό Κονγκό όπου και έμειναν εκεί μέχρι το 1946. Την ίδια στιγμή από ένα σύνολο 30 χιλιάδων Ελλήνων στρατιωτών που επιλέχθηκαν ως στρατεύσιμοι, περίπου 20 έως 22 χιλιάδες, συμμετέχουν στα πρώτα κινήματα του ΕΑΜ το 1943 και 1944, ενάντια στο διορισμό Μεταξικών φασιστών αξιωματικών, και τοποθετήθηκαν υπέρ της «Κυβέρνησης του Βουνού» την οποία αναγνώρισαν ως μόνη νόμιμη κυβέρνηση. Συνελλήφθησαν εύκολα από τους Άγγλους επειδή τους άδειασε και η ηγεσία του ΕΑΜ και τους ζήτησε να αφοπλιστούν οικιοθελώς, και κλείστηκαν σε διάφορα στρατόπεδα συγκέντρωσης, τα περισσότερα, βαθειά στην έρημο, που περιστοιχίζονταν από συρματοπλέγματα. Ασμάρα, Ντεκαμερέ, στην Αβυσσηνία (σημερινή Ερυθραία), αλλά και αλλού, στην Αίγυπτο, το Ιράκ, τη Συρία κλπ. Οι «Συρματένιοι» λοιπόν ήταν αυτοί που βρέθηκαν μέσα σε αυτά τα συρματοπλέγματα.Οι «Ξεσυρματένιοι» ήταν όσοι επιλέχθηκαν από τους Άγγλους για να επανδρώσουν τον Ιερό Λόχο και να συνεχίσουν τον πόλεμο, αλλά κυρίως να αποτελέσουν και το πρόπλασμα του μεταπολεμικού στρατού της χώρας που θα έπρεπε να είναι της εμπιστοσύνης τους. Είναι πάντως χαρακτηριστικό ότι στην ήσυχη και απονήρευτη πολιτικά κοινωνία της μέσο-αστικής Χίου του μεσοπολέμου, τόσο η στράτευση στους «Συρματένιους» όσο και η επιλογή των «Ξεσυρματένιων» έγινε χωρίς μια προγενέστερη συνειδητή πολιτική δράση, ένθεν και ένθεν. Οι άνθρωποι αυτοί κλήθηκαν ξαφνικά να πάρουν θέση με έναν σχεδόν αυθόρμητο τρόπο εκείνη την στιγμή. Δεν είναι τυχαίο και το γεγονός ότι μετά την επιστροφή τους το 1946 από τα «Σύρματα», η Χίος είναι το μοναδικό νησί του Αιγαίου στο οποίο δεν έγινε σχεδόν καμία μάχη κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου. Από αυτή την άποψη, αν και το έργο δεν τηρεί ίσες αποστάσεις μεταξύ θυτών και θυμάτων σε καμιά περίπτωση και μιλάει περισσότερο από την σκοπιά του πρόσφυγα και του φυλακισμένου και εκτοπισμένου, θέλει να δείξει και το «τυχαίο» μέσα στο «αναγκαίο».

2. Τι σας παρακίνησε να ανεβάσετε το συγκεκριμένο έργο;

Βρέθηκα στη Χίο, το 2015-2016 την περίοδο των μεγάλων προσφυγικών μετακινήσεων. Είδα από κοντά και αφουγκράστηκα τις καθημερινές ιστορίες των χιλιάδων βασανισμένων προσφύγων από τους σύγχρονους πολέμους. Όταν διάβασα το βιβλίο του Γιάννη Μακριδάκη, που γράφτηκε σε ανύποπτο χρόνο, μεταξύ 1997 και 2003 συλλέγοντας προφορικές μαρτυρίες ηλικιωμένων Χιωτών είδα ότι στην πραγματικότητα, αυτό που οι πρόσφυγες βίωσαν μετά το 2015, έχει επαναληφθεί στην ίδια γεωγραφική περιοχή με ακριβώς τις ίδιες ζωντανές αφηγήσεις, από άλλους ανθρώπους. Το μόνο που άλλαξε είναι η ροή της κίνησης. Τότε, μεταξύ 1941-9145 ήταν από δυτικά προς ανατολικά. Τώρα είναι ανάποδα. Αλλά οι σύγχρονοι πρόσφυγες διηγούνται τις ίδιες ιστορίες που μας διηγήθηκαν οι παππούδες μας, και είτε τις ξεχάσαμε, είτε θεωρήσαμε ότι δεν μοιάζουν ή δεν είναι το ίδιο με αυτό που βλέπουμε στις μέρες μας. Ενώ είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα!! Η μόνη διαφορά είναι ότι τότε στα 1941-44 υπήρχε ζωντανό ένα όραμα κοινωνικής, πολιτικής και εθνικής απελευθέρωσης που κράτησε ζωντανούς τους ανθρώπους. Ενώ τώρα αυτό, στους σύγχρονους πρόσφυγες λείπει δραματικά!

3. Τι σας δυσκόλεψε με το ανέβασμα του έργου;

Είναι δύο κυρίως, τα δύσκολα σημεία του θεατρικού ανεβάσματος που κάνουμε. Το ένα είναι η επιλογή του κειμένου καθαυτό. Οι αφηγήσεις που δραματοποιούμε, και πιάνουν διάρκεια μιας ώρας, έπρεπε να επιλεχθούν από ένα βιβλίο 220 σελίδων. Έπρεπε δηλαδή, από την μια μεριά, να υπάρχει μια χρονική και γεωγραφική ροή τέτοια που να κάνει κατανοητή στο θεατή μια εντελώς άγνωστη υπόθεση της νεότερης ιστορίας. Και την ίδια στιγμή, έπρεπε οι αφηγήσεις που επιλέξαμε να έχουν δραματουργικό και θεατρικό ενδιαφέρον, διότι δε θέλαμε να κάνουμε ένα ιστορικό ντοκιμαντέρ με θεατρικά μέσα, αλλά ένα θεατρικό μονόλογο με ιστορικό και καλλιτεχνικό ενδιαφέρον. Να παρακινήσουμε το θεατή να ψάξει μόνος του μετά την παράσταση, την όποια ιστορική τεκμηρίωση, αφού πρώτα του προκαλέσουμε την συναισθηματική του εμπλοκή και του κινήσουμε το ενδιαφέρον. Το δεύτερο δύσκολο σημείο, ήταν η υποκριτική επεξεργασία καθαυτή. Σε έναν μονόλογο, που καλούμαι ως ηθοποιός να ερμηνεύσω πολλούς και διαφορετικούς ρόλους, αντρικούς και γυναικείους, με στιγμές έντασης, απόγνωσης, πάθους, στιγμές δραματικές, ειρωνικές, κωμικές, πρέπει να «κεντήσω» τις αφηγήσεις με την καθοδήγηση της σκηνοθέτριας μου, με λεπτομερή τρόπο για να αποδώσω τα διαφορετικά «χρώματα» και συναισθήματα, για να μην γίνει μονότονο. Και δεν σας κρύβω ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο, καθώς δεν έχεις πάνω στην σκηνή άλλους παρτενέρ για να μοιραστείς μαζί τους τη δουλειά αυτή.

4. Δουλεύετε καιρό ως ομάδα; Προς τα πού κατευθύνεται κυρίως η δουλειά σας;

Με την σκηνοθέτρια Μελίνα Σκούφου και την ενδυματολόγο Γεωργία Μπούρδα που ανέλαβε και την σκηνογραφία στους «Συρματένιους», έχω συνεργαστεί ξανά άλλη μια φορά, στην παράσταση «ΕΒΙΒΑ» που είχε ανέβει με επιτυχία στο «Τρένο στο Ρουφ» την διετία 2014-2016 και που διαπραγματεύονταν ένα χρονικό μπρος-πίσω, στο πως βίωσε μια κοριτσοπαρέα την κατοχή του 41-44 και πως βιώνει μια άλλη κοριτσοπαρέα τη σύγχρονη κρίση. Θα μπορούσες να πεις ότι η δουλειά μας είναι περισσότερο προσανατολισμένη στους ιστορικούς παραλληλισμούς. Τα σημεία εκείνα στα οποία προσπαθείς να βρεις από το παρελθόν, ομοιότητες ή αναλογίες με το σήμερα. Αν και δεν το επιδιώκουμε συνειδητά, νομίζω ότι μας ταιριάζει περισσότερο.

5. Οι εικόνες που περιγράφονται στο έργο είναι κοινές με τις εικόνες που βλέπουμε στις φωτογραφίες που κυκλοφορούν στα social media και τα ΜΜΕ. Πιστεύετε ότι οι εικόνες αυτές, του έργου αλλά και των τωρινών προσφύγων, προκαλούν το κοινό με κάποιο τρόπο να δράσει με αλληλεγγύη και την ίδια στιγμή με μαχητικότητα για να σταματήσει όλο αυτό που προκαλεί την προσφυγιά; Ή, μήπως έχουμε συνηθίσει την εικόνα της βίας και του πόνου και δεν μας επηρεάζει προς μια ενεργητική κατεύθυνση;

Το 2015 και ακόμη το 2016 η κοινωνία βομβαρδίστηκε με πάρα πολλές εικόνες από το προσφυγικό δράμα. Είναι γεγονός ότι η κοινωνία έδειξε ένα τεράστιο κίνημα αλληλεγγύης σε όλη την χώρα, από τα νησιά μέχρι την Ειδομένη. Τα πράγματα άλλαξαν με την υπογραφή της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας για τον υποχρεωτικό εγκλωβισμό των προσφύγων. Εκεί, έγινε αντιληπτό ότι οι πρόσφυγες δεν ήρθαν για να φύγουν σε λίγες μέρες ή βδομάδες αλλά υποχρεωτικά θα παραμείνουν παρά τη θέληση τους στην Ελλάδα και κατά ένα μεγάλο βαθμό στα νησιά. Εκεί είναι που ξεκινάνε οι βιοπολιτικές εξουσίας και διαχείρισης του θέματος. Το «θέμα» καταρχάς μετατράπηκε σε «πρόβλημα». Και η αλληλεγγύη μετατράπηκε σε «διαχείριση του προβλήματος». Το ρόλο των εθελοντών αλληλέγγυων πήρε το κράτος των διαλυμένων και χρεοκοπημένων υποδομών και οι ιδιωτικοποιημένες υπηρεσίες των επαγγελματικών ΜΚΟ. Την τηλεοπτική προβολή της αλληλεγγύης πήρε η ρατσιστική προβολή του θέματος από τα ΜΜΕ. Από κοντά ξεπρόβαλαν και οι φασίστες που φάνηκε ότι το 2015 είχαν λουφάξει και περίμεναν. Πλέον τα ναυάγια των μικρών Αϊλάν δεν προβάλλονται καν. Σαφώς εδώ και εκεί η κοινωνία δίνει μάχες αλληλεγγύης στα νησιά και αλλού, αλλά δεν είμαστε εκεί που ήμασταν το 2015. Επιλέξαμε λοιπόν αυτό το έργο, ακριβώς για να επαναφέρουμε τον προβληματισμό. Και για να πούμε ότι σε αντίθεση με αυτό που λέει ο Έλληνας ρατσιστής, ο πρόσφυγας και ο μετανάστης δεν έχουν εθνότητα, θρησκεία ή φύλο.

6. Η τελευταία σας παράσταση είναι την Κυριακή 21 Απριλίου, ημέρα «μαύρης επετείου». Πώς θα νιώθεις πάνω στη σκηνή; Και τελικά, τι φωνάζουν με τις μαρτυρίες τους όλοι αυτοί οι Συρματένιοι απέναντι στο τέρας του φασισμού και του ρατσισμού; Και τι φωνάζουν απέναντι στους δημοκράτες πολιτισμένους δυτικούς που δημιουργούν προσφυγιά, εκτοπισμό και εκμετάλλευση;

Ξέχωρα από το ιστορικό φορτίο της κάθε μέρας και αυτής ειδικά ο ηθοποιός οφείλει να δίνει κάθε μέρα το 100%. Όπως λέει και ένας αγαπημένος συνθέτης, ο Θεόδωρος Κουρεντζής, που πρόσφατα μας επισκέφθηκε στην Ελλάδα, παίζουμε μουσική σαν να είναι η τελευταία μας μέρα. Αντίστοιχα θα πω πως οφείλουμε να παίζουμε σαν να είναι η τελευταία παράσταση που δίνουμε. Στην προκειμένη περίπτωση θέλουμε να αποτελέσουμε, τη φωνή της ιστορικής συνείδησης απέναντι σε όσους λένε ότι «ναι αλλά οι Έλληνες πρόσφυγες τότε ήταν κάτι διαφορετικό», κάτι που όπως είπα δεν ισχύει. Και ταυτόχρονα να φέρουμε ξανά στο προσκήνιο τις κραυγές αγωνίας αυτών που δεν έχουν φωνή. Των χιλιάδων σύγχρονων εγκλωβισμένων προσφύγων. Είτε είναι στα «σύρματα» των κλειστών καμπ στα νησιά, είτε είναι τύποις «ξεσυρματένιοι», και έχουν βρεθεί δηλαδή να διαμένουν στις ευρωπαϊκές πόλεις αλλά αντιμετωπίζουν τη ρατσιστική πολιτική του κράτους και μερίδας της κοινωνίας και δεν μπορούν να ενταχθούν. Το έργο μας θέλουμε να είναι ένας ύμνος για την ζωή. Ένας ύμνος για το ανθρώπινο μέσα στο καθημερινά απάνθρωπο. Όπως πρόσφατα είπε και ο Σάββας Μιχαήλ σε σχετική συζήτηση που οργανώσαμε σε μια από τις παραστάσεις μας, ο Φασισμός στηρίζεται ακριβώς στην απανθρωποίηση του ανθρώπινου. Αντιμετωπίζει τον «Άλλο» ως κάτι ξεχωριστό από τον «Εαυτό» του, πρώτα και κύρια διότι έχει σκοτώσει το ανθρώπινο μέσα στον «εαυτό» του, πριν το σκοτώσει στον «άλλο». Και το ανθρώπινο είναι η συνείδηση της κοινωνικής ένταξης. Δεν μπορεί να υπάρξει «Εγώ» χωρίς να υπάρχει «εμείς». Και εάν φεύγοντας ο θεατής από αυτό το έργο, έχει αλλάξει έστω και λίγο ως προς αυτό, τότε ναι, θα είμαστε χαρούμενοι που του το προκαλέσαμε.

.

H Χριστίνα Λυκοτσέτα αποφοίτησε από τη σχολή του Θεάτρου Τέχνης Καρόλου Κουν το 2007 και από το Παιδαγωγικό Δημοτικής Εκπαίδευσης το 2012. Έχει παρακολουθήσει σεμινάρια υποκριτικής με τους Τάσο Μπαντή, Μιχαήλ Μαρμαρινό και Ανδρέα Μανωλικάκη (ηθοποιό, σκηνοθέτη και δάσκαλο στο Actors Studio). Έχει συνεργαστεί στον κινηματογράφο με τον Τόνυ Λυκουρέση, στην τηλεόραση με την Πηγή Δημητρακοπούλου και στο θέατρο με τους Γ.Κουσκουλή, Δ.Δεγαίτη και Μελίνα Σκούφου. Επίσης, έχει εργαστεί ως επιμορφώτρια θεάτρου στο ΚΕΘΕΑ ΝΟΣΤΟΣ και αυτό το διάστημα βοηθάει εθελοντικά στην θεατρική ομάδα της Κοινωνικής Επανένταξης του 18 ΑΝΩ.

.

Info:

Τιμές εισιτηρίων: 10 ευρώ

Προπώληση: viva.gr

Θέατρο Άβατον

Ευπατριδών 3, Γκάζι

200 μέτρα από τη στάση Μετρό Κεραμεικός

τηλ.210 3412689

www.theatroavaton.gr

https://www.facebook.com/avatontheater

ΥΓ. Μετά από 6 συνεχόμενα sold out η παράσταση πήρε μικρή παράταση και εκτός από την παράσταση την Κυριακή, 21 Απριλίου, 19.00 θα πραγματοποιηθούν παραστάσεις και τις ημερομηνίες: Σάββατο 4 Μαΐου και Σάββατο 11 Μαΐου στις 6μμ.