«Εδώ' ναι το πικρό το χώμα του Διστόμου...

... ώ εσύ διαβάτη, όπου πατήσεις να προσέχεις»...

| 10/06/2016

«Εδώ’ ναι το πικρό το χώμα του Διστόμου./ ώ εσύ διαβάτη, όπου πατήσεις να προσέχεις./ Εδώ πονά η σιωπή, πονάει η πέτρα κάθε δρόμου/ κι απ’ τη θυσία κι απ’ τη σκληρότητα του ανθρώπου./ Εδώ μια στήλη απλή, μαρμάρινη, όλη κι όλη/ με ονόματα σεμνά, και τη Δόξα τα ανεβαίνει/ λυγμό λυγμό, σκαλί – σκαλί, μεγίστη σκάλα»

Γ. Ρίτσος

Ήταν Σάββατο 10 Ιούνη του 1944 και τα νέα από τα μέτωπα του πολέμου ήταν καλά. Οι ναζί υποχωρούσαν, τέσσερις μέρες πριν είχε πραγματοποιηθεί η απόβαση στη Νορμανδία και είχε γίνει πλέον πιστευτό ότι η μέρα της απελευθέρωσης δεν θα αργούσε και στην Ελλάδα. Ο λαός τόσο στις πόλεις όσο και στην επαρχία μαζί με τους αντάρτες φρόντιζαν έμπρακτα γι αυτό. Ήταν τότε που οι ναζί, σαν να κυριεύτηκαν από αμόκ, διέπραξαν τις μεγαλύτερες αγριότητες.

Οι ναζί στην προσπάθειά τους να τρομοκρατήσουν τους κατοίκους και να ανακόψουν την ενίσχυση που παρείχαν στις οργανωμένες ανταρτικές ομάδες που δρούσαν σε πολλές περιοχές της χώρας αύξησαν την ένταση. Ιδιαίτερα η περιοχή της θρυλικής Ρούμελης, όπου το αντάρτικο ανθούσε βρέθηκε με σφοδρότητα στο στόχαστρο των κατακτητών.

Η προσφορά της περιοχής Διστόμου ήταν τόσο σημαντική στην αντίσταση κατά των κατακτητών στην περίοδο 1940 – 1944, που οι Γερμανοί ναζιστές γύρευαν μια αφορμή για να αντεκδικηθούν για τις μεγάλες και ταπεινωτικές τους ήττες, εκεί. Χαρακτηριστικές φάσεις της αντίστασης είναι οι ακόλουθες:

Τον Ιούλιο μέχρι τον Αύγουστο του 1943, αντιστασιακές ομάδες του Διστόμου, Στειρίου και Αντίκυρας αντιστέκονται στη διέλευση ισχυρών, ιταλικών και γερμανικών δυνάμεων στη χαράδρα της Στενής, με αποτέλεσμα να προξενήσουν σημαντικότατες απώλειες στον εχθρό. Η τοποθεσία, λόγω της σπουδαιότητας της μάχης αυτής και λόγω των μεγάλων απωλειών των δυνάμεων κατοχής, ονομάσθηκε μικρό Στάλινγκραντ. Στις 24 Απριλίου του 1944 στην περιοχή Καρακόλιθος, για αντίποινα σε άλλη ενέδρα αντιστασιακών ομάδων, εκτελούν τις πρωινές ώρες, 110 όμηρους πατριώτες από τις φυλακές Λειβαδιάς, μεταξύ των οποίων και τέσσερις Διστομίτες. Το δε απόγευμα της ίδιας μέρας άλλους 24 ομήρους.

διστομο5

Έτσι, στο πλαίσιο των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων εκείνο το φοβερό πρωινό του Ιούνη, οι Γερμανοί προσπάθησαν να αιφνιδιάσουν τους αντάρτες. Μια φάλαγγα επτά αυτοκινήτων με Γερμανούς στρατιώτες (2ος λόχος του 2ου τάγματος του 7ου Συντάγματος της 1ης Μεραρχίας των Ες–Ες), ξεκίνησε από τη Λιβαδειά με κατεύθυνση προς το Δίστομο. Τα δύο πρώτα αυτοκίνητα που προπορεύονταν αρκετά, ήταν ελληνικά, επιταγμένα, γεμάτα με Γερμανούς στρατιώτες ντυμένους μαυραγορίτες. Αυτοί θα επιχειρούσαν να πλήξουν τους αντάρτες που ανύποπτοι θα πλησίαζαν τα αυτοκίνητα και θα ενισχύονταν από τη δύναμη που θα ακολουθούσε.

Οι Γερμανοί μέχρι το μεσημέρι, χωρίς να εντοπίσουν ούτε έναν αντάρτη σκορπούν τον τρόμο στην ευρύτερη περιοχή. Συλλαμβάνουν 18 άτομα νεαρής κυρίως ηλικίας, βοσκούς, έξι από τους οποίους τους εκτελούν όταν προσπαθούν να δραπετεύσουν. Τους υπόλοιπους τούς κρατούν ομήρους και ενώνονται με επιπλέον δυνάμεις, που είχαν έρθει από την Άμφισσα.

Τελικά, εκφοβίζοντας τους κατοίκους του Διστόμου εντοπίζουν παρουσία ανταρτών στην περιοχή Στείρι. Οι αντάρτες του ΕΛΑΣ, όμως, στήνουν ενέδρα και τους περιμένουν. Ακολουθεί μάχη και τα πρώτα αντάρτικα πυρά δέχονται τα καμουφλαρισμένα οχήματα των Γερμανών. Η μάχη που ακολουθεί είναι ιδιαιτέρως σκληρή, κρατάει δύο ώρες και αναγκάζει τους ναζί να υποχωρήσουν προς το Δίστομο έχοντας βαριές απώλειες (περί των σαράντα ανδρών).

Εκεί ξεκινάει η κόλαση. Αφηνιασμένοι από την αντίσταση που συνάντησαν οι κατακτητές προχωρούν σε μία πραγματική θηριωδία. Οι κάτοικοι, όσοι δεν κατάφεραν να διαφύγουν νωρίτερα από το Διάσκελο, τη μόνη αφύλακτη διάβαση, κλείνονται έντρομοι στα σπίτια τους.Τους έρημους δρόμους του χωριού διατρέχουν εξαγριωμένοι στρατιώτες με εφ’ όπλου λόγχη. Μπαίνουν στα σπίτια, σκοτώνουν, καίνε, σφάζουν και βιάζουν.

διστομο3

Αποκεφαλίζουν τον ιερέα του χωριού, σκοτώνουν μωρά, βιάζουν και δολοφονούν γυναίκες. Η σφαγή θα σταματήσει όταν πέφτει ο ήλιος και οι οι Γερμανοί στρατιώτες αναγκάζονται να επιστρέψουν στην Λειβαδιά. Πριν αποχωρήσουν θα προλάβουν να βάλουν φωτιά στα σπίτια του χωριού.

διστομο2

Οι εκτελέσεις βέβαια συνεχίζονται και κατά την επιστροφή. Οι νεκροί του Δίστομου θα φτάσουν συνολικά τους 228 σύμφωνα με τις πηγές, εκ των οποίων 117 γυναίκες, 111 άντρες και ανάμεσά τους ήταν και 53 παιδιά κάτω των 16 χρόνων. Η μαρτυρία του απεσταλμένου του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού, Eλβετού George Wehrly, που έφτασε στο Δίστομο μετά από λίγες μέρες, κάνει λόγο για 600 νεκρούς στην ευρύτερη περιοχή ενώ αναφέρεται ότι οι σφαγιασθέντες βρίσκονταν παντού, ακόμα και κρεμασμένοι πάνω σε δέντρα…

Λίγους µήνες µετά τη Σφαγή, ο Dmitri Κessel, ανταποκριτής του περιοδικού «Life» επισκέφθηκε το Δίστοµο για ρεπορτάζ. Αποθανατίζει τη Μαρία Παντίσκα (πέθανε το 2009), να στέκεται όρθια µπροστά σε µια σκάφη και να πλένει τα µαύρα ρούχα της στην αυλή. Η φωτογραφία δηµοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο περιοδικό «Life» στις 29 Νοεµβρίου του 1944. Ο τίτλος του κειµένου ήταν «Τι έκαναν οι Γερµανοί στην Ελλάδα» και η λεζάντα ανέφερε: «Η Μαρία Παντίσκα ακόµη κλαίει µε λυγµούς, δύο µήνες αφότου οι Γερµανοί σκότωσαν τη µητέρα της σε σφαγή στην ελληνική πόλη Δίστοµο»…

διστομο1

Το Δίστομο, ο Χορτιάτης, τα Καλάβρυτα, το μπλόκο της Κοκκινιάς, η Καισαριανή δεν είναι απλά σελίδες στα βιβλία της ιστορίας. Είναι η ζωντανή ιστορία αυτού του τόπου. Είναι η ιστορία ενός λαού που δεν λύγισε και πολέμησε, που μάτωσε και στάθηκε όρθιος και περήφανος σε δύσκολες στιγμές. Ενός λαού τα όνειρα του οποίου δεν δικαιώθηκαν από όλα όσα ακολούθησαν στη μεταπολεμική Ελλάδα, ως και σήμερα μια στιγμή μετά την μεταπολίτευση, στον καιρό της κρίσης. Είναι η ζωντανή ιστορία της Ελλάδας και των λαών ανά τον κόσμο, που μας καλεί όχι απλά να μη ξεχάσουμε, αλλά να αγωνιστούμε για να μη ζήσουμε τα ίδια. Που μας καλεί να δράσουμε για να ζήσουμε καλύτερα αλλάζοντας το ζοφερό τοποίο που ολοένα και περισσότερο μας περιβάλλει. Κανένας δεν ξεχνά – τίποτα δεν ξεχνιέται…

Σημείωση (τελευταία αλλά σημαντική): Ο ανώτερος αξιωματικός της επιχείρησης, ο ανθυπολοχαγός των Ες Ες, Χανς Ζάμπελ, συνελήφθη στο Παρίσι και εκδόθηκε από τις Γαλλικές αρχές στην Ελλάδα για το έγκλημα του Διστόμου. Ενώ όμως ήταν προφυλακισμένος και επρόκειτο να προσαχθεί σε δίκη, το ελληνικό μετεμφυλιακό κράτος το 1949 τον παρέδωσε στην κυβέρνηση της τότε Δ. Γερμανίας που είχε ζητήσει την έκδοσή του για άλλη υπόθεση, όπου σύμφωνα με πληροφορίες παραμένει ίσως μέχρι και σήμερα ελεύθερος…