Σύγχρονες Ευρωπαϊκές εκφράσεις της τζαζ δημιουργίας
Δεν είναι καθόλου καινούρια τούτη η στήλη. Έκανε την πορεία της για αρκετό καιρό, στο παρελθόν («Δίφωνο», «Jazz& Τζαζ») πέρασε στην διαθεσιμότητα και έρχεται και πάλι στο προσκήνιο του φιλόξενου «Περιοδικού». Κυρίως νέες μουσικές θα παρουσιάζει αλλά δεν θα παραλείπει να μεταφέρει δημιουργικές προτάσεις από το κυρίως ρεύμα της δισκογραφίας. Το βασικό χαρακτηριστικό της είναι η συνοπτική αλλά ουσιαστική παρουσίαση των καλλιτεχνικών προϊόντων.
Το “Playing The Room” αποτελεί ηχητικό ντοκουμέντο της συνεργασίας και μακρόχρονης φιλίας δυο Ισραηλινών μουσικών- του Avishai Cohen στην τρομπέτα και του Yonathan Avishai στο πιάνο. Από την εφηβεία τους έπαιζαν μαζί για να έλθει το πλήρωμα του χρόνου και να γράψουν το πρώτο τους άλμπουμ στην ECM. Ο δίσκος άρχεται με δυο δικές τους συνθέσεις για να συνεχίσει ερμηνεύοντας διάφορα στάνταρ με υπογραφές των John Coltrane, Duke Ellington, Ornette Coleman και Stevie Wonder μεταξύ άλλων. Το ντουέτο αυτοσχεδιάζει ελεύθερα, παιγνιδιάρικα με τις διάφορες μελωδικές γραμμές από την παράδοση της τζαζ ενώ εκμεταλλεύεται στο έπακρο τις αντήχησεις του σπουδαίου Auditorio Stelio Molo RSI στο Λουγκάνο για ακουσθεί η ερμηνεία του ως μουσική δωματίου.
Το τρίτο άλμπουμ για την ECM της Ρωσίδας πιανίστριας Anna Gourari, “Elusive Affinity”, συνδυάζει εκτελέσεις συνθέσεων που έχουν γράψει ονόματα όπως οι Alfred Schnittke, Giya Kancheli, Arvo Pärt καθώς και δυο μεταγραφές του Bach από Βενετούς συνθέτες. Με αυτά τα δεδομένα εξαιρετικό ενδιαφέρον συγκεντρώνουν τόσο η σουίτα του Schnittke, “Five Aphorisms” όσο και αυτή του Rodion Shchedrin, “ Diary- Seven Pieces” για την πρωτοτυπία τους και την σύγχρονη ατονικότητά τους. Αλλά και το κομμάτι για πιάνο του Kancheli γραμμένο για τις ανάγκες ενός έργου του Μπρεχτ («Ο Καυκασιανός κύκλος με την κιμωλία») αναδείχνει την βιρτουοζιτέ της Gourari και την ενασχόλησή της με απαιτητικά μοντέρνα έργα σε ένα άλμπουμ που συναρμόζει αισθητικώς τις ατμοσφαιρικές, θα λέγαμε, μουσικές του.
Ένα είδος «σούπεργκρουπ» με τον Ιταλό τρομπετίστα Enrico Rava και το Αμερικανό σαξοφωνίστα Joe Lovano στην κορυφή όπου πλαισιώνονται από τον λυρικό πιανίστα Govanni Guidi, το δυναμικό ντραμερ Gerald Cleaver και τον ταλαντούχο μπασίστα Dezron Douglas. To “Roma” ηχογραφήθηκε ζωντανά σε μεγάλη σάλα της Αιώνιας Πόλης και περιέχει συνθέσεις των δυο-ακόμη, το “Spiritual” του Coltrane- αλλά και το κλασικό “Over The Rainbow”, σε μια tours de force περφόρμανς που δεν έχει όμοια της! Είναι ο τρόπος που συνδέονται οι παίκτες μεταξύ τους, οι αυτοσχεδιασμοί τους ακόμη και ο τρόπος εξέλιξης των κομματιών και πάνω απ’ όλα η απίστευτη γεμάτη νεανικό σφρίγος flugelhorn του Rava.
Σε αυτήν την θεσπέσια ζωντανή εκτέλεση για πιάνο του “The Well– Tempered Clavier, Book I” του J.S. Bach από τον Keith Jarrett– συναυλία που έλαβε χώρα τον Μάρτη του 1987, ένα μήνα μετά την στούντιο ηχογράφηση του «Καλώς Συγκερασμένου Κλειδοκύμβαλου Τόμος Ι»- η ECM κυκλοφορεί τώρα το διπλό άλμπουμ της παράστασης. Ερμηνευμένο στο Troy της Νέας Υόρκης ξετυλίγει όλη την δεινότητα του σπουδαίου Αμερικάνου πιανίστα και συνθέτη με τα πρελούδια και τις φούγκες του γραμμένες από τον μεγάλο Μπαχ. Και όπως λέει ο Jarrett, «…όταν παίζω Μπαχ, σχεδόν ακούω την διαδικασία της σκέψης του… κάθε χρωματισμός δεν έχει κάνει με αυτή την διεργασία.» Είναι τα τέμπο, η διάρθρωση, οι φράσεις που πείθουν για την αξία της ερμηνείας.
Το δεύτερο άλμπουμ του- γνωστού για την ασυνήθη εκφραστικότητα και τις προωθημένες τεχνικές του- Ελβετού κλαρινετίστα Reto Bieri με τίτλο “Quasi Morendo” περιλαμβάνει στους συνεργάτες το Φιλανδικό κουαρτέτο εγχόρδων Meta4 ενώ οι τρεις συνθέσεις που ακούγονται, η πρώτη είναι για σόλο κλαρινέτο του Salvatore Sciarrino- ένας χαμηλών τόνων «χαοτικός» ηχητικός κόσμος αρμονικών και τρέμολο- η επόμενη μια μάλλον ελεύθερη και ειδυλλιακή απόδοση του “Quintet Op 115” του Μπραμς- μουσική δωματίου που έγραψε ο συνθέτης στα μικρά του- και τέλος η εξαϋλωμένη διασκευή της “Ballade,Op.1o No.4” πάλι του Μπραμς από τον Γάλλο Gérard Pesson με τίτλο, “Nebenstück”.
Η απίθανη συνεργασία του Ελβετού Gregoire Maret στη φυσαρμόνικα και του Κολομβιανού Edmar Castañeda στην άρπα δημιουργεί στο “Harp vs. Harp” ένα πρωτότυπο άμα και χορταστικό αποτέλεσμα. Καθώς και οι δυο έχουν χρόνια που κατοικοεδρεύουν στην Νέα Υόρκη επηρεάστηκαν τόσο από τις δικές τους μουσικές κουλτούρες όσο και από την τζαζ ρυθμολογία του Μεγάλου Μήλου. Ούτως, αυτοσχεδιάζουν με άνεση σε μια σειρά από συνθέσεις τους χωρίς να αποκλείουν αλλότριες όπως του μεγάλου Αργεντινού τανγκίστα Anibal Troilo, του Βραζιλιάνου κιθαριστή Luis Bonfa και του εξαιρετικού μπασίστα Charlie Haden. Είναι, δε ο συντονισμός των παικτών τέτοιος ώστε φορές φορές- έχεις την εντύπωση πως ακούγεται ολόκληρη ορχήστρα!
Οι Αυστριακοί BartolomeyBittmann, ήγουν οι Mathias Bartolomey ( τσέλο) και Klemens Bittmann (βιολί και μάντολα), αποτελούν ντουέτο που πέρα από την άψογη τεχνική τους έχουν και το χάρισμα της χρωματικής έκφρασης. Στο τρίτο τους άλμπουμ, “Dynamo” όπως δηλώνει ευθαρσώς και ο τίτλος, οι ΒΒ αυτοσχεδιάζουν πάνω σε διάφορα είδη και μουσικές φόρμες έτσι ώστε το ροκ, η τζαζ, η μουσική δωματίου και οι παράδοση των εγχόρδων στην «κλασική» να κουμπώνουν αισθητικά χωρίς καμιά παραφωνία με το προγκρέσιβ. Έπειτα, είναι η δύναμη του παιξίματος, η συναισθηματική φόρτιση που εκπέμπουν τα όργανα μακριά από κάθε ακαδημαϊκή προσέγγιση του ήχου και των συνθέσεων τους.
Με οκτώ δίσκους στο ενεργητικό του- τέσσερεις για την ACT- ο Πολωνός βιολιστής Adam Bałdych, μοναδική περίπτωση ταλαντούχου έφηβου, κυκλοφορεί με το κουαρτέτο του, το “Sacrum Profanum” με ευθείες αναφορές στις μουσικές της Αναγέννησης. Πέρα και πάνω από τα είδη, ο Bałdych διασκευάζει κομμάτια του Thomas Tallis και της Hildegard von Bingen- της σύγχρονης Ρωσίδας συνθέτριας Sofia Gubaidulina- παλαιές ανώνυμες μουσικές, ερμηνεύει δικά του κομμάτια στο πνεύμα που πάντοτε τον διακρίνει: αυτό της ελεύθερης πρόσβασης, μέσω του αυτοσχεδιασμού, σε ροκ και κλασικότροπες φόρμες χωρίς ίχνος αισθητικής αναστολής καθώς ο καλλιτέχνης κατέχει απόλυτα και τις δυο!
Νεότατος ντράμερ από την Γερμανία, ο Max Stadtfeld σπούδασε στο περίφημο Πανεπιστήμιο Μουσικής και Δράματος της Λειψίας έχοντας μεταξύ άλλων καθηγητές τους Michael Wollny και Heinrich Köbberling. Τούτων δοθέντων στον πρώτο του δίσκο, υπό τον τίτλο “Stax”, ο 25χρονος κρουστός με το κουαρτέτο του (κιθάρα, ακουστικό μπάσο, τενόρο σαξόφωνο), εκτελεί προσωπικές του συνθέσεις – συν δυο στάνταρ- καθώς οι τέσσερεις μουσικοί εκπέμπουν φρεσκάδα και ωριμότητα μαζί, με τον Stadtfeld να δημιουργεί γόνιμο υπόβαθρο για τους συναδέλφους του όταν δεν οδηγεί την κούρσα μέσα από ροκ και χαρντ – μποπ ακόμη και φανκ ρυθμούς.
Τρίτη σόλο δουλειά για την Βρετανίδα τρομπετίστρια Laura Jurd– ηγετικό στέλεχος των νεότευκτων Dinosaur- και όπως οι προηγούμενες της οδηγούν την μουσικοσυνθέτρια σε απρόβλεπτα ηχητικά μονοπάτια. Διότι το “Stepping Back, Jumping In” συνεχίζει την εξερεύνηση έχοντας στο δυναμικό του πέρα από ένα κουαρτέτο εγχόρδων, τρομπόνια, ευφώνιο, κιθάρες, κρουστά, πιάνο, συνθετητές, ελεκτρόνικς συν ακουστικό μπάσο… Όλα αυτά, η 30χρονη καλλιτέχνης κατορθώνει και τα συνδυάζει μέσα σε ιδιαίτερες συνθέσεις ένθα αυτοσχεδιασμός και παρτιτούρες λειτουργούν αρμονικότατα. Εκλεκτικό έργο με 14 μουσικούς, αναπτύσσεται εν μέσω ηχητικών αντιθέσεων από πολλαπλά αισθητικά στρώματα και τονικές διαστάσεις.
“The Long Game” -το νέο άλμπουμ του Άγγλου πιανίστα και συνθέτη Liam Noble, φέρνει τον δημιουργό και τους συνεργάτες του (Tom Herbert, ηλεκτρικό μπάσο και Sebastian Rochford, ντραμς), σε νέα ηχητικά μονοπάτια όπου ο φανκ ρυθμός έχει τον πρώτο λόγο. Όντας ενορχηστρωτής ο Βρετανός μουσικός λειτουργεί πολύ με το processing καθώς στήνει ιδιαίτερα ρυθμολογικά σκηνικά με τα διάφορα πλήκτρα, χωρίς να παραβλέπει την ροκ αίσθηση ή το αυτοσχεδιαστικό καλοδουλεμένο φιούζιον. Οι abstract ηχοκατασκευές αναιρούν ενίοτε την όποια έννοια του τυποποιημένου ρυθμού.
Ο τρίτος προσωπικός δίσκος του επίσης, Βρετανού, πιανίστα- και μέλους των Dinosaur- Elliot Galvin, κυκλοφόρησε αρχικά μόνο σε βινύλιο με την κάθε πλευρά ηχογραφημένη χωρίς κενά ανάμεσα στα κομμάτια, δείγμα της πρόθεσης του μουσικού να πετύχει την αμεσότητα του ήχου καθώς ο χρόνος ακρόασης είναι ο ίδιος με τον χρόνο παιξίματος! Έτσι, στο “Modern Times”, ο Galvin και οι δυο συνάδελφοί του- Tom Mccredie,ακουστικό μπάσο και Corrie Dick, ντραμς- εννοούν να λειτουργούν χωρίς τις όποιες ηλεκτρονικές παρεμβάσεις με τις οποίες ο EG χρησιμοποίησε αρκετά σε προηγούμενες δουλειές του. Εδώ έχουμε ένα τρίο που παίζει ακουστικά και εντελώς αυθόρμητα και αυτό ακριβώς το αποτέλεσμα φθάνει στον ακροατή/ τρια.
Ήδη, στο 13ο του άλμπουμ για την ECM, ο Γάλλος κλαρινετίστα Louis Sclavis συνεχίζει εκεί που τελείωσε το“Napoli’s Walls”,του 2002. Αν, εκείνο εμπνεόταν από τα στένσιλ του street art γραφίστα Ernest Pignon-Enest στους τοίχους της Νάπολης, το σημερινό, “Characters On A Wall” πηγαίνει σε διαφορετικά μέρη όπως η Ραμάλα και η Ρώμη Ραμάλα- in situ κολάζ τουEPE πάνω στο τείχος που έχτισε το Ισραήλ και αλλού. Το θεσπέσιο κουαρτέτο του Sclavis- με τους Sarah Murcia (ακουστικό μπάσο), Benjamin Moussay(πιάνο) και Christophe Laverne (ντραμς)- λειτουργεί άψογα καθώς ακολουθεί τα κελεύσματα του συνθέτη με τους κλασικότροπους μελωδικούς αυτοσχεδιασμούς που συντροφεύουν τις εικόνες που με την σειρά τους γεννούν τον ρυθμό και το συναίσθημα των κομματιών.
Γνωστός από την θητεία του με τους The Bad Plus, o Αμερικανός πιανίστας Ethan Iverson ηχογραφεί λάιβ με το κουαρτέτο του, στο περίφημο Village Vanguard, μια σειρά στάνταρ και μπλουζ. Στo “Common Practice” , οι δυο μουσικοί του- ακουστικό μπάσο και ντραμς- με το τρομπετίστα Tom Harrell ερμηνεύουν με ειλικρίνεια, χωρίς να αποφεύγουν τις όποιες αυτοσχεδιαστικές παρεμβάσεις, τραγούδια που αποτελούν ιστορία στο American Jazz Book, σαν το κλασικό “The Man I Love” ή το “I’m Getting Sentimental Over You” κ.α. Μαζί με αυτά υπάρχουν και δυο μπλουζίστικες συνθέσεις του Iverson για να ολοκληρωθεί μάλλον τούτη η απολαυστική μουσική διατριβή.
Αφιερωμένο στον προσφάτως εκλιπόντα Ουμπέρτο Έκο, το τελευταίο έργο των Ιταλών Gianni Coscia (ακορντεόν) και Gianluigi Trovesi (πίκολο και άλτο κλαρινέτο) με τίτλο “La misteriosa musica della Regina Loana”– ήγουν, « Η μυστηριώδης φλόγα της βασίλισσας Λοάνα» (Εκδ. Ψυχογιος)- εκφράζει τον θαυμασμό στο πρόσωπο και το έργο του διάσημου κοινωνιολόγου. Νοσταλγό ταξίδι τραγουδιών που αναφέρονται στο βιβλίο και άλλων με τα οποία ο Έκο είχε συνδεθεί συναισθηματικά: Louis Armstrong, Glenn Miller, George Formby, Leos Janáček- ακόμη, το Bella Ciao και το, επίσης, αντιστασιακό “Fischia Il Vento” ακούγονται. Ένα non stop απολαυστικό σάουντρακ από τους φίλους του καθηγητή.
