Σύρμω Κεκέ: «Παίζω σε ένα έργο σοκαριστικά επίκαιρο»

Η «Πλατεία Ηρώων» του Τόμας Μπέρνχαρντ

Ο Τόμας Μπέρνχαρντ, κορυφαίος αυστριακός συγγραφέας, σφράγισε τη γερμανόφωνη λογοτεχνία το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Η αηδία του για την πορεία του κόσμου είναι φανερή στο σύνολο του έργου του. Το κύκνειο άσμα του, η «Πλατεία Ηρώων», είναι ένα έργο σκληρό, περίπλοκο. Ο καθηγητής Σούστερ αυτοκτονεί, πέφτοντας από το παράθυρο του διαμερίσματος του στην Πλατεία Ηρώων της Βιέννης, στην ίδια πλατεία , όπου τον Μάρτιο του 1938 ο Χίτλερ έγινε δεκτός με ζητωκραυγές από τους κατοίκους της πόλης. Η Σύρμω Κεκέ που υποδύεται την Χέρτα, μας μιλά για το έργο, για την ξεχωριστή δομή του, τον ρόλο της, για τον φασισμό και την άνοδο του.

Θεωρείς ότι πρόκειται για προκλητικό έργο; Το αναφέρω λόγω των υψηλών του απαιτήσεων.

Είναι ένα αριστουργηματικό έργο, προκλητικό στο περιεχόμενό του. Πιστεύω πως έχει υψηλές απαιτήσεις εξαιτίας της τρομερής του πυκνότητας και του καταιγιστικού του λόγου αλλά την ίδια στιγμή η καθαρότητα των στόχων του το κάνουν και εξαιρετικά απλό. Έτυχε να ξαναδουλέψω έργο του Μπέρνχαρντ. Πριν λίγα χρόνια, στο Θέατρο Τέχνης, είχα παίξει στο «Ιμμάνουελ Καντ» σε σκηνοθεσία Γιάννου Περλέγκα. Δεν καταλάβαινα τίποτα. Μου πήρε πολύ χρόνο. Μετά μαγεύτηκα. Το συγκεκριμένο νομίζω ότι είναι από τα πιο βατά του.

Είναι το τελευταίο του.

Ναι, και ήταν ουσιαστικά μια παραγγελία από τον τότε καλλιτεχνικό διευθυντή του Μπουργκτεάτερ. Προκάλεσε τρομερές αντιδράσεις, παραιτήσεις συντελεστών κ.λπ. Ο Μπέρνχαρντ πέθανε τρεις μήνες μετά την πρεμιέρα υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες και μοιάζει αυτό το τελευταίο του κείμενο να συμπυκνώνει πραγματικά όλο το πνεύμα του. Το έργο χωρίζεται σε τρία μέρη  και συχνά στις πρόβες είχαμε την εντύπωση ότι κάθε ένα από αυτά θα μπορούσε να σταθεί και μόνο του σε μια παράσταση…

Μπορούν να αυτονομηθούν;

Δεν ξέρω. Είναι μια εντύπωση που είχαμε. Ειδικά για το πρώτο μέρος που είμαστε με την Καρυοφυλλιά Καραμπέτη. Βλέπουμε δύο υπηρέτριες του σπιτιού που συμμαζεύουν τα τελευταία πράγματα μιας και το σπίτι έχει πια πουληθεί. Η μία μιλά  ακατάπαυστα και η δεύτερη σχεδόν σιωπά. Ο λόγος είναι καθαρή βία τόσο ως προς  το περιεχόμενο αλλά κυρίως ως προς τη φόρμα του. Άνθρωποι καθηλωμένοι σωματικά και συναισθηματικά που η μόνη τους έκφραση είναι ακριβώς αυτά τα λεκτικά επεισόδια.

Λεκτικά μόνο;

Ναι, και ουσιαστικά όλα τα πρόσωπα είναι φορείς των ιδεών και του λόγου του καθηγητή που έχει μόλις αυτοκτονήσει. Και είναι τέτοια η επιρροή του πάνω τους που συχνά δεν καταλαβαίνεις πότε είναι δικά τους τα λόγια και πότε φέρουν τον λόγο του αυτόχειρα.

Ποιος είναι ο δικός σου ρόλος; Είσαι στη σιωπή;

Υποδύομαι τη Χέρτα, μια υπηρέτρια του σπιτιού. Είναι ένα μυστήριο πρόσωπο γιατί  κυρίως σιωπά και παίρνουμε ελάχιστες πληροφορίες γι΄ αυτήν από τα υπόλοιπα πρόσωπα. Είναι ένας άνθρωπος που υπομένει τη βία της μεγαλύτερης υπηρέτριας, της Τσίτελ, η οποία απλώς τώρα μεταλαμπαδεύει με τη σειρά της τη βία που είχε δεχτεί όλα αυτά τα χρόνια από τον καθηγητή. Είναι βέβαιο πως και η Χέρτα θα ασκήσει την ίδια ακριβώς βία μόλις της δοθεί η ευκαιρία.

Πώς τιθασεύει ο ηθοποιός τον λόγο του Μπέρνχαρντ;

Με πολλή δουλειά.

Εναλλακτικά αφήνεστε σε αυτόν και ο σκηνοθέτης σας οδηγεί;

Είναι συνδυασμός. Εξαρτάται και από τη σκηνοθεσία. Αυτό που μπορώ να καταλάβω για τους ανθρώπους που είχαν το πολύ κείμενο, ουσιαστικά η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη και ο Χρήστος Στέργιογλου, είναι πως πρόκειται για ένα από τα δυσκολότερα πράγματα (αυτό λένε) που έχουν κάνει ποτέ τους. Είναι ένας λόγος παραληρηματικός με πολλές επαναλήψεις, εμμονικός.

Εχουμε να κάνουμε με ξεσπάσματα;

Δεν επιτρέπεται σε αυτά τα πρόσωπα να ξεσπάσουν. Κινούνται σε φασιστικά σχήματα. Ήταν ζητούμενο και από τον Δημήτρη Καραντζά ως υποκριτική και σκηνοθετική γραμμή.

Απαγορεύεται δηλαδή το ανεξέλεγκτο;

Πρόκειται για ανθρώπους που δεν τους επιτρέπεται να είναι ανεξέλεγκτοι. Υπάρχει μια φράση που λέει ο αδερφός του καθηγητή «τα πάντα είναι αντιπερισπασμός από την καταστροφή». Νομίζω είναι αυτό ακριβώς που κάνουν και τα ίδια τα πρόσωπα.  Μόλις πάνε να ξεφύγουν, ή να έρθουν σε επαφή με κάτι συναισθηματικό που ενδεχομένως θα τα συντρίψει χρησιμοποιούν έναν αντιπερισπασμό για να γλιτώσουν.

Πώς προετοιμάστηκες για τον ρόλο;

Διάβασα κάποια πράγματα πριν που όμως αφορούσαν το έργο συνολικά. Μετά συζητήσεις με τον θίασο και κάποιες εργασίες που μας ζήτησε ο Δημήτρης σε σχέση με τους ρόλους μας. Στην πραγματικότητα όμως δεν μπορούσα να κάνω και πολλά πράγματα πριν. Ο ρόλος για μένα είναι πάντα ένα σύνολο αντιδράσεων. Αντιδράς σε εξωτερικά ερεθίσματα, αυτό γίνεται σιγά-σιγά μια παρτιτούρα που σε οδηγεί και στη ροή του ρόλου. Η δυσκολία και η ομορφιά του συγκεκριμένου ρόλου ήταν ότι όλη αυτή η ροή έπρεπε να βρεθεί μέσα σε σιωπή.

Τι εννοείς να βρεις ροή μέσα στη σιωπή;

Όσο η κυρία Τσίτελ μιλάει εγώ πρέπει να έχω τη δική μου διαδρομή σκέψεων, υπάρχει ένας παράλογος μονόλογος που γίνεται μέσα στο κεφάλι μου.

Το έργο αναφέρεται στην άνοδο εξτρεμιστικών οργανώσεων, στον φασισμό, στη διαφθορά, στον εθνικοσοσιαλισμό, ασκεί κριτική σε πολιτικούς… Φαινόμενα και καταστάσεις που δυστυχώς ζούμε και σήμερα.

Το έργο είναι σοκαριστικά επίκαιρο. Ακούγεται κλισέ, αλλά πραγματικά έτσι είναι.

Γράφτηκε το 1988 αλλά αν αλλάξεις τις ημερομηνίες και βάλεις εκεί που λέει Αυστρία, η οποία ας μην ξεχνάμε παραλίγο να βγάλει ακροδεξιό πρόεδρο πριν λίγους μήνες, Ελλάδα, θα τρως τη μία σφαλιάρα μετά την άλλη, ακούγοντας τον λόγο του Μπέρνχαρντ.

Υπάρχει μια φράση που λέει ο καθηγητής Ρόμπερτ, «σ’ αυτή την πόλη ένας άνθρωπος που βλέπει καθαρά θα έπρεπε να βρίσκεται σε κατάσταση αμόκ καθημερινά, 24 ώρες το 24ωρο».

Πιστεύεις ότι η Ιστορία επαναλαμβάνεται;

Έτσι φαίνεται. Δεν ξέρω. Αυτό που συμβαίνει με την άνοδο της άκρας δεξιάς είναι τρομερό. Μάλλον δεν κάναμε όλοι Ιστορία στο σχολείο. Η Άννα, κόρη του καθηγητή λέει «Ξαναβγαίνουν από όλες τις τρύπες που ήταν σφραγισμένες πάνω από σαράντα χρόνια». Προφανώς αυτά τα πράγματα δεν γίνονται μέσα σε μία νύχτα. Ας σκεφτούμε και το πιο κοντινό παρελθόν. Επτά χρόνια Χούντας δεν είναι και λίγα. Πολλοί ευνοήθηκαν από εκείνη την κατάσταση, τη στήριξαν και την αναπολούν. Νοσταλγοί που αποκαλούν την 21η Απριλίου ημέρα επανάστασης. Πραγματικά όταν αναρωτιέμαι για όσα συμβαίνουν, πάντα η απάντηση είναι η λέξη παιδεία. Πρέπει να μαθαίνουμε στα παιδιά μας να σέβονται τους άλλους ανθρώπους και να σκέφτονται, ώστε όταν κυριαρχεί ο φόβος και η ανασφάλεια να έχουν άλλα καταφύγια.

Υπάρχει, βλέπεις κάποιο ανάχωμα να αποτρέψει τη μετακίνηση ανθρώπων στην άκρα δεξιά.

Όχι δεν υπάρχει. Τα πράγματα που έγιναν τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας είναι για να χτυπάς το κεφάλι σου στον τοίχο. Πρόκειται για πολύ παλιές ιστορίες, αλλά τα τελευταία χρόνια φάγαμε κάποιες διαφορετικές κατραπακιές εκεί που θα μπορούσε ενδεχομένως να συμβεί κάτι προς το καλύτερο. Αλλά η ελπίδα είναι ένας ψυχολογικός παράγοντας. Πρέπει να βαδίζουμε λίγο περισσότερο με τη γνώση.

[Οι φωτογραφίες είναι της Γκέλυς Καλαμπάκα]

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

 Πλατεία Ηρώων του Τόμας Μπέρνχαρντ. Θέατρο οδού Κυκλάδων-Λευτέρης Βογιατζής (3 Φεβρουαρίου-12 Μαρτίου 2017)

 Συντελεστές

Μετάφραση: Ερι Κύργια

Σκηνοθεσία: Δημήτρης Καραντζάς

Βοηθός σκηνοθέτη: Θεοδώρα Καπράλου

Σκηνικά: Κλειώ Μπομπότη

Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη

Κίνηση: Ζωή Χατζηαντωνίου

Μουσική: Γιώργος Πούλιος

Φωτογραφίες-βίντεο: Γκέλυ Καλαμπάκα

Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου

Διεύθυνση παραγωγής: Κατερίνα Μπερδέκα

Παραγωγός: Γιώργος Λυκιαρδόπουλος

Ερμηνεύουν: Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, Χρήστος Στέργιογλου, Μαρία Σκουλά, Υβόννη Μαλτέζου, Γιώργος Μπινιάρης, Αννα Καλαϊτζίδου, Σύρμω Κεκέ, Παναγιώτης Εξαρχέας.

Τιμές εισιτηρίων

Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή & Σάββατο απόγευμα:
16€ κανονικό και 12€ μειωμένο (Φοιτητικό, Ανέργων, ΑμεΑ)

Σάββατο & Κυριακή:

18€ κανονικό και 12€ μειωμένο (Φοιτητικό, Ανέργων, ΑμεΑ)