Συνέντευξη με τον Τάσο Ψαρρά, σκηνοθέτη της σειράς "Καρυωτάκης"

Ο Κώστας Καρυωτάκης θα μπορούσε να είναι ο Άγνωστος Στρατιώτης της ελληνικής ποίησης. Ίσως είναι ο πρώτος που «έπεσε» στο πεδίο της λησμονιάς. Και όταν επανήλθε, προβλήθηκε έτσι όπως θα βόλευε αυτούς που δεν ήθελαν να ανησυχήσουν με τον λόγο του. 

Ο Τάσος Ψαρράς, ο πολύ σημαντικός σκηνοθέτης από την μαγιά του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου της δεκαετίας του ’70 (Δι’ ασήμαντον αφορμή, Το εργοστάσιο, Η άλλη όψη κ.τ.λ.), βρισκόταν πάντα με την κάμερά του στο επίκεντρο της πολιτικής και κοινωνικής καταγραφής. Πριν λίγα χρόνια δημιούργησε την πολύ πετυχημένη τηλεοπτική σειρά “Καρυωτάκης”, που προβλήθηκε από την ΕΤ1 το 2009. Η σειρά είχε μεγάλη απήχηση στο κοινό και ο ίδιος πέρασε κομμάτι της ζωής του ψάχνοντας και ερευνώντας στα άδυτα του ποιητή, πέρα από όσα μας ήταν ήδη γνωστά. Γιατί, όπως μας λέει, η μεγάλη δημιουργική πένα του Καρυωτάκη δεν προήλθε από καμία ψυχική νόσο. Προήλθε από τη σύγκρουση με τα κοινωνικά και πολιτικά αδιέξοδα της εποχής του

Θελήσαμε να μιλήσουμε μαζί του για το πώς είδε το έργο και τη ζωή του μεγάλου ποιητή και τον ευχαριστούμε πολύ για τη συνέντευξη που μας παραχώρησε.

Τάσος Ψαρράς

Ποια ήταν η αιτία για να μεταφέρετε τη ζωή του στην τηλεόραση;

Η θεματολογία των ταινιών μου, αλλά και των δραματοποιημένων εκπομπών συνέχειας που γύρισα για την τηλεόραση, στηρίζεται προνομιακά στη λογοτεχνία, στην ιστορία και στη σύγκρουση ομάδας ή μεμονωμένων ατόμων απέναντι σε οργανωμένα συμφέροντα. Με βάση αυτά τα χαρακτηριστικά η μεταφορά της βιογραφίας του Κ. Καρυωτάκη στην τηλεόραση εμπίπτει απόλυτα στα ενδιαφέροντά μου. Πολύ περισσότερο γιατί είχα ήδη συμπεριλάβει στην εκπομπή μου «ΕΠΟΧΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ»  τα πορτρέτα του Καρυωτάκη και της Πολυδούρη και είχα μια βάση να κινηθώ.

[br]

Ποιες ήταν οι δυσκολίες στην απόδοση και μεταφορά;

Οι δυσκολίες δεν εντοπίζονταν στην τηλεοπτική μεταφορά, αλλά στην έρευνα που είχα ξεκινήσει, πολύ καιρό πριν αρχίσω να γράφω το σενάριο. Κι αυτό γιατί υπήρχαν πολλές αντιφάσεις στους βιογράφους και μελετητές του έργου τού Καρυωτάκη οι οποίοι, σχεδόν όλοι, είχαν αφετηρία την πρώτη βιογραφία του από τον Χαρίλαο Σακελλαριάδη (Γκοβόστης 1938), που εκπονήθηκε κατά παραγγελία και επιμέλεια της οικογένειας. Κατά συνέπεια, η βιογραφία, απέκρυπτε πτυχές της ζωής του ποιητή που κατά τη γνώμη της οικογένειας αποτελούσαν μελανά σημεία και κατέτεινε την έρευνα στην μελαγχολία του ποιητή, ως ένδειξη ψυχικής νόσου. Αυτή η ψυχική νόσος που δεν προκύπτει από πουθενά αλλού, οδήγησε στην συγχώρεση του αυτόχειρα από την Εκκλησία ώστε να επιτευχθεί η μεταφορά των οστών του, λίγο αργότερα, στον οικογενειακό τάφο στο Α’ Νεκροταφείο. Η έρευνά μου κράτησε 9 χρόνια και ανέδειξε αρκετά στοιχεία για την κοινωνική, συνδικαλιστική  και πολιτική δραστηριοποίηση του ποιητή.  Επίσης έδωσα τη δική μου εξήγηση για την τελευταία επιστολή του, με την οποία συμφώνησε ο ανιψιός του, Γ. Καρυωτάκης, καθηγητής Πανεπιστημίου, κάτοικος Η.Π.Α (2009). Περισσότερα για τη ζωή του ποιητή και την έρευνά μου, θα βρείτε στο περιοδικό «ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ», καλοκαίρι 2010.

Η ποίησή του ήταν οδηγός;

Στο σενάριο έχουν ενσωματωθεί κάποια ποιήματά του, όπως και της Πολυδούρη, κυρίως όμως με ενδιαφέρει ποια είναι η γενεσιουργός αιτία και η διαδικασία συγγραφής των ποιημάτων και όχι η λογοτεχνική τους αποτίμηση. Και για τους δυο μπορούμε να πούμε πως είναι βιωματικοί ποιητές, άρα η ποίησή τους φωτίζει πλευρές της ζωής τους και για τον Καρυωτάκη, επιπλέον, μπορώ να προσθέσω πως ορισμένα ποιήματά του αναδεικνύουν πτυχές της οικονομικοπολιτικής και κοινωνικής πραγματικότητας της εποχής του. Π.χ. «Στο άγαλμα της Ελευθερίας που φωτίζει τον Κόσμο», «Η πεδιάς και το νεκροταφείον», «Δημόσιοι Υπάλληλοι», «Εις Ανδρέαν Κάλβον», «Γραφιάς», «Μικρή ασυμφωνία εις Α μείζον», «Ο Μιχαλιός», «Πρέβεζα» κ.λ.π.

[br]

Τι άποψη σχηματίσατε για τον άνθρωπο Καρυωτάκη;

Για τον Καρυωτάκη μπορώ να μιλώ μερόνυκτα. Επιγραμματικά θα μπορούσα να πω πως είναι ένας μεγάλος ποιητής  που προσπαθούσε να ισορροπήσει ανάμεσα στα προσωπικά του και στα κοινωνικά αδιέξοδα, ανανέωσε την ποίηση της γενιάς του και επηρέασε και συνεχίζει να επηρεάζει τους μεταγενέστερους ποιητές.

[br]

Γιατί πιστεύετε ότι πέτυχε η σειρά;

Η σειρά πέτυχε γιατί ήταν φτιαγμένη από εξαιρετικά υλικά. Δουλέψαμε όλοι με γνώση, κέφι και μεράκι. Έχω έναν τόμο από εξαιρετικές κριτικές, που καλύπτουν όλο το φάσμα του τύπου. Επιπλέον έχουν τοποθετηθεί  με κολακευτικά λόγια καθηγητές Πανεπιστημίου, διανοούμενοι, λογοτέχνες, ομότεχνοί μου, απλοί τηλεθεατές μέχρι και μαθητές  γυμνασίου. Στο διαδίκτυο ακόμη και σήμερα, επτά χρόνια απ’ την πρώτη προβολή του, φιλοξενούνται ανάλογες κρίσεις και αναζητούνται μεταξύ των χρηστών επεισόδια της σειράς που κάποιος δεν έτυχε να παρακολουθήσει στην πρώτη προβολή.

Το 2012 σ’ ένα συνέδριό της η ΑΔΕΔΥ χρησιμοποίησε αποσπάσματα της σειράς για να δείξει το καθεστώς των Δημοσίων Υπαλλήλων το 1928 (όταν ο Καρυωτάκης ήταν συνδικαλιστής)  σε σχέση με το σήμερα,  που ελάχιστα έχουν γίνει από  τότε. Τώρα όσον αφορά το εμπορικό μέρος η σειρά  ανέβασε κατά 8 φορές την τότε ακροαματικότητα της ΕΤ1 που ήταν περίπου 1,3%. Και μάλιστα κρατούσε τα ποσοστά της και στη δεύτερη προβολή μέσα στην ίδια εβδομάδα, παιζόταν Πέμπτη και Σάββατο. Πράγμα που σημαίνει ότι ο θεατής ξέρει να αναγνωρίσει την ποιότητα όταν του δίνεται η ευκαιρία. Εξ’ άλλου η σειρά πήρε και αρκετά τηλεοπτικά βραβεία, αν και δεν είχα σε ιδιαίτερη εκτίμηση εκείνο το θεσμό.

Οι επιλογές των πρωταγωνιστών (Καρυωτάκης, Πολυδούρη) με ποια κριτήρια έγιναν;

Οι επιλογές των πρωταγωνιστών αλλά και όλων των άλλων ηθοποιών έγιναν με αυστηρά ποιοτικά κριτήρια σε σχέση βέβαια και με την ομοιότητα που είχαν με τους πραγματικούς ήρωες. Υπενθυμίζω πως στη σειρά έλαβαν μέρος 290 ηθοποιοί και περισσότεροι από 1000 φιγγυράν. Επιπλέον μουσικές μπάντες, ορχήστρες, τραγουδιστές, χορευτές κ.λπ. Ένα μεγάλο σύνολο που ήθελε πρόβες, επαναλήψεις, αλλεπάλληλες λήψεις κ.ά. Δουλέψαμε όλοι πολύ σκληρά, πράγμα που φαίνεται στη σειρά. Θέλω όμως να εξάρω την απόδοση και την επαγγελματική ευσυνειδησία των πρωταγωνιστών, του Δημοσθένη Παπαδόπουλου και της Μαρίας Κίτσου, που απείχαν από κάθε άλλη δραστηριότητα για να είναι αποκλειστικά στη διάθεση της παραγωγής.

[br]

Τι ερμηνεία δίνετε, τελικά, στην αυτοκτονία του;

Τα αίτια της αυτοκτονίας είναι προσωπικά, κοινωνικά και συνάμα πολιτικά. Στη σειρά αναφέρονται διεξοδικά οι συνθήκες κάτω από τις οποίες οδηγήθηκε σ’ αυτή τη μοιραία απόφαση ο ποιητής.

Για τον Καρυωτάκη, αλλά και την Πολυδούρη, έχουν γραφεί δεκάδες βιβλία, πολλές μελέτες, έγιναν συνέδρια, συμπόσια, αφιερώματα κ.λ.π  Είναι εύλογο πως δεν είναι δυνατόν να χωρέσουν όλα όσα ενδιαφέρουν τον αναγνώστη στον περιορισμένο χώρο μιας μικρής συνέντευξης.  Απ’ ό,τι γνωρίζω στο διαδίκτυο υπάρχουν όλα τα επεισόδια της σειράς. Μπορούν να τα αναζητήσουν οι ενδιαφερόμενοι για να αποκτήσουν πληρέστερη αντίληψη για τη ζωή και το έργο τους.