Στήλη: SmassingCulture
Κόμικ, sci - fi, κινηματογράφος, υπερήρωες, animation, πολιτική και κοινωνία

Τέρμινους: Comic-ιστορίες ανθρώπων του Εμφυλίου που πάλεψαν για τα όνειρά τους

Για τους ανθρώπους του Εμφυλίου; Όχι για τον εμφύλιο;

| 20/06/2017

terminus_exofΈίναι αλήθεια ότι ανυπομονούσαμε για το Τέρμινους. Το προηγούμενο graphic novel του Λευτέρη Παπαθανάση (γνωστού και με το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο Boban), η Πάπισσα Ιωάννα μας άρεσε πολύ και περιμέναμε το επόμενο, το κόμικ για τον εμφύλιο. Για άλλη μια φορά το ζητούμενο δεν είναι η ιστορία που θα μας πει ο δημιουργός. Αυτή μας είναι γνωστή. Ανυπομονούσαμε να δούμε τον δικό του τρόπο να την αφηγηθεί και μάλιστα μέσα από την τέχνη του. Αυτό που γνωρίζαμε από την αρχή είναι ότι ο Παπαθανάσης επιλέγει συνειδητά να μπει στη μάχη της μνήμης του Εμφυλίου και να μιλήσει από τη μεριά των αγωνιστών του ΕΑΜ και του ΔΣΕ για ένα θέμα που, ακριβώς λόγω των δυσκολιών που κρύβει κάθε προσπάθεια προσέγγισής του, έλειπε από την ένατη τέχνη.

Όταν πήραμε στα χέρια μας το Τέρμινους, που εκδίδεται κι αυτό απ’ τις εκδόσεις ΚΨΜ, το μάτι μας έπεσε πρώτα στην αντάρτισσα του εξωφύλλου και ύστερα στον υπότιτλο: «Εικονογραφημένο αφήγημα για τους ανθρώπους του Εμφυλίου». Για τους ανθρώπους του Εμφυλίου; Όχι για τον εμφύλιο;

Προχωρήσαμε στον πρόλογο όπου η απάντηση είναι σαφής: «Το εικονογραφημένο αυτό αφήγημα είναι ιστορίες ανθρώπων του Εμφυλίου και σε καμία περίπτωση η ιστορία του Εμφυλίου.» Προχωρήσαμε στο εικονογραφημένο αφήγημα, που πραγματικά ρουφάει τον αναγνώστη του και καταλάβαμε τι σημαίνουν όλα αυτά.

Όπως μας έχει εξηγηθεί στον πρόλογο ο δημιουργός μας αφηγείται τις ιστορίες ανθρώπων που έχει ακούσει από συγγενείς και συγχωριανούς του ως παιδί των Τζουμέρκων. Τα μεγάλα γεγονότα υπάρχουν στην αφήγηση του αλλά αυτό που βρίσκεται σε πρώτο πλάνο είναι οι άνθρωποι, οι μικρές και μεγάλες ιστορίες τους και τα συναισθήματά τους που πολλές φορές πλημμυρίζουν το καρέ.

Αυτό δεν σημαίνει πως το Τέρμινους κρύβει τα μεγάλα ζητήματα. Τα αγγίζει όλα. Φέρνει μπροστά μας σκηνές σκληρές από τις πιο ντροπιαστικές στιγμές της ανθρωπότητας αλλά και τα δύσκολα ερωτήματα της Αριστεράς για τα σχέδια και τις αποφάσεις της και παίρνει θέση σε όλα αλλά πάντα μέσα από τις ιστορίες των ανθρώπων του.

Δε θα αναφερθούμε στις ιστορίες που παρουσιάζει αλλά θα σας πούμε ότι θα βρείτε μέσα τους όλη τη συγκίνηση, την αμηχανία, το θυμό για την αδικία και την αισιοδοξία για το μέλλον που κρύβουν πάντα αυτές οι αφηγήσεις. Θα σας πούμε επίσης πως μπορεί να συναντήσετε και μικρές εκπλήξεις καθώς ο δημιουργός δίνει χώρο σε «λεπτομέρεις», εντυπωσιακές ιστορίες ανθρώπων που μάλλον θα χετε ξανακούσει αλλά συχνά τις ξεχνάμε μένοντας προσηλωμένοι-ες στους πρωταγωνιστές.terminus_001-90_page_11

Σημειώνουμε πως το Τέρμινους δεν τελειώνει στο 1949, όπως και η ιστορία δεν χωρίζεται σε κομμάτια με γραμμές. Παρουσιάζεται η δύσκολη περίοδος αμέσως μετά τον εμφύλιο και όχι μόνο αυτή. Σε όλη την αφήγηση παρεμβάλλονται κάδρα σημερινών νέων ανθρώπων που τελικά συνδέοντα άμεσα με το παρελθόν για να φτάσουν στο μέλλον. Ο δημιουργός διαπερνά όλα τα χρόνια που πέρασαν από τότε ως τώρα αναζητώντας τη σύνδεση του αντάρτη με το παρόν. Ο αντάρτης περνάει κι από δεύτερο δικαστήριο, σύγχρονο γιατί είναι ακόμα ζωντανός και παρά τις δυσκολίες, η κατάληξη της πορείας αυτής είναι ελπιδοφόρα φέρνοντάς μας κι εμάς μπροστά στις δικές μας ευθύνες.

Στην παρουσίαση μιας περιόδου που είναι τόσο δύσκολο να την αγγίξει κανείς ο Λ. Παπαθανάσης δεν πέφτει στην παγίδα να δώσει τον πρώτο λόγο στο κείμενο. Φτιάχνει ένα graphic novel αξιοποιώντας όλες τις δυνατότητες που του δίνει η εικόνα και ψάχνει τρόπους να μεταδώσει συναισθήματα χωρίς τα λόγια των ανθρώπων. Με μεγάλα ολοσέλιδα σκίτσα ή με μικρά συνεχόμενα κοντινά κάδρα αποδίδει την ένταση της στιγμής. Μπορεί να φύγει από τα πρόσωπα των πρωταγωνιστών του για να εστιάσει στις λεπτομέρειες που θα επιλέξει, ή να αλλοιώσει την ρεαλιστική απεικόνιση μιας σκηνής κι όλα αυτά για να τονίσει τα συναισθήματα. Δεν φοβάται τα βουβά κάδρα ή ακόμα και το μαύρο.

Στο τέλος υπάρχουν σημειώσεις που βοηθούν τον αναγνώστη να καταλάβει τις ιστορικές αναφορές που γίνονται κατά την αφήγηση της ιστορίας.

Ως δημιουργός που παίρνει θέση στα ζητήματα που τίθενται σίγουρα θα προκαλέσει και διαφωνίες. Το ότι είναι με τους ανθρώπους που στρατεύτηκαν με το ΕΑΜ, τον ΕΛΑΣ, το ΚΚΕ, το ΔΣΕ μας το έχει δηλώσει ήδη από τον πρόλογο, αλλά θα υπάρξουν διαφωνίες και στην αντιμετώπιση της πορείας αυτής της πλευράς. Σίγουρα όμως το κυρίαρχο είναι ο θαυμασμός (χωρίς αυτό να σημαίνει άνευ όρων δικαίωση) αυτών των ανθρώπων. Το Τέρμινους είναι ένα άριστο παράδειγμα τέχνης συνειδητά στρατευμένης στις χειραφετικές ιδέες της ανθρωπότητας. Γι’ αυτό και είναι ένα graphic novel με ιδιαίτερη καλλιτεχνική αξία και σίγουρα πρέπει να διαβαστεί.

term