Τζόναθαν Φράνζεν: “Αγνή”

Η ολοκλήρωση της ανάγνωσης του τελευταίου βιβλίου του Τζόναθαν Φράνζεν σε βρίσκει καταπονημένο. Σχεδόν εξαντλημένο πνευματικά. Την ίδια ώρα όμως είσαι σίγουρος ότι βίωσες μια στιγμή ευδαιμονίας. Μια στιγμή υψηλής λογοτεχνικής αισθητικής.

Ο Φράνζεν δεν χαρίζεται στους αναγνώστες του. Ζήτα απ’ αυτούς την απόλυτη προσοχή τους, την απόλυτη αφοσίωσή τους. Τους ζητά να ενδώσουν σε μια περιπέτεια που θα τους ανταμείψει στο τέλος. Η “Αγνή” αποδεικνύει ότι ο Αμερικανός συγγραφέας είναι άνθρωπος – ορχήστρα που ελέγχει και την παραμικρή λεπτομέρεια στη συμφωνία του. Ο Φράνζεν είναι προκλητικός συγγραφέας, επιδεικνύει την αναίδεια της μοναδικότητας, την εγγύτητα του με τους κλασικούς συγγραφείς του 19ου αιώνα και την εμμονή του με την οικογένεια.

Το θηριώδες έργο του (736 σελίδες) έχει να κάνει με την αναζήτηση της ταυτότητας. Η οικογένεια είναι ο αναπόφευκτος, απαραίτητος δρόμος για να βρεθεί το σημείο μηδέν. Η πρωταγωνίστριά του, Πιτ Τέιλορ (πραγματικό όνομα Αγνή) θα κάνει τα πάντα για να βρει ποια πραγματικά είναι κι ας τη διαλύσει ψυχικά. Ζει σε ένα ψέμα ή πιο σωστά σε μια ανολοκλήρωτη αλήθεια και όταν το συνειδητοποιεί δεν έχει άλλη επιλογή: Πρέπει να ταξιδέψει. Να αφήσει το Οκλαντ. Να αλλάξει ήπειρο, να ψάξει στον χρόνο. Ο Φράνζεν ανακαλύπτει το φως που υπάρχει μέσα της και πάνω στις διακλαδώσεις του τοποθετεί τους υπόλοιπους ήρωες. Εξ ίσου σημαντικοί για την ιστορία. Όλοι κινούνται πάνω στον άξονα της οικογένειας. Αόρατα νήματα τους ενώνουν και τους απωθούν. Ο Φράνζεν τα κινεί, αλλά η ενέργεια είναι των ηρώων του. Καταφέρνουν και αυτονομούνται και γι’ αυτό κινούνται γρήγορα και μαζί παρασύρουν και τον αναγνώστη.

Η κίνησή τους μοιάζει με ασταμάτητη ροή φωτός που εξακτινώνεται σε κάθε κατεύθυνση. Ο Φράνζεν κάνει προβολές στο παρόν, στο μέλλον και στο παρελθόν. “Ηλιος” του η Αγνή Τάιλερ. Ο πυρήνας του εντοπίζεται στη Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας, στην άνοδο και την πτώση της Στάζι και στην κατάρρευση του Τείχους. Μια τυχαία συνάντηση θα γίνει ο σπόρος για τη γέννηση μιας οικογένειας που της λείπει η αγνότητα. Η Αγνή είναι φορέας αλλά για να εγχύσει την αγνότητα της πρέπει να βρει τα κομμάτια που της έδωσαν το όνομά της, την ταυτότητά της. Είναι εκεί, αλλά απαιτούν θυσίες, συμβιβασμούς, μίση, πάθη, φόνο, απάτες, συμμάχους, φίλους.

Ο Φράνζεν αντλεί και πάλι από την οικογένεια αλλά η μαεστρία του είναι τέτοια που δεν επαναλαμβάνεται. Ο λόγος τους εντοπίζει τα κρυμμένα μοτίβα της ύπαρξης, τα διαλύει και βρίσκει ότι πάντα η περιέργεια είναι αυτή που μας κινεί και ωθεί να ανακαλύπτουμε τον κόσμο, τον εαυτό μας. Ο Φράνζεν δεν αφήνει τίποτα απ’ έξω και οι λεπτομέρειες στη σύγκρουση και την αντιπαράθεση των σκέψεων, φανερών και μύχιων, έχουν κάτι από τον Ντίκενς. Η μανία του Φράνζεν να κατακερματίζει και να ενώνει όπως θέλει αυτός τα πράγματα είναι και η αιτία που προχωρά με ορμή η αφήγησή του. Ενα ανελέητο σφυροκόπημα είναι ο λόγος του, σύγχρονος με το συναισθηματικό βάρος των ηρώων του.

Η μετάφραση φέρει την υπογραφή του Γιώργου-Ικαρου Μπαμπασάκη, γνώστη της αμερικάνικης κουλτούρας και κυρίως του έργου του Φράνζεν. Σίγουρα δύσκολη και υψηλών απαιτήσεων, όμως τα καταφέρνει μια και αποδίδει στην ελληνική γλώσσα με τον καλύτερο τρόπο τη σημασία των λέξεων, τα νοήματά τους, αλλά και το ύφος και τις προθέσεις του Φράνζεν.

Info: “Αγνή”, Μετ: Γιώργος-Ικαρος Μπαμπασάκης, Εκδ. Ψυχογιός