Η μοναξιά εξομολογείται

Ο τίτλος αφήνει να αιωρείται μια απορία, ένα ερώτημα. “Τι είναι απ’ τον αέρα πιο ελαφριά;” Η απάντηση βρίσκεται, φυσικά, στις σελίδες του βιβλίου και έχει να κάνει με την επιθυμία της γυναίκας. Το “θέλω” της καθεμίας μπορεί να διαφέρει, όμως στην προκειμένη περίπτωση η πιο μεγάλη επιθυμία είναι η καταπολέμηση της μοναξιάς. Αυτό είναι το θέμα του βιβλίου του Φεδερίκο Ζανμέρ (Federico Jeanmaire) και ο αργεντινός συγγραφέας το αντιμετωπίζει ψύχραιμα και ειλικρινά. Σχεδόν κυνικά φτάνοντας στο τέλος. Έχουμε να κάνουμε με “υπαρξιακό” μυθιστόρημα που δεν έχει τίποτα το βαρύγδουπο, τίποτα επιστημονικό, τίποτα δεδομένο… Ο Ζανμέρ χρησιμοποιεί, χωρίς καμία υπερβολή, τη δύναμη της λογοτεχνίας για να αναδείξει μια κατάσταση που απασχολεί κάθε ηλικία και κάθε φύλο. Θα μπορούσε να είναι ένας ιδιαίτερος θεατρικός μονόλογος, ή μια ταινία “δωματίου”. Πάνω απ’ όλα όμως είναι ευχάριστο, διασκεδαστικό βιβλίο.

Η ιστορία έχει ως εξής: Ανήλικος κλέφτης παρακολουθεί ηλικιωμένη και μόλις μπαίνει στην πολυκατοικία της, την απειλεί πισώπλατα. Μάλλον με μαχαίρι. Το θύμα όμως δεν παραδίδεται και με πονηρό τρόπο καταφέρνει να κλειδώσει τον δράστη στο μπάνιο! Οι προσπάθειες του να σπάσει την πόρτα μάταιες, μια και είναι  παλαιάς κατασκευής με πολύ ανθεκτικό, βαρύ ξύλο. Οι φωνές του δεν έχουν νόημα, αφού στον από κάτω όροφο δεν μένει κανείς, ενώ έτσι δεν αποφύγει τη σύλληψη. Εγκλωβίζεται και πλέον είναι υπό την εξουσία της ηλικιωμένης που το μόνο που θέλει είναι να του διηγηθεί την ιστορία της μητέρα της.

Το λογοτεχνικό εύρημα του Ζανμέρ είναι απλό: Η ανατροπή της κατάστασης αν και αναμενόμενη – δεν θα είχε νόημα να επιτύχει άμεσα ο δράστης τον σκοπό του – οδηγεί τον συγγραφέα στη δημιουργία της κατάστασης που θα καθηλώσει τον αναγνώστη: Το σπίτι και συγκεκριμένα το μπάνιο θα γίνει εξομολογητήριο. Η 93 ετών γυναίκα και ο 14χρονος κλέφτης θα “παίξουν” τον ρόλο του εξομολογητή και του εξομολογούμενου. Οι θέσεις εναλλάσσονται κι εδώ είναι που ο Ζανμέρ φεύγει από τα συνηθισμένα και κάνει το “Απ’ τον αέρα πιο ελαφριά” σημαντικό. Ο αναγνώστης δεν μπορεί να μη δει τις διαφορετικές αντιλήψεις για τη θέση του ατόμου στη κοινωνία, για την ηθική, για τον έρωτα, την πίστη, την παιδεία… Επίσης, ο Ζανμέρ δεν ξεχνά να σημειώσει την καθοριστική επίδραση του άμεσου οικογενειακού και κοινωνικού περιβάλλοντος στο άτομο. Βέβαια, δεν έχουμε να κάνουμε με ένα συνεχή διάλογο. Όπως αναφέραμε πρόκειται για έναν ξεχωριστό μονόλογο. Η ηλικιωμένη μιλά μόνο και μας μεταφέρει τα λόγια και τις αντιδράσεις του “φυλακισμένου” ανήλικου.

Βάση όλων αυτών είναι η μοναξιά. Η ηλικιωμένη είναι εδώ και χρόνια μόνη και προσπαθεί να πιαστεί από το καθετί που μπορεί να την κάνει να την αντέξει. Γι’ αυτό και απευθύνεται στον μικρό με αγάπη. Μητρική αγάπη. Προσπαθεί, έστω και υπό αυτές τις συνθήκες, να τον μορφώσει. Είναι ανεκτική απέναντι στα συναισθηματικά του ξεσπάσματα και “πνίγει” αμέσως τον θυμό της για να συνεχίσει τη συνομιλία μαζί του. Ο πιτσιρικάς βιώνει τη μοναξιά με διαφορετικό τρόπο. Γι’ αυτόν είναι η απουσία αληθινής αγάπης και ενδιαφέροντος. Θέλει να αφεθεί στις καλές προθέσεις της άγνωστης κυρίας, όμως διστάζει.

Η διαύγεια του λόγου του Ζανμέρ αναδεικνύεται από τη μετάφραση του Αχιλλέα Κυριακίδη. Ο Κυριακίδης, πέρα από τη εμπειρία στον συγκεκριμένο τομέα, γνωρίζει καλά τη λογοτεχνία των χωρών της Νότιας Αμερικής (Σεπούλβεδα, Μπόρχες, κ.α.) και μπορεί να αποδώσει το ανήσυχο και γεμάτο πάθος πνεύμα.

[hr]

Info: Φεδερίκο Ζανμέρ, Απ’ τον αέρα πιο ελαφριά, μετάφραση Αχιλλέας Κυριακίδης, εκδόσεις Opera

[hr]