Χάρολντ Πίντερ:

Συνέλαβε την ανησυχία και την ασάφεια της ζωής

Στις 24 Δεκεμβρίου 2008 «έφυγε» ένας από τους κορυφαίους θεατρικούς συγγραφείς του 20^ου αιώνα. Πνεύμα ανήσυχο, λόγος ποιητικός, ακτιβιστικός και τα λόγια του όπλα που έδιναν ζωή και σκότωναν την ασχήμια της. Ακολουθεί μια μικρή παρουσίαση της προσωπικότητάς του και μια διαφωτιστική συνέντευξη με τον Δημήτρη Καταλειφό.

Ο Χάρολντ Πίντερ ανήκει στους στυλοβάτες του θεάτρου. Σε αυτούς που πήγαν την τέχνη του λόγου μπροστά και ενέπνευσαν άλλους να συνεχίσουν να γράφουν και άλλους να γίνουν θεατρικοί συγγραφείς. Ο Σερ Αλαν Αϊκμπερν δεν θα βρισκόταν στην ελίτ αν δεν τον ενθάρρυνε ο Πίντερ. Η επίδρασή του υπήρξε τόσο μεγάλη, που το επίθετο “Pinteresque” (Πιντερικός) ανήκει επίσημα στο λεξιλόγιο της χώρας του. Τα έργα του χαρακτηρίζονται για τη χρήση των αποσιωπήσεων, την αδράνεια και την ανησυχητική ατμόσφαιρα. Ο Πίντερ ήταν ανάμεσα σε αυτούς που υπερασπίστηκαν συγγραφείς όπως η Σάρα Κέιν βγάζοντας λόγο σε εκδήλωση για να τιμήσει τη μνήμη της. Το ύφος, η γραφή του, δεν μπορούσαν να περιοριστούν στη γενέτειρά του και ήταν αναμενόμενο να φτάσουν και στις ΗΠΑ, εμπνέοντας, μεταξύ άλλων, τους Ντέιβιντ Μάμετ και Σαμ Σέπαρντ. Ο Πίντερ επαινέθηκε από τον Σερ Ντέιβιντ Χέιρ για τη νέα προσέγγιση που έφερε στην αγγλική λογοτεχνία δίνοντας στο έργο του έντονο πολιτικό άρωμα. Το πιο σημαντικό όμως ήταν ότι εντόπιζε το δυσοίωνο στην καθημερινότητα και τον θόρυβο στη σιωπή.

Έζησε στο Λονδίνο. Πέθανε στα 78 από καρκίνο. Έμαθε για τον καρκίνο στον οισοφάγο στα τέλη του 2001.  Σε περισσότερα από 30 έργα -γραμμένα μεταξύ 1957 και 2000 –ανάμεσα σε αυτά τα αριστουργήματα “Πάρτι γενεθλίων”, “Ο επιστάτης”, “Ο γυρισμός”, “Προδοσία”- συνέλαβε την ανησυχία και την ασάφεια της ζωής στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα με λιτό, υπνωτικό διάλογο γεμισμένο με τις ανοιχτές παύσεις και την προοπτική της επικείμενης βίας.

Μαζί με τον Σάμιουελ Μπέκετ, φίλο και μέντορά του, το όνομά του συνδέθηκε με την ευαισθησία. Ο Πίντερ υπήρξε ηθοποιός, δοκιμιογράφος, σεναριογράφος, ποιητής, σκηνοθέτης, δραματουργός και πάντα ειλικρινής στις απόψεις του. Ειδικά σε ζητήματα καταστολής και λογοκρισίας. Εντός και εκτός συνόρων. Χρησιμοποίησε το βήμα της Σουηδικής Ακαδημίας για να καταγγείλει την αμερικανική εξωτερική πολιτική, λέγοντας ότι οι ΗΠΑ όχι μόνο είπαν ψέματα για να δικαιολογήσουν την εισβολή στο Ιράκ, αλλά “είχαν υποστηρίξει, και σε πολλές περιπτώσεις προκάλεσαν, κάθε δεξιά στρατιωτική δικτατορία” τα τελευταία 50 χρόνια.

Οι πολιτικές του απόψεις υποδηλώνονταν στα περισσότερα έργα του. Αν και τα έργα του καταπιάνονται με την ολισθηρότητα της μνήμης και του ανθρώπινου χαρακτήρα, σχεδόν πάντα αφορούν την πάλη για εξουσία.

Η δυναμική στο έργο του έχει τις ρίζες της στις μάχες για έλεγχο, στις αψιμαχίες που διεξάγονται μέσα σε ένα ευρύ φάσμα. Από τις κατοικίες της εργατικής τάξης ως τα πολυτελή εστιατόρια. Τα έργα του συχνά λαμβάνουν χώρα σε κλειστοφοβικά δωμάτια, όπου ο διάλογος είναι ναρκοπέδιο και οι αθώες φαινομενικά λέξεις μπορούν να σε τραυματίσουν. Ο Πίτερ Χολ, ο σκηνοθέτης που έχει ανεβάσει Πίντερ περισσότερο από κάθε άλλον, αναφέρει ότι στα έργα του “οι λέξεις είναι όπλα που οι χαρακτήρες χρησιμοποιούν για να ενοχλήσουν ή να καταστρέψουν ο ένας τον άλλο”. Και μπορεί η γλωσσική του ευελιξία να μετέτρεπε απλές, μερικές φορές άσεμνες, λέξεις σε σκοτεινή, λαμπερή και συχνά σαρκαστική ποίηση, όμως έγινε διάσημος κυρίως γι’ αυτό που υπάρχει ανάμεσα στις λέξεις. Η “παύση” θα στοιχειώνει την καριέρα του.

Η “παύση” του Πίντερ δίνει χώρο για έμφαση και ανάσα στο δωμάτιο (εκεί διαδραματίζονται πολλά έργα του). Εντούτοις, την ίδια στιγμή μπορεί να γίνει απειλητική σαν σηκωμένη γροθιά. Ο ίδιος, βέβαια, είχε πει ότι ήταν μοιραίο λάθος όταν έγραψε τη λέξη “παύση” στο πρώτο του έργο! Κανένας άλλος θεατρικός συγγραφέας δεν έχει χρησιμοποιήσει τις παύσεις με τέτοια ρυθμική βεβαιότητα και τέλειο αποτέλεσμα.

Στην αρχή της καριέρας του, μιλώντας για τη δουλειά του είχε πει πως έχει να κάνει με  “τη νυφίτσα κάτω από το ντουλάπι με τα ποτά”. Αν και μετάνιωσε αργότερα γι’ αυτή, ωστόσο δηλώνει το αντίθετο ρεύμα του κινδύνου που διαπερνά το έργο του. Ο Μάρτιν Εσλιν, στο βιβλίο του “Pinter: The Playwright”, γράφει σχετικά: “Ο υπαρξιακός φόβος του ανθρώπου όχι ως μια αφηρημένη έννοια, αλλά ως κάτι αληθινό, συνηθισμένο και αποδεκτό σαν καθημερινό φαινόμενο. Εδώ έχουμε τον πυρήνα του έργου του Πίντερ ως δραματουργού”. 

Η παρεξήγηση στο έργο του τον κατέταξε, μαζί με τον Μπέκετ κι άλλους, στους επαγγελματίες του “Θεάτρου του Παραλόγου”. Κακώς, διότι ο ίδιος θεωρούσε τον εαυτό του ρεαλιστή. Το 1962 είχε πει ότι το πλαίσιο των έργων του ήταν πάντα “συμπαγές και ιδιαίτερο”. Ποτέ δεν βρήκε λόγο να αλλάξει αυτή την εκτίμηση.

Στα τέλη του ’50, μαζί με τον Τζον Οσμπορν βοήθησαν το αγγλικό θέατρο να απομακρυνθεί από την ευγένεια του σαλονιού. Με το “Look back in Anger”, ο Οσμπορν άνοιξε τον δρόμο για τις επόμενες γενιές θυμωμένων νεαρών ανδρών που καταφέρονταν απέναντι στο ταξικό σύστημα και την αναποτελεσματική κυβέρνηση. Ο Πίντερ έμελλε να έχει μόνιμη επίδραση ως νεωτεριστής και λογοτέχνης. Η επιρροή του σε άλλους θεατρικούς συγγραφείς αναντίρρητη.

Ο θεατρικός συγγραφέας Τομ Στόπαρντ εξηγεί τη συμβολή του Πίντερ με ένα εύγλωττο παράδειγμα. “Τα έργα είχαν κάτι κοινό: έπρεπε να πιστέψεις ό,τι έλεγαν αυτοί που βρίσκονταν στη σκηνή. Εάν κάποιος έμπαινε και έλεγε «τσάι ή καφέ;» και η απάντηση ήταν «τσάι», δικαιούσουν να υποθέσεις ότι σε κάποιον δόθηκε η επιλογή δύο ροφημάτων και αυτός δήλωσε την προτίμηση του. Με τον Πίντερ υπάρχουν εναλλακτικές, όπως ότι ο άνθρωπος επέλεξε καφέ αλλά ο άλλος επιθυμούσε να πάρει τσάι” σημειώνει ο Στόπαρντ, “ή ότι επέλεξε αυτό που φτιάχνεται από κόκκους καφέ έχοντας την εντύπωση ότι ονομάζεται τσάι”.

Αν και στην αρχή θεωρήθηκε ενστικτώδης παρά διανοούμενος θεατρικός συγγραφέας, ο Πίντερ στην πραγματικότητα ήταν και τα δύο. Τα έργα του βρίθουν αναφορών σε συγγραφείς όπως οι Τζέιμς Τζόις, Τ.Σ Ελιοτ. Επιπλέον, η έκδοση του “Pinter Review”, όπου λόγιοι ερευνούν και αναλύουν το έργο του, είναι μια από τις πολλές ενδείξεις του αγκυροβολίου του στον ακαδημαϊκό χώρο.

Μία από τις στιγμές που δεν μπορούμε να παραλείψουμε, είναι η στιγμή της απονομής του βραβείου «Νομπέλ Λογοτεχνίας» το 2005. Εκεί έδειξε, για άλλη μια φορά, το αγωνιστικό του πνεύμα και την αντίθεσή του στον ιμπεριαλισμό. Επειδή ήταν άρρωστος και δεν μπορούσε να παραβρεθεί στην τελετή, έστειλε μαγνητοσκοπημένο βίντεο στο οποίο αναρωτιόταν: «Πόσους ανθρώπους πρέπει να σκοτώσουν προκειμένου να κερδίσουν επάξια τον χαρακτηρισμό του κατά συρροή δολοφόνου και του εγκληματία πολέμου; Δεν είναι επομένως δίκαιο ο Μπους και ο Μπλερ να προσαχθούν ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου Εγκλημάτων Πολέμου;».

Για το δίδυμο Μπους-Μπλερ, ΗΠΑ-Ηνωμένο Βασίλειο, έγραψε το ποίημα «Η ειδική σχέση» (ΗΠΑ/Ηνωμένο Βασίλειο) 

Οι βόμβες σκάνε

Οι γάμπες σκάνε

Τα κεφάλια σκάνε

 

Τα μπράτσα σκάνε

Τα πόδια σκάνε

Το φως σβήνει

 

Τα κεφάλια σκάνε

Οι γάμπες σκάνε

Η λαγνεία φουντώνει

 

Οι νεκροί βρωμάνε

Τα φώτα σβήνουν

Οι νεκροί είναι τέφρα

 

Ένας άντρας υποκλίνεται

μπροστά σ’ άλλον άντρα

και ρουφά τη λαγνεία του.

Ο ποιητής Πίντερ

Τα θεατρικά τον έκαναν γνωστό, όμως ο Πίντερ είναι και ποιητής. Ή πρώτα είναι ποιητής και μετά θεατρικός συγγραφέας. Εξάλλου, ο ποιητικός του λόγος τον ακολουθεί και στο θέατρο. Υπάρχει, λοιπόν, τρομερή δύναμη στα ποιήματά του. Χρησιμοποιεί την παύση, κάτι που ακόμη και σήμερα είναι δύσκολο να χειριστεί κανείς. Είτε σε πεζό, είτε σε θεατρικό, είτε σε ποιητικό κείμενο. Γράφει στο ποίημα «Ο παλιός καιρός» 

Ελεγαν: απλά μην

(απλά μην)

Πείτε σε κανέναν πως σας υποστηρίζουμε 

Το σύντομο «απλά μην» είναι υπόκωφο, ύπουλο, ένοχο, διότι αναφέρεται στο πώς η «Δημοκρατία» συμβαδίζει με την απολυταρχία. Είναι ο πυρήνας του ποιήματος. Αποκαλύπτει την αληθινή φύση αυτών που ζουν και αναπνέουν στα κουστούμια τους.

Η σιωπή παίζει τον ρόλο της στο έργου και φαίνεται όταν λέει:

Δεν είναι για τίποτα που δυσανασχετώ

…

μόνο για τη σιωπή, για το ματοτσίνορό της (Η Ιρλανδέζικη μορφή)

 

Στην άκρη της γλώσσας μένει η σιωπή και βγάζει ψιθύρους. Εκεί φωλιάζουν τα ευγενή αισθήματα.

Για τον Πίντερ οι λέξεις λειτουργούν σαν κλειδιά. Χρησιμοποιεί πολλές φορές τον σύνδεσμο «Αν» για να οδηγήσει τον αναγνώστη στην κατακλείδα του. Όπως στο ποίημα «Το λάθος του συναγερμού».

Οσο περνάνε τα χρόνια θυμώνει περισσότερο με όσα συμβαίνουν γύρω του. Παίζοντας με τις λέξεις «τάξη» και «αταξία» για το πώς λειτουργεί κάθε εξουσία γιατί «κι η τάξη ανάγκη έχει το αίμα της αταξίας» (Τάξη). 

Ο ερωτισμός και η αγάπη βρίσκουν χώρο στο χωράφι του μυαλού του. Αναφέρει:

Πάντα εκεί που βρίσκεσαι

το άγγιγμα της αγάπης μου στα μάτια σου κοιτάζει (Ποίημα) 

και δεν είναι μόνο για την «άλλη». Αφορά και αυτόν. Η αγάπη μένει στα μάτια. Γίνεται πιο συγκεκριμένος όταν αφιερώνει στη γυναίκα του το «Ειν’ εδώ» (για την Α.). Για τον σύζυγο Πίντερ η ανάσα τους είναι τα πάντα. Είναι η ζωή τους, το άκουσμά τους.

Στα ποιήματά του δεν θα μπορούσε να απουσιάζει ο ηθοποιός.

Τώρα ηθοποιός στον νυχτερινό αυτό νεροχύτη

το κομμάτι απ’ τα χείλη τραβιέται με πόνο

και σκηνικά κι αυλαίες αργοπέφτουν (Η δεύτερη επίσκεψη)

 

Το θέατρο και οι άνθρωποι του φυσικά και υπάρχουν στα ποιήματα του. Τους νουθετεί λέγοντας:

Περπάτα πλάι στην εποχή της φωνής

Περίμενε κοντά στον άφωνο καθρέφτη (Περίπατος σε αναμονή).

 

Προτρέπει πριν ξεκινήσει κανείς να περιμένει, να συλλογιστεί, κι όταν το κάνει να μη σταματήσει να ακούει.

Δεν ξεχνά το παρελθόν του. Οι φράσεις και τα λόγια του το δείχνουν. Στο ποίημα «Αργότερα» χρησιμοποιεί το «θυμάμαι» και το «κάποτε ζούσα εδώ». Στο «Το δράμα του Απρίλη» ανασύρει  κάτι από τη δική του άνοιξη που έχει να κάνει με το θέατρο κι αυτά που τον συνοδεύουν: «γαλαρία», «ντεκόρ», «ηθοποιοί». 

Όταν αμφιβάλλει στρέφεται στη συνείδηση του και εξομολογείται. Είναι σαν «δεύτερος άνθρωπος» που «μας κατασκοπεύει». Εκεί μιλάει για τις τύψεις του, που

Όσα έκλαιγαν και κλαίγοντας

πέθαναν και νεκρά ζουν

 

Ιδιαίτερη θέση στο ποιητικό του έργο έχει το «Κύτταρα καρκίνου». Αυτοσαρκάζεται, κοροϊδεύει την αρρώστια του και δείχνει τη γενναιότητα του.

Ξέχασαν πώς να πεθάνουν

Γι’ αυτό τη δολοφονική ζωή τους επεκτείνουν

 

Εγώ και ο όγκος μου μεγάλο αγώνα κάνουμε

Ας ελπίσουμε πως θάνατο διπλό δε θα χουμε

 

Πώς να πεθάνω όμως θυμάμαι

Παρ’ όλο που οι μάρτυρές μου όλοι νεκροί θα ναι

 

Τα μαύρα κύτταρα θα ξεραθούν και θα πεθάνουν

ή από χαρά θα τραγουδάν και το δικό τους θενά κάνουν

 

Μέρα και νύχτα αθόρυβα γεννάνε

Ποτέ δεν ξέρεις, ποτέ τους δεν μιλάνε.

 

Ο Πίντερ, όπως είχε πει ο Λευτέρης Βογιατζής, «ήταν ένας συγγραφέας που πάλευε ασταμάτητα». Ο λόγος του πολυσήμαντος, περιέχει αλήθειες, είναι διδακτικός, έχει πάθος, είναι διεγερτικός.

Δημήτρης Καταλειφός: “Ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς του 20ου αιώνα”

Με αφορμή την επέτειο του θανάτου τού μεγάλου θεατρικού συγγραφέα, ζητήσαμε από τον Δημήτρη Καταλειφό να μας βοηθήσει να καταλάβουμε τα έργα του και τον ίδιο. Ο Δημήτρης Καταλειφός έχει παίξει σε δύο έργα του, τον «Επιστάτη» και την «Κολεξιόν» και τον ευχαριστούμε για τη συμβολή του.

Τι σημαίνει για σας το όνομα Χάρολντ Πίντερ;

Είναι από τους μεγαλύτερους συγγραφείς του 20ου αιώνα μαζί με τον Μπέκετ. Η δημιουργία των έργων του εντοπίζεται στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, γι’ αυτό και απηχούν αυτή τη μεγάλη τομή στην ιστορία της ανθρωπότητας. Μαζί με τον Μπέκετ εκφράζουν αυτό το χάος και την καταστροφή που έφερε ο πόλεμος. Ο Πίντερ, βέβαια, επειδή έζησε περισσότερο έχει κι άλλες φάσεις στο έργο του. Είναι συγγραφέας που θα μπορούσε κανείς να διαχωρίσει σε είδη τα έργα του. Υπάρχουν πολιτικά έργα, έργα για τις ανθρώπινες σχέσεις, έργα λυρικά, γιατί ήταν και ποιητής, γενικά είναι συγγραφέας που για τους ηθοποιούς και τους σκηνοθέτες αποτελεί μέχρι σήμερα μια μεγάλη πρόκληση. Οσον αφορά τους ηθοποιούς έχει πλάσει καταπληκτικούς ρόλους, απαιτητικούς, ενώ οι σκηνοθέτες καλούνται να φτιάξουν κλίμα και ατμόσφαιρα Πιντερική.

Τι τον χαρακτηρίζει ως θεατρικό συγγραφέα; Είναι ο τρόπος που χρησιμοποιεί την παύση;

Είναι πάρα πολύ σημαντικές οι παύσεις και οι σιωπές στα έργα του. Εφάμιλλες με τον ελλειπτικό λόγο του. Σαν να συμπληρώνουν κάτι ή να δημιουργούν ένα νέο ερωτηματικό. Μοιάζουν με παρτιτούρα τα έργα του στα οποία η παύση και η σιωπή παίζουν σημαντικό ρόλο. Δεν μπορείς να αγνοήσεις την παύση. Αν το κάνεις είναι σαν να μην υπάρχει το έργο. Επίσης, ο διάλογός του είναι πάντοτε ελλειπτικός. Παράδειγμα, μπορεί να καθόμαστε σ’ ένα καφενείο και να ακούμε δίπλα έναν διάλογο δύο ανθρώπων που δεν γνωρίζουμε ούτε από που ήρθαν, ούτε που θα πάνε μετά. Απ’ αυτό το άκουσμα των λέξεων δύναται να δημιουργηθεί μια ατμόσφαιρα άλλοτε κωμική, άλλοτε φιλική, άλλοτε πολιτική. Οι ήρωες του μοιάζουν ανολοκλήρωτοι κι αυτό είναι μεγάλη πρόκληση. Για το πώς μπορείς να γεμίσεις τα κενά ώστε να επαληθεύσεις αυτά που λένε μια και δεν σου δίνει όλα τα στοιχεία.

Ο ηθοποιός πρέπει να βρει και να γεμίσει τα κενά

Πρέπει να αντλήσεις απ’ αυτές τις λέξεις. Να προσπαθήσεις να πλάσεις έναν χαρακτήρα ολόκληρο αναπληρώνοντας τα κενά, συμπληρώνοντας τις παύσεις. Άλλο σημαντικό στοιχείο στον Πίντερ είναι οι κινήσεις που βάζει στο κείμενο. Οι παρενθέσεις των κινήσεων. Στον “Επιστάτη”, που έχω παίξει, για παράδειγμα, έβλεπες πόσο σημαντικές ήταν οι κινήσεις που περιέγραφε. Μάλιστα, σε σκηνή που δεν ακολουθούσαμε τις κινήσεις, δεν έβγαινε.

Τι μάθατε από τον Πίντερ;

Στα έργα του, ειδικά τα πρώτα, υπάρχει μια απειλή. Ο φόβος είναι διάχυτος. Πιθανόν να οφείλεται στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι άνθρωποι, στην πρώτη φάση της δουλειάς του, καταφεύγουν σε ένα δωμάτιο. Το δωμάτιο είναι ο πρωταγωνιστικός χώρος. Τους προστατεύει από έναν έξω κόσμο παρά πολύ απειλητικό. Προσπαθούν να κλειστούν σε έναν χώρο για να νιώσουν προστατευμένοι. Οταν, λοιπόν, ανοίγει μια πόρτα στα έργα του Πίντερ μπαίνει μια απειλή.  Δεν είναι τυχαίο το άνοιγμα της πόρτας. Δημιουργεί ένα σύμπαν που έχει στοιχεία ρεαλισμού αλλά ταυτόχρονα είναι πολύ ποιητικά. Τον Πίντερ, πάντως, δεν μπορείς να τον πεις ρεαλιστικό συγγραφέα, παρά το γεγονός ότι οι ηθοποιοί πρέπει να τον αντιμετωπίζουν ρεαλιστικά και με χιούμορ. Δίκαια. Η σύνθεση όλων αυτών φτιάχνει ένα σύμπαν πιο περίεργο, πιο ποιητικό, πιο αφαιρετικό.

Υπάρχει μια φάση του που είναι επηρεασμένη από την πρώτη του σύζυγο που ήταν ηθοποιός. Πολλά έργα γράφτηκαν είτε για να τα παίξει εκείνη, είτε με αφορμή εκείνη. Γι’ αυτό και υπάρχουν διάφορα θεατρικά όπως οι “Παλιοί Καιροί”, “Η προδοσία”, η “Κολεξιόν” που είναι διαποτισμένα από μια γυναικεία ματιά, από τη σχέση γυναίκα-άνδρα, γενικά από τις ανθρώπινες σχέσεις μέσα σε ένα γάμο, σε μια σχέση όπου τα άτομα αποξενώνονται. Μετά υπάρχει μια περίοδος πολύ πιο πολιτική. Σε έργα όπως η “Ουδέτερη Ζώνη”, “Το θερμοκήπιο”, είναι σαφής η αναφορά σε μια εξουσία η οποία καταπιέζει τους ανθρώπους, τους αλλοιώνει, τους καταστρέφει.

Υπάρχει, λοιπόν, αυτός ο πλούτος στα έργα του Πίντερ. Από τη μία είναι η γοητεία της ατμόσφαιρας, της απειλής, του φόβου, μετά τα πολιτικά έργα και μετά αυτά που έχουν σχέση με τον έρωτα, τη γυναίκα, τον άνδρα, τα δύο φύλα, το χιούμορ. Είναι ένας θεατρικός συγγραφέας-ποιητής και θέλει αντιμετώπιση πάρα πολύ λεπτή. Τέλος, θα πρέπει να επισημάνω ότι παίζει σημαντικό ρόλο η μετάφραση στα έργα του Πίντερ. Τρομερά απαιτητική.

[hr]

Πηγές

–New York Times 

-The Telegraph 

-Οδός Πανός, τχ.157 

–HAROLD PINTER, Ποιήματα [1948-2004], μετάφραση Νίνος Φένεκ Μικελίδης, Εκδόσεις Κέδρος.

*Στην κεντρική φωτογραφία ο Χάρολντ Πίντερ υποδύεται τον Γκόλντμπεργκ, στο έργο του “Πάρτι Γενεθλίων” (1987). Η φωτογραφία προέρχεται από το αρχείο του BBC