Χιλή: «Η χούντα δεν τελείωσε το 90»

Λίγο περισσότερο από δύο εβδομάδες αφότου άρχισαν οι διαμαρτυρίες και οι διαδηλώσεις εναντίον της αύξησης των τιμών του εισιτηρίου του μετρό, η Χιλή βιώνει το δικό της Αργεντινάσο. Χωρίς την παρουσία των «τρισκατάρατων», ΔΝΤ και Παγκόσμιας Τράπεζας και την «αναγκαστική επιβολή» των απεχθών όρων τους. Δεν χρειάζεται. Η Χιλή, ήταν από τα πρώτα «πειραματόζωα», όταν κατέφτασαν εκεί τα «Σικάγο Μπόις» του γκουρού του νεοφιλελευθερισμού, Μίλτον Φρίντμαν. Χρειάστηκε βέβαια η χούντα του Αουγούστο Πινοτσέτ, που ανέτρεψε την κυβέρνηση «Λαϊκής Ενότητας» του Σαλβαδόρ Αλιέντε. Χούντα που είναι κραταιά ως σήμερα και έχει ιδιωτικοποιήσει τα πάντα: το νερό, το ηλεκτρικό ρεύμα, την Παιδεία, την Υγεία,το συνταξιοδοτικό σύστημα, το οδικό δίκτυο  μέχρι τα ψάρια των ποταμών και του Ειρηνικού ωκεανού ακόμη και τους παγετώνες της Παταγονίας.

Θρυαλλίδα ήταν η αύξηση από τα 800 στα 830 πέσος (μερικά μόλις σεντ στη τιμή περίπου 1,04 ευρώ) των εισιτηρίων του μετρό στο Σαντιάγο, το πιο εκτενές (140 χλμ.) και πιο σύγχρονο στη Λατινική Αμερική, που εξυπηρετεί καθημερινά περίπου τρία εκατομμύρια επιβάτες. Η αύξηση ανακοινώθηκε στις αρχές Οκτώβρη από την κυβέρνηση του προέδρου Σεμπαστιάν Πινιέρα. Φοιτητές και εργαζόμενοι μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, καλούσαν για ένα κίνημα ανυπακοής και διαδηλώσεις.  Αρχικά τα πάντα ήταν χλιαρά, μαζικά αλλά απολύτως ειρηνικά. Οι συνηθισμένες διαδηλώσεις διαμαρτυρίας. Με το πέρασμα των ημερών κάποια συνθήματα στους τοίχους των μεγαλουπόλεων, άρχισαν να εμφανίζονταν μετά τη νικηφόρα έκβαση της λαϊκής εξέγερσης στο Εκουαδόρ. «Δεν βλέπετε τι γίνεται εκεί;» ή  «Κάντο όπως το Εκουαδόρ». Ο επιταχυντής τέθηκε σε λειτουργία.

Την προηγούμενη Δευτέρα, ο κόσμος μαζικά άρχισε να πηδά τις ηλεκτρονικές θύρες εισόδου χωρίς να χτυπά εισιτήρια. Η αστυνομία εμφανίστηκε παντού και άρχισε η καταστολή. Αστυνομική βία ακόμα και μέσα στα βαγόνια του μετρό ενάντια σε φοιτητές και πολίτες που μπήκαν χωρίς να πληρώσουν εισιτήριο. Χάρη στην αντίσταση και κυρίως την αλληλεγγύη μεταξύ των επιβατών, πετάγονταν τελικά έξω, δίχως να μπορέσουν να προβούν σε συλλήψεις. Η κρατική βία αντί να κατορθώσει να καταστείλει, προκάλεσε την κοινωνική οργή και έφερε τα αντίθετα αποτελέσματα αφού έγινε ο σπινθήρας που προκάλεσε την έκρηξη.

Την περασμένη Παρασκευή, οι διαδηλώσεις πολλαπλασιάστηκαν και τα αιτήματά έγιναν ευρύτερα. Όχιαπλώςηαύξησητηςτιμήςτωνεισιτηρίων αλλά και η ανισότητα, η ενδημική φτώχεια που μαστίζει τεράστια τμήματα της πιο ταξικά άγριας και βάρβαρης λατινοαμερικανικής κοινωνίας και η πολιτική όλων των κυβερνήσεων. Οι διαδηλωτές απέκλεισαν όλους, και τους 136, σταθμούς του μετρό. Μηχανήματα εισιτηρίων καταστράφηκαν. Δεκάδες σταθμοί και συρμοί πυρπολήθηκαν. Στο στόχαστρο βρέθηκαν και κτήρια, όπως της ιδιωτικής εταιρίας ηλεκτρισμού, ENEL, ιταλικών συμφερόντων που ελέγχει πάνω από το 40% του δικτύου διανομής στη Χιλή και τα κεντρικά γραφεία της εφημερίδας El Mercurio στο Βαλπαραΐσο, που ήταν βασικός πυλώνας στήριξης της χούντας Πινοτσέτ και παραμένει ο προμαχώνας της προπαγάνδας των πολιτικών της περιόδου. Οι στόχοι, όπως προκύπτει, διόλου τυχαίοι δεν ήταν. Πρόκειται για σύμβολα της τυραννικής, πολιτικής και οικονομικής εξουσίας σχεδόν μισό αιώνα.  Την ίδια στιγμή οι συγκρούσεις στους δρόμους γενικεύονται.

Ο εχθρός λαός

Το Σάββατο, ο Πινιέρα εμφανίστηκε διαλλακτικός και ανακοίνωσε πως αποσύρεται το μέτρο της αύξησης στα εισιτήρια του μετρό, δηλώνοντας με περισσή υποκρισία πως «άκουσα με ταπεινοφροσύνη τη φωνή των συμπατριωτών μου, γιατί έτσι χτίζονται οι δημοκρατίες»… Όμως, την ίδια στιγμή, κηρύττει τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και επιβάλλει απαγόρευση της κυκλοφορίας.  «Βρισκόμαστε σε πόλεμο εναντίον ενός εχθρού ισχυρού, αδυσώπητου, που δεν σέβεται τίποτε και κανέναν και είναι έτοιμος να κάνει χρήση βίας και να εγκληματήσει χωρίς κανένα όριο», θα δηλώσει ο Σεμπαστιάν Πινιέρα, ηχώντας λόγους του Πινοτσέτ και ζητώντας παράλληλα από το λαό της Χιλής να επιλέξει «τη δημοκρατία και την ειρήνη ή τη βία και τους βανδαλισμούς».  Εχθρός δεν είναι άλλος από τον το χιλιάνικο λαό, ενώ οι «βανδαλισμοί» είναι η λέξη που αναπαράγουν και τα περισσότερα ΜΜΕ, εγχώρια και διεθνή, υπονομεύοντας και συνάμα αποκρύπτοντας τα βαθύτερα αίτια της εξέγερσης που φυσικά δεν είναι μόνο η τιμή του εισιτηρίου, που αυξήθηκε για εικοστή φορά τα τελευταία 12 χρόνια.

Έτσι, για πρώτη φορά από τη φασιστική χούντα Πινοτσέτ, τα τανκς βγήκαν στους δρόμους του Σαντιάγο(όχι πρώτη φορά σε πόλη της Χιλής) και τα στρατιωτικά ελικόπτερα ίπτανται. Ένστολα αλλά και με πολιτικά, μέλη των Ενόπλων Δυνάμεων, περιπολούν και επιβάλλουν το στρατιωτικό νόμο ενώ δεν ήταν λίγες οι φορές που κάμερες κατέγραψαν στρατιώτες να σημαδεύουν και να πυροβολούν, ουσιαστικά στα τυφλά, εναντίον του πλήθους του  διαδηλωτών.

Η έξοδος των τανκς και του στρατού «νομιμοποιήθηκε» από την κατάσταση έκτακτης ανάγκης που κήρυξε ο πρόεδρος Πινιέρα το Σάββατο και ισχύει για 15 ημέρες στην πρωτεύουσα των 7 εκατομμυρίων κατοίκων και στις άλλες περιοχές όπου επιβλήθηκε. Κατάσταση έκτακτης ανάγκης και απαγόρευση κυκλοφορίας, όπως την προβλέπει το Σύνταγμα του 1980, δηλαδή το Σύνταγμα της χούντας πουείναι ακόμη σε πλήρη ισχύ,  παρά την «διακριτική» απόσυρση Πινοτσέτ από την προεδρία, το 1990 και την έναρξη της περιόδου «μετάβαση στη δημοκρατία».  Μια «δημοκρατία» την οποία υπηρέτησαν το μεγαλύτερο διάστημα «αριστερές» κυβερνήσεις, οι κυβερνήσεις  της «Concertación». Κυβερνήσεις συνεργασίας με βασικό εταίρο το «Σοσιαλιστικό Κόμμα» –στην τελευταία μάλιστα, τη δεύτερη θητεία της Μισέλ Μπατσελέτ (έως το 2018)  συμμετείχε και το ΚΚ Χιλής— και οι οποίες έχουν κυβερνήσει τα 25 από τα 30 χρόνια της «δημοκρατίας», αφήνοντας άθικτο το χουντικό Σύνταγμα.  Αξίζει, δε, να σημειωθεί, πως την κερκόπορτα για την αναβίωση του χουντικού μέτρου της κατάστασης έκτακτης ανάγκης, την άνοιξε η πρώην πρόεδρος Μπατσελέτ, όταν με προεδρικό διάταγμα το επέβαλλε, μετά τον τεράστιο σεισμό των 8,8 ρίχτερ, το Φεβρουάριο του 2010. Τότε, 16.000 μέλη των Ενόπλων Δυνάμεων βγήκαν στις πληγείσες νότιες επαρχίες, για να σταματήσουν τους βανδαλισμούς (και πάλι οι όροι βανδαλισμοί…) και να βοηθήσουν στις επιχειρήσεις διάσωσης και αποκατάστασης. Πολλοί είχαν αντιδράσει έντονα για αυτή την πρώτη εμφάνιση του στρατού σε δρόμους χιλιάνικων πόλεων, 20 χρόνια μετά την «απόσυρση» Πινοτσέτ και έκαναν λόγο για «κακό προηγούμενο που δημιουργείται».

Ο στρατός κλήθηκε από την κυβέρνηση να αναλάβει αφού οι αρχές δυσκολεύονται να ελέγξουν την κατάσταση, εν μέσω μαζικών διαδηλώσεων, βίαιων επεισοδίων, λεηλασιών και εμπρησμών. Τίποτα δεν δείχνει πως μπορεί να σταματήσει το ξέσπασμα οργής και η πλέον «σταθερή κυβέρνηση» της Λατινικής Αμερική, όπου οι οικονομικοί δείκτες ευημερούν πάντα αλλά οι άνθρωποι υποφέρουν βάναυσα , δείχνει να κλονίζεται, όντας αντιμέτωπη με την πρώτη εξέγερση εδώ και 40 σχεδόν χρόνια. «Δεν μου αρέσει η βία ή ότι κάποιοι άνθρωποι σπάνε πράγματα, αλλά ξαφνικά φαίνεται πως πρέπει να συμβούν όλα αυτά, ώστε να σταματήσουν να μας κοροϊδεύουν και να βάζουν τα δάκτυλά τους να μας κλείνουν το στόμα, αυξάνοντας τα πάντα εκτός των μισθών,  και όλα αυτά για να καταστήσουν τους πλούσιους πλουσιότερους», θα δηλώσει στο γαλλικό πρακτορείο, η 38χρονη Αλεχάντρα Ιμπάνιες, εκφράζοντας με τον πιο εύγλωττο τρόπο τους πραγματικούς λόγους  της εξέγερσης. 

Το βράδυ του Σαββάτου η κατάσταση έκτακτης ανάγκης που επιβλήθηκε στο Σαντιάγο επεκτείνεται στην Αντοφαγκάστα, στη Βαλπαραΐσο, στη Βαλδίβια, στην Τσιζάν, στην Τάλκα, στην Τεμούκο και στην Πούντα Αρένας, αφού «η χώρα βρίσκεται σε πόλεμο» κατά τον Πινιέρα,  και «η δημοκρατία δεν έχει μόνο δικαίωμα, έχει υποχρέωση να αμυνθεί, χρησιμοποιώντας όλα τα όργανα που διαθέτει (…) για να αγωνιστεί εναντίον όσων προσπαθούν να την καταστρέψουν».

Αριστεροί, δεξιοί… όλοι «πυροσβέστες»

Τέσσερις μέρες μετά, τίποτα δεν έχει τελειώσει. Χτες διαδηλωτές συγκρούστηκαν εκ νέου στην ΠλάσαΙτάλια, στο κέντρο του Σαντιάγο,  ενώ το σύνθημα «Elpueblounidojamasseravencido» («Ο λαός ενωμένος δεν θα νικηθεί ποτέ»), που παρέπεμπε στις ημέρες της στρατιωτικής δικτατορίας, ηχούσε, κινούμενοι και εναντίον των στρατιωτών φωνάζοντάς τους: ¨Στρατιώτες φύγετε!»

Όχι μόνο τίποτα δεν τελείωσε, αλλά η εξέγερση διευρύνεται, αφού συντεταγμένα εργαζόμενοι και συνδικάτα μπαίνουν στη μάχη. Λιμενεργάτες και ανθρακωρύχοι από χτες έχουν αρχίσει τις απεργίες. Χτες, οι λιμενεργάτες έκλεισαν και τα 20 λιμάνια της χώρας και διαδήλωσαν στην Αντοφαγκάστα, την Κονσεπσιόν και το Σαν Αντόνιο φορώντας «κίτρινα γιλέκα». Αύριο Τετάρτη 23 Οκτωβρίου, αρχίζουν τις απεργίες οι ανθρακωρύχοι στα μεταλλεία χαλκού, ιστορικά το πιο ισχυρό και μαχητικό τμήμα της χιλιάνικης εργατικής τάξης, έχοντας δείξει πως είναι έτοιμοι για σύγκρουση. Εντούτοις, η σημαντική μερίδα συνδικάτων και κυρίως της Γενικής Συνομοσπονδίας, παρά την αντίθετη στάση και κυρίως διάθεση των μελών τους, επιχειρεί μία πιο «πραγματιστική» προσέγγιση, καλώντας σε στάσεις αντί για απεργία, και διάλογο αντί για σύγκρουση.  Κυρίως λειτουργώντας «πυροσβεστικά» για να μην ξεφύγει εντελώς ο έλεγχος…

Η απαγόρευση κυκλοφορίας ανανεώνεται καθημερινά.  Μέχρι χτες βράδυ, ο αριθμός των επιβεβαιωμένων νεκρών έφτασε τους 12.  Το δωδέκατο θύμα είναι ένας νεαρός άνδρας τον οποίο χτύπησε φορτηγό του στρατού στη διάρκεια της επίθεσης εξεγερμένων κατά των εγκαταστάσεων μιας εταιρείας στο λιμάνι της πόλης Ταλκαουάνο και ο οποίος υπέκυψε στα τραύματά του.

Σύμφωνα με την γενική εισαγγελία, έχουν τραυματιστεί πάνω από 300 άνθρωποι, οκτώ εκ των οποίων βρίσκονται σε εξαιρετικά κρίσιμη κατάσταση. Οι συλλήψεις είναι σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία 2.151, η συντριπτική πλειοψηφία αυτών για «απαγόρευση της κυκλοφορίας» στο Σαντιάγο.  Αυτά επισήμως. Παράλληλα, δεκάδες βίντεο και μαρτυρίες καταγράφουν την πλήρη βαρβαρότητα των μεθόδων που χρησιμοποιούν πάνω από 11.000 στρατιώτες και Carabineros, του διαβόητου στρατωτικοποιημένου τμήματος της αστυνομίας που έδρασε με το πιο φονικό τρόπο στη χούντα: απαγωγές ανθρώπων με αυτοκίνητα, βασανιστήρια, εξωδικαστικές εκτελέσεις κατά τη διάρκεια των ωρών απαγόρευσης κυκλοφορίας, βιασμοί, σεξουαλική κακοποίηση, άρνηση πρόσβασης σε δικηγόρους. Μία ομάδα φοιτητριών κατήγγειλε στην PrensaOpalπως όταν τις έπιασαν οι στρατιώτες, τις διέταξαν να βγάλουν τα ρούχα τους και ενόσω τους πέταγαν με μεγάλη δύναμη νερό ούρλιαζαν: «Μισούμε τους κομμουνιστές».  Ακόμη και μαθητές του δημοτικού, δεν ξεφεύγουν από τη μέγγενη και τη βία των κατασταλτικών δυνάμεων.

Η αυριανή μέρα είναι πολύ κρίσιμη.  Είναι μέρα απεργιών και στάσεων εργασίας ενώ ήδη γίνονται κινήσεις στο παρασκήνιο και εξελίσσεται ένας πυρετός διαβουλεύσεων.  Πρώτη εμφανίστηκε η Μισέλ Μπατσελέτ, που ως Ύπατη Αρμοστής του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα έκανε έκκληση για «ενότητα» και «ειρήνη» ενώ παράλληλα ζητούσε, ως φύλλο συκής, τη διερεύνηση των καταγγελιών για σοβαρές παραβιάσεις των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Ανταποκρινόμενος, τρόπο τινά, ο Σεμπαστιάν Πινιέρα, ζητώντας χέρι βοήθειας από την αντιπολίτευση για συνεργασία ώστε να επιστρέψει η χώρα στην ομαλότητα και την ειρήνη, «υποσχέθηκε» πως  θα επανεξεταστούν οι τιμές των φαρμάκων, το ύψος των συντάξεων και των μισθών…  Ουσιαστικά ο Πινιέρα, επιχειρεί να «αγοράσει» χρόνο,  με τη συναίνεση φυσικά όλου του πολιτικού φάσματος, ώστε να έχει τη δυνατότητα να απομονώσει και να συντρίψει φοιτητές, κινήσεις από τα κάτω και το τμήμα των εργαζομένων που βρίσκεται στην πρώτη γραμμή και δεν δείχνει διάθεση συμβιβασμού και πολύ περισσότερο συναίνεσης στο όνομα της «ενότητας».